روز ملی زعفران در تقویم رسمی کشور بهانه‌ای شد تا بار دیگر به ارزش افزوده و ظرفیت‌های بی‌نظیر زعفران ایرانی در بازارهای جهانی پرداخته شود. با وجود تولید بیش از ۹۰ درصد زعفران جهان در ایران، سهم این محصول ارزشمند از بازار جهانی هنوز به جایگاه واقعی خود نرسیده است. موانع صادراتی، چالش‌های اقتصادی، و نبود برندینگ مناسب از جمله عواملی است که زعفران ایران را در رقابت با سایر کشورها عقب نگاه داشته است.

به گزارش کیوسک خبر، روز ملی زعفران که اخیراً در پنجم آبان‌ماه در تقویم کشور ثبت شده، فرصتی برای بازنگری در وضعیت این محصول استراتژیک و جهانی است. با وجود اینکه ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران در جهان است و بیش از ۹۰ درصد زعفران دنیا را تامین می‌کند، اما سهمی محدود و کمتر از ۱۰ درصد از بازارهای مالی زعفران جهانی دارد. این شکاف ناشی از عواملی مانند ضعف در بازاریابی، بسته‌بندی نامناسب و نبود برندینگ مؤثر برای زعفران ایرانی است.

در همین راستا، بسیاری از فعالان این حوزه بر لزوم تقویت برند زعفران ایران تأکید دارند. رئیس‌جمهور در اولین همایش روز ملی زعفران نیز این موضوع را خاطرنشان کرد و گفت که زعفران ایرانی باید به جایگاه شایسته خود در بازارهای بین‌المللی دست یابد. این سخنان اهمیت زعفران را در اقتصاد ملی ایران نشان می‌دهد؛ محصولی که نه تنها بخش مهمی از میراث فرهنگی و تاریخی ایران است، بلکه یک منبع درآمد ارزی قابل‌توجه محسوب می‌شود.

رقابت با اسپانیا و کشورهای دیگر
از طرف دیگر، اسپانیا که در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری‌های کلانی در بخش زعفران داشته، موفق شده است با بسته‌بندی و بازاریابی حرفه‌ای، سهم قابل‌توجهی از بازار جهانی را به خود اختصاص دهد. اسپانیا با بهره‌گیری از شرکت‌های ایرانی، توانسته زعفران تولید ایران را تحت برند خود به بیش از ۶۰ کشور صادر کند. این کشور با تمرکز بر بازاریابی و بسته‌بندی مدرن، توانسته است زعفران ایران را تحت نام خود به کشورهایی مانند آمریکا، ایتالیا، سوئد و فرانسه صادر کند.

این در حالی است که ایران همچنان به شیوه خام‌فروشی تکیه دارد و به دلیل موانع صادراتی و مشکلات انتقال ارز نتوانسته است از تمامی پتانسیل‌های خود بهره‌برداری کند. محمدرضا طلایی، معاون وزیر کشاورزی، در مراسم روز ملی زعفران تأکید کرد که ضعف در بازاریابی و برندینگ باعث شده است ایران سهم قابل‌توجهی از بازار مالی زعفران را به اسپانیا و کشورهای دیگر واگذار کند.

چالش‌های اقتصادی و تحریم‌ها
یکی از بزرگ‌ترین موانع پیش روی صادرکنندگان زعفران ایران، تحریم‌ها و مشکلات نقل‌وانتقال ارزی است. غلامرضا میری، نایب رئیس شورای ملی زعفران، در این باره می‌گوید: «ما نمی‌توانیم زعفران را مستقیماً به برخی کشورها از جمله آمریکا و عربستان صادر کنیم و مجبوریم این محصول را از طریق افغانستان یا امارات به این کشورها ارسال کنیم.» این مسئله به کاهش درآمدهای ارزی کشور و افزایش قاچاق زعفران ایرانی به خارج منجر شده است. همچنین عوارض بالا در کشورهایی مانند چین و هند، هزینه صادرات زعفران ایرانی را افزایش داده و برخی خریداران به‌جای خرید مستقیم از ایران، ترجیح می‌دهند زعفران را از تاجرانی در کشورهای دیگر تهیه کنند.

نقش صنایع تبدیلی و نیاز به سرمایه‌گذاری
علی حسینی گازار، عضو هیئت رئیسه شورای ملی زعفران، معتقد است که دولت باید با اعطای مشوق‌ها و تسهیلات، سرمایه‌گذاران را به سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی تشویق کند. وی تأکید می‌کند که اگر ایران بتواند روی صنایع تبدیلی و فرآوری زعفران تمرکز کند، می‌تواند ارزش افزوده بیشتری از این محصول کسب کند و سهم بیشتری از بازار جهانی را به خود اختصاص دهد.

رقابت تازه‌واردان به بازار زعفران
علاوه بر اسپانیا، کشورهای دیگری نیز وارد عرصه تولید زعفران شده‌اند. به گفته حسینی، کشورهایی نظیر بلغارستان، مجارستان، تاجیکستان، و حتی برخی از کشورهای آفریقایی نیز به تولید زعفران مشغول شده‌اند و در حال رقابت با ایران هستند. اگرچه کیفیت زعفران ایران برتری قابل‌توجهی نسبت به محصولات این کشورها دارد، اما نبود برندینگ مناسب و ضعف در بازاریابی باعث شده این کشورها سهمی از بازار را به خود اختصاص دهند.

کاهش ارزش صادراتی زعفران
آمار منتشر شده از سوی گمرک ایران نشان می‌دهد که در نیمه اول سال جاری، ارزش صادراتی زعفران حدود ۵۳ درصد کاهش یافته است. این کاهش نشان می‌دهد که علی‌رغم تولید گسترده، زعفران ایران نتوانسته ارزش افزوده کافی ایجاد کند. از طرفی، قاچاق زعفران نیز وضعیت بازار صادراتی را پیچیده‌تر کرده و نیاز به اقداماتی جدی برای مبارزه با قاچاق و ارتقاء جایگاه زعفران ایران در بازار جهانی احساس می‌شود.

راهکارها برای ارتقای جایگاه زعفران ایران
برای بهبود وضعیت زعفران ایران در بازارهای بین‌المللی، چند راهکار پیشنهاد می‌شود:

۱ـ توسعه صنایع تبدیلی و فرآوری: تولید فرآورده‌های زعفرانی و تنوع‌بخشی به محصولات می‌تواند ارزش افزوده زعفران ایران را افزایش دهد.
۲ـ تقویت برند زعفران ایرانی: با ایجاد برندهای معتبر و شناسنامه‌دار، ایران می‌تواند زعفران خود را به نام خود در بازارهای جهانی عرضه کند.
۳ـ حذف موانع صادراتی و مذاکره با کشورهای مقصد: همکاری با کشورهایی که عوارض بالایی بر زعفران ایرانی وضع کرده‌اند و تسهیل شرایط صادرات می‌تواند به افزایش سهم ایران کمک کند.
۴ـ جلوگیری از خام‌فروشی: توجه به بسته‌بندی و کیفیت بالا به جای فروش خام زعفران می‌تواند جایگاه زعفران ایران را تقویت کند.
در نهایت، روز ملی زعفران می‌تواند آغازگر تحولاتی در جهت تقویت جایگاه این محصول ارزشمند ایرانی در عرصه جهانی باشد.