در تحولی چشمگیر برای صنعت معدن ایران، شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات از زیرمجموعه‌های هلدینگ توسعه معادن و فلزات (ومعادن) گام بزرگی در فرآوری عناصر نادر خاکی برداشته و نخستین کارخانه نیمه‌صنعتی تولید کنسانتره مونازیت را راه‌اندازی کرده است. این اقدام مهم در راستای توسعه پایدار و تأمین نیازهای فناوری‌های نوین کشور انجام گرفته و ایران را به جمع کشورهای دارای توانمندی فرآوری این عناصر استراتژیک اضافه کرده است.
کیوسک خبر ـ عناصر نادر خاکی (REEs) شامل ۱۷ عنصر حیاتی در صنایع مختلف از جمله انرژی‌های تجدیدپذیر، خودروهای الکتریکی، تجهیزات مخابراتی، تجهیزات دفاعی و فناوری‌های نوین هستند؛ این عناصر که شامل لانتانیدها، اسکاندیم و ایتریوم می‌شوند، به دلیل خواص منحصر‌به‌فرد فیزیکی و شیمیایی، نقشی اساسی در بهبود کارایی و کاهش وزن تجهیزات دارند.

بررسی‌های زمین‌شناسی نشان می‌دهد که ایران به‌ویژه در منطقه مروست و زون سنندج