دکتر علی‌اصغر مونسان – وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی
کیوسک خبر- توجه به حفظ روستاها و میراث آن در ابتدای قرن جدید به اوج خود رسیده، به‌طوری که ایکوموس (شورای بین‌المللی ابنیه و محوطه‌ها) شعار روز بزرگداشت محوطه‌ها و یادمان‌ها در سال ۲۰۰۱ را »روستاهای تاریخی‌مان را نگه داریم» قرار داده است. همچنین در سندی که به‌همین منظور منتشر کرده به خطر نابودی روستاهای تاریخی در سراسر جهان و سنت‌های ضرورت حفاظت ساختمانی وابسته به آنها اشاره می‌کند. پیش از این میراث روستایی با عبارات محدودی تعریف شده و اینطور تصور می‌شد که میراث روستایی صرفا شامل ساختمان‌هایی می‌شود که با فعالیت‌های کشاورزی به‌ویژه با «میراث جزئی روستایی» مانند تاسیسات آبیاری، آسیاب‌ها یا سایر معماری‌های مرتبط در ارتباط است. اما امروزه بر اساس اسناد حفاظت اتحادیه اروپا برنامه‌ریزان تعریف وسیع‌تری را به میراث روستایی اختصاص می‌دهند که شامل تمام عناصر ملموس یا ناملموس می‌شود که نشان‌دهنده رابطه خاصی است که یک جامعه انسانی با یک قلمرو در طول زمان ایجاد کرده است. مناظر طبیعی‌ای که طی قرن‌‌ها توسط افرادی که در آن سرزمین زندگی می‌کردند، از طریق بهره‌برداری از منابع طبیعی، خلق شده‌اند؛ ساختمان‌هایی که عنوان معماری روستایی را بر خود دارند، محصولات محلی متناسب با شرایط محلی و نیازهای توسعه‌دهندگان آنها، در زمره میراث روستایی قرار دارند. تکنیک‌ها ، ابزارها و دانش فنی که فعالیت خلاقانه را ممکن کرده و برای حفظ، بازیابی ، تغییر و مدرن‌سازی نتایج آن مطابق با منطق طراحی و زیبایی ساختمان‌ها، محیط و منظره ضروری است، هم جزو میراث روستایی به‌شمار می‌روند. افرادی که از حومه شهر استفاده می‌کنند یا کسانی که در روستاها زندگی می‌کنند و اغلب نقشی تعیین‌کننده در حفظ و احیای این دارایی ها دارند کاملا می‌دانند این میراث به آنها تعلق دارد، بنابراین روز به روز بیشتر صدای‌شان را در راستای حفاظت از آنها می‌شنویم. در عین حال، روستاها و میراثی که نماینده‌اش هستند، به عنوان مالکیت تمام افراد محسوب می‌شود‌، از جمله آنهایی که در شهرها زندگی می‌کنند و همچنین آنها که در حومه و روستاها هستند. وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به‌منظور حفظ «میراث روستایی» در روستاهای کشور فعالیت‌های بسیاری انجام داده است که تهیه طرح روستاهای دارای بافت باارزش و هدف گردشگری با همکاری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهیه ضوابط اختصاصی، مرمت، حفاظت و احیای روستاهای ثبتی، تهیه طرح سامان‌دهی کف، جداره‌سازی، معابر، هسته مرکزی و بافت روستا، تهیه طرح‌های موضعی بهسازی و سامان‌دهی روستا و تهیه طرح‌های مطالعاتی در ارتباط با شناسایی، حفاظت و مرمت روستاهای کشور از جمله مهمترین آنها به‌شمار می‌رود. در طول برنامه‌های سوم تا ششم توسعه کشور با همکاری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، ۱۶۳ روستای دارای بافت باارزش و ۱۰۵ روستای هدف گردشگری؛ یعنی ۲۶۸ روستای کل کشور مشمول طرح شده‌اند که بسیاری از آنها به مرحله اجرا نیز رسیده است. تعیین ضوابط اختصاصی، مرمت، حفاظت و احیا، طرح سامان‌دهی کف، جداره‌سازی، معابر، هسته مرکزی و بافت و طرح‌های موضعی بهسازی و سامان‌دهی ۵۰۵ پروژه روستایی از دیگر اقدامات وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است که در حوزه میراث روستایی انجام شده است. تعداد قابل‌توجهی از بناها، بافت‌های ارزشمند روستاها، میراث طبیعی و ناملموس کشور نیز طی این سال‌ها در فهرست ملی آثار ثبت شده است. از دیگر فعالیت‌های سال‌های اخیر وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در حوزه میراث روستایی، برگزاری نشست‌ با موضوع «مناظر روستایی به مثابه میراث» با حضور نهادهای مرتبط (سازمان امور عشایر ایران، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور در سال ۹۸، همکاری در تدوین «ضوابط ایجاد، بهره‌برداری و ارزیابی اقامتگاه‌های بوم‌گردی»، همکاری در تدوین «بازنگری شاخص‌های روستاهای هدف گردشگری»، بررسی طرح‌های مطالعات، مرمت و احیای روستاهای دارای بافت باارزش ادارات کل استان‌ها، بررسی طرح روستاهای دارای بافت باارزش و هدف گردشگری در همکاری با بنیاد مسکن انقلاب اسلامی طبق وظایف ماده ۹۹ قانون برنامه ششم توسعه و بررسی طرح‌های مطالعات، مرمت و احیا و ضوابط اختصاصی روستاهای منطقه هورامان در راستای ثبت جهانی این محدوده است. پیشنهاد بازنگری در ماده ۲۶ و ماده ۹۹ قانون برنامه ششم توسعه در رابطه با وظایف وزارتخانه، برنامه‌ریزی در خصوص اختصاص بودجه برای بافت‌های روستایی در موافقتنامه با همکاری کارشناسان مسئول ستادی و ادارات‌ کل استان‌ها، اعلام نظر در خصوص مصوبات «طرح سامان‌دهی و ارتقای خدمات فرهنگی به جامعه روستایی» در هیات دولت و تهیه پیش‌نویس شرح خدمات احیای همه‌جانبه روستاهای کشور با رویکرد احیا از مهمترین اقدامات انجام شده است. در پایان تأکید بر این نکته ضروری است که احیای مواریث روستایی راهبردی برای توسعه پایدار موجب افزایش میزان اشتغال و در نتیجه مهاجرت معکوس می‌شود.