رضا ذبیحی کارشناس مسائل بین‌الملل
چین با توجه به رویکرد منفعت گرایانه خود در سیاست خارجی، تصمیم خود را برای ارتقاء روابط با عربستان و دیگر کشورهای عربی گرفته است، حتی اگر این ارتقا به بهای لطمه زدن به روابطش با ایران باشد. چین برای اینکه موضوع چین واحد و عدم استقلال تایوان مورد تایید اعراب باشد، حاضر شده است درباره تمامیت ارضی ایران، ادعاهای مشترکی را با این کشورها بیان نماید و لذا نمی‌توان از این موضوع به سادگی گذشت. اینکه کشوری رویکرد منفعت گرایانه داشته باشد و در روابط بین‌المللی دنبال منافع ملی خود باشد امری طبیعی است و از این لحاظ انتقادی به چین وارد نیست، اما اینکه دولتمردان این کشور احساس کنند در شرایطی که ایران تحریم و تحت فشار است، می‌توانند ادعاهایی درباره تمامیت ارضی کشور مطرح کنند، به هیچ عنوان نباید مورد قبول سیاست خارجی ایران باشد.
چین به چهار دلیل تن به صدور این بیانیه های مشترک با کشورهای عربی داده است، نخستین دلیل این است که چین تصور می کند ایران در شرایط تحریم نمی تواند اعتراض چندانی نسبت به مواضع این کشور داشته باشد و بر این گمان است که ایران به خاطر این شرایط، با ادعای چین درباره ی تمامیت ارضی کشور با مماشات برخورد خواهد کرد. دوم به دلیل اینکه چین از سوی کشورهای عربی فرصت های وسوسه انگیز و احتمالا پاداش های مالی زیادی دریافت کرده و یا خواهد کرد، حاضر شده است این بیانیه های مشترک را امضا کند. سوم به این دلیل که می داند در شرایط تحریم، نمی تواند منفعت چندانی از اقتصاد ایران داشته باشد و لذا با توجه به عدم تحقق برجام، تصمیم گرفته است که جای پای خود را در سایر مناطق خاورمیانه مستحکم کند. چهارم به دلیل اینکه کشورهای عربی به عنوان متحدان غرب حاضر شده اند که اصل چین واحد و پیوستگی این کشور با تایوان را تایید کنند، موضوعی که اصلا خوشایند آمریکا و غرب نیست. همه این دلایل در راستای سیاست خارجی منفعت گرایانه چین است و لذا این اقدام چین اصلا عجیب به نظر نمی آید و یا یک چرخش در سیاست خارجی این کشور محسوب نمی شود. زیرا بر اساس سیاست خارجی منفعت گرایانه، آن کشور ممکن است در هر لحظه کشوری را رها کند و یا به کشوری دیگر بپیوندد. بنابراین کسی نباید از این موضوع تعجب کند.
اما مجموعه این دلایل باعث نشده است که ایران انتظار جبران از چین را نداشته باشد. در نتیجه ایران باید مطالبه خود برای جبران توسط چین را بطور جدی دنبال نماید و در صورت عدم جبران نسبت به کاهش سطح روابط خود با این کشور اقدام نماید. وقتی ادعایی درباره تمامیت ارضی ایران در سطح سران دیگر کشورها و آن هم طی یک بیانیه رسمی مطرح می گردد، جبران آن با سخنان مطبوعاتی معاون نخست وزیر چین انجام نمی شود. چین همچنین نمی تواند این امر را با اعطای تسهیلات بانکی و یا انتقال خدمات فنی و مهندسی و یا امثال این جبران نماید. زیرا موضوع درباره ی تمامیت ارضی ایران است و نه مثلا انتقاد از اینکه فلان سیاست خارجی کشور غیر سازنده است. البته ایران می تواند تهدید بوجود آمده را تبدیل به فرصت نماید. یعنی با درخواست چین برای میانجیگری در روابط میان خود با کشورهای عربی موافقت کند. بگونه ای که همچنان که چین اظهار کرده شرایط برد- برد در روابط برای ایران و اعراب فراهم آید. اما ایران باید همه اینها را مشروط به این نماید که چین در بیانیه ای رسمی، ادعاهای خود درباره ی تمامیت ارضی کشور را پس بگیرد و یا اینکه در سطح رئیس جمهوری این کشور از این ادعاها عقب نشینی کند.