نعمت الله ایزدی؛ کارشناس مسائل بین الملل
کیوسک خبر ـ گروه شبه نظامی واگنر به رهبری یوگنی پریگوژین در یکی دو روز گذشته، دولت پوتین را تهدید نظامی کرد و بعد از ۲۴ ساعت عقب‌نشینی کرد این گروه قبل از آنکه روسیه به اوکراین حمله کند، توسط آقای پوتین به عنوان یک گروه شبه‌نظامی غیرارتشی تشکیل شده بود و بیشترین فعالیت‌ آنان هم در سوریه انجام می‌شد و رهبر این گروه از معتمدین آقای پوتین بود و کارهای او را انجام می‌داد. تا زمانی که موضوع حمله روسیه به اوکراین مطرح می‌شود و این گروه بخش زیادی از عملیات حمله به اوکراین را هم برعهده می‌گیرد. برداشت من این است، زمانی که حمله روسیه به اوکراین صورت گرفت، قبلا هم گفته بودم که اگر این جنگ طولانی شود، می‌تواند تبعات داخلی در کشور برای آقای پوتین ایجاد کرده و ایشان را با یک چالش داخلی مواجه کند. تقریبا چنین موضوعی در روزهای گذشته اتفاق افتاد. یعنی این گروه پول می‌گیرد و می‌جنگد. اما توقع نداشت که تا این حد از زمان معطل شود و نتواند کار را به آن شکل که مدنظر بود، انجام دهد. احتمالا نارضایتی‌هایی هم که در داخل نسبت به جنگ اوکراین دیده آنها را تشویق کرده تا تغییر جهتی بدهند و علیه آقای پوتین عمل کنند. اینکه این گروه فقط انگیزه‌شان برای حمله به پوتین این بوده باشد محل تردید است. به ویژه که این اتفاق خیلی سریع رخ داد و حداقل خیلی سریع هم جمع شد. زیرا با پادرمیانی آقای لوکاشنکو قرار شد گروه واگنر به پایگاه‌هایشان برگردند و موضوع رفتن به مسکو را متوقف کنند. آقای پوتین در مرحله اول با آنها خیلی تند برخورد کرد و آنها را با عنوان خائن و کسانی که وطن‌پرست نیستند، معرفی کرد. اما به تدریج لحن او آرام شد و به همین دلیل توانستند به یک توافق اجمالی دست پیدا کنند. گمانه‌زنی‌های مختلفی هم وجود دارد که چقدر آقای پوتین به عنوان یک نمایش پشت‌پرده یا اینکه چقدر اوکراینی‌ها در این زمینه نقش داشتند که خیلی اعتقادی به این موضوع ندارم. این موارد همیشه مطرح بوده است. یعنی وقتی اتفاقات داخلی حتی در زمان کودتای شوروی در روسیه رخ می‌دهد، همیشه یک پای غرب و آمریکا وسط کشیده می‌شود شاید در مجموع بی‌تأثیر نباشد، اما عامل اصلی نیست. عامل این اتفاقات می‌تواند بخشی‌ نارضایتی عمومی و بخشی بالا بردن قیمت‌ها باشد. زیرا گروه واگنر پول می‌گرفتند و احتمالا بعد از دوره طولانی از این شرایط خسته شدند و یا برداشت‌شان این بوده که قرار نبود با توافقاتی که با دولت انجام دادند در این حد بمانند. بیشترین علت رخداد این حادثه را اختلافات داخلی و بخشی‌ هم اختلافات ارتش با این گروه می‌دانم. به دلیل اینکه ارتش باید آن‌ها را تجهیز می‌کرد اما براساس گفته‌های فرمانده واگنر این تجهیز آنطور که باید و شاید انجام نمی‌شد. بنابرباین این موضوع بیشتر یک نزاع داخلی بود و به همین دلیل به سرعت جمع شد. البته برای روسیه تبعات کمی نداشته است. زیرا به لحاظ حیثیتی روسیه را زیرسوال برده است. برای اینکه شخص آقای پوتین در دهه‌هایی که حاکم بود خود را به عنوان یک فرد قدرتمند تعریف کرده بود و بلافاصله با چنین فرد و چالش جدی که به صورت شعاری شخص پوتین و کرملین را مورد خطاب قرار می‌دهد و از لحاظ حیثیتی زیر سوال برده است روبرو شده و فکر می‌کنم می‌تواند آثاری را هم بر جنگ اوکراین بگذارد. زیرا جایگزین کردن این نیروها برای آقای پوتین به سرعت شدنی نیست و باید در مرحله اول تلاش کند نیروها را حفظ و رهبری‌اش را جابه‌جا کند. یا اگر این اتفاق رخ ندهد از نیروهای دیگر استفاده کنند و همین موضوع جابه‌جایی‌ها می‌تواند آثاری بر جنگ اوکراین داشته باشد. اشتباهات پوتین درمورد این گروه در درجه اول، عدم شناخت کافی از