صادق زیبا کلام – استاد دانشگاه
کیوسک خبر- تاکنون بسیار درخصـوص برجام و آینـده آن در دوران پساروحانی و دولـت آقای رئیسی صحبت شــده و هــر کسی موافــق یا مخالــف این توافق به اظهارنظر پرداخته است، اما آنچه مسلم است به‌نظر می‌رسد مسائلی همچون تحریم‌ها، برجام و FATF همه در دولت آقای رئیسی به سرانجام رسیده و حل و فصل خواهند شد، اما مشکل اساسی در بخش دیگری از توافقاتی است که میان ایران و آمریکا صورت بگیرد. یعنی بحث قدرت دفاعی ایران و مسائل منطقه‌ای که بسیار روی آن تاکید می‌شود. چراکه فعالیت‌های ایران برای اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها خیلی جدی مطرح است. در برجام بحث فعالیت‌های دفاعی مساله‌‌ساز نبود و مطرح نشده بود و به‌نظر می‌رسید که آمریکایی‌ها امیدوار بودند فعالیت‌های نظامی ایران باتوجه به فضای دوستانه‌ای که بعد از برجام به‌وجود آمده بود، بیشتر مدیــریت می‌شد. از طرفی صهیونیست‌ها خیلی قرص و محکم خواهان این هستند که بحث قدرت نظامی ایران زیرنظر و کنترل شورای امنیت یا سازمان ملل درآید. آنها به‌دنبال فرمولی برای کنترل فعالیت نظامی ایران هستند. البته فقط هم آنها این مساله را دنبال نمی‌کنند، بلکه سعودی‌ها، اماراتی‌ها و… نیز در این مسیر حرکت می کنند. ما تاکنون گفتیم که تحت هیچ شرایطی فعالیت‌های دفاعی خــود را به مذاکره نمی‌گذاریم که راه‌حل و فرمولی پیدا شود، اما نمی‌دانم که ایستادگی‌ها تا کجا خواهد بود. البته باید اذعان داشت که اگر هیچ گونه توافقی هم درخصوص مسائل مطرح شده در برجام ۱۴۰۰ صورت نگیرد، برجام آینده‌ای نخواهد داشت، هر چند که مقداری از تحریم‌ها برداشته خواهد شد و مقداری از دارایی‌های ما به دست‌مان خواهد رسید. اما اگر در مذاکرات بعدی که صورت می‌گیرد همچنان خواسته باشیم که به فعالیت‌های سابق ادامه دهیم، فکر می‌کنم برجام ۱۴۰۰ نیز عملا منتفی شود. در نتیجه هم آمریکایی‌ها از برجام ۱۴۰۰ بیرون خواهند آمد و هم اروپایی‌ها موضع‌گیری خواهند کرد. البته به‌نظر می‌رسد که به احتمال زیاد توافق صورت خواهد گرفت؛ چرا‌که واقعا راه دیگری نیست. شعارهایی که علیه روحانی می‌دهند خود مسئولان می‌دانند که واقعا مشکل فقط روحانی نیست. وقتی شما نمی‌توانید یک بشکه نفت صادر کنید و اگر هم صادر کنید نمی‌توان پول آن را جابه‌جا کرد و در صورت موفقیت در این امر هم این جابه‌جایی به صورت محدود خواهد بود و مقداری به‌صورت قاچاق به دیگران می‌دهیم و آنها مقداری دلار به ما می‌دهند؛ ولی اگر آمریکایی‌ها محکم پا جلو بگذارنند نمی‌توانیم روی چینی‌ها و حمایت آنها خیلی حساب باز کنیم.