رهبر گروه، آقای پریگوژین بود. درست است که او به پوتین نزدیک بود اما نزدیکی به معنای وفاداری کامل نیست. کما اینکه در کودتای شوروی هم، آقای یانایف که معاون اول آقای گورباچف بود، کودتا کرد. بخشی از اشتباهات آقای پوتین قدرت‌طلبی است که شاید در محاسبات آقای پوتین خوب درنیامده است. اشتباه بعدی، عدم مدیریت دو طرف یعنی گروه‌های شبه‌نظامی و هم ارتش بود که حتما وظیفه شخص پوتین بود که این موضوع را مدیریت کند. به نظر می‌رسد پوتین در اینجا اشتباه محاسباتی داشته است. زیرا حداقل درخواستی که آقای پریگوژین داشت این بوده که بتواند وزیر دفاع را تغییر دهد اما با این درخواست موافقت نکردند. این موارد جزو مجموعه اشتباهات آقای پوتین درباره گروه واگنر است. اگر روسیه نتواند به سرعت نیروها را جایگزین کند، هر مقدار که زمان ببرد خلأیی ایجاد می‌شود. در حال حاضر غربی‌ها در صحبت‌های خود به این نتیجه رسیدند که شاید وقت آن رسیده که بتوانند بیشتر اوکراین را تجهیز کنند و احیانا اوکراینی‌ها عملیاتی را در جهت بازپس‌گیری‌ سرزمین‌های خود انجام دهند. این موضوع بستگی به مدیریت روسیه و نیروهایش دارد. درحال‌حاضر تلاش روسیه این است که این نیروها را حفظ کند تا این نیروها به کارشان ادامه دهند و آن خلأ ایجاد نشود. اما اگر این خلأ ایجاد شود، به نظر نمی‌رسد به سرعت بتوانند آن جایگزینی را انجام دهند و به همین دلیل ممکن است اوکراینی‌ها از این خلاء به صورت موقت استفاده کرده و تأثیراتی در جنگ بگذارند. آنچه که اتفاق افتاد بیشتر حاکی از یک نزاع داخلی در درون کشور است و به هرحال جنگ اوکراین در محوریت این موضوع است؛ حالا می‌تواند با کمک این گروه باشد و می‌تواند گروه‌های دیگری که احیانا مخالف پوتین هستند حرکت‌ها را سامان دهند. به عبارت دیگر اگر جنگ اوکراین طولانی شود، بیش از آنچه که پیش‌بینی می‌شد پوتین با مشکل داخلی مواجه می‌شود. مردم در مرحله اول خیلی موضوع حمله روسیه به اوکراین را جدی نگرفتند. به دلیل اینکه به آنها تهاجمی صورت نگرفته بود. دولت و ارتش تصمیم گرفتند کاری انجام دهند. اما الان آثار آن روی مردم کم‌کم نمایان می‌شود. بخشی‌ در قالب تحریم‌ها است که روز به روز افزایش پیدا می‌کند و مردم را متأثر خواهد کرد. بخشی در قالب اوضاع اقتصادی می‌تواند پیش بیاید اگرچه تا به الان همه تلاش پوتین این بوده که اجازه ندهد اوضاع اقتصادی کشور به هم بریزد. اما به لحاظ حیثیتی و آثار اجتماعی شرایط برای مردم روسیه مساعد نیست و حیثیت مردم این کشور به شکلی از جانب کشورهای غربی لکه‌دار شده است زیرا آنها خیلی علاقه‌مند بودند تا بعد از فروپاشی شوروی لکه ننگ قبلی که تحت عنوان بلوک شرق و شوروی روی پیشانی آنان خورده بود پاک شود اما الان بار دیگر این اتفاق تکرار شده و مردم آمادگی این شرایط را ندارند. آنچه در حال حاضر در روسیه اتفاق می‌افتد تفکری است که مردم خیلی از آن تبعیت نمی‌کنند و تفکری قدیمی است. پوتین تلاش می‌کند شرایط را به دوران شوروی سابق برگرداند اما نسل جدیدی که در روسیه رشد کرده خیلی از آنان اصلا تجربه آن دوران را ندارند. یافته‌ها و دانش‌ آنان از دوران گذشته مثبت نیست. به همین دلیل جوانان نمی‌خواهند شرایط به هم بخورد. زیرا درب‌های توسعه کشور باز شده، اوضاع تاحدی عادی شده و رفت‌وآمد با غرب، تبادلات علمی و دانشگاهی، گردشگری اتفاق افتاده است. احساس‌ نسل امروز از آنچه که در گذشته‌ها خوانده و از بزرگترها شنیده این است که روسیه به سمت محدود شدن می‌رود و این محدود شدن برای آنها خبر خوبی نیست که بخواهند از آن حمایت کنند. به نظر من این موضوع یکی از آثار خیلی جدی جنگ است که همچنان می‌تواند زمینه‌ساز چنین ناآرامی‌هایی باشد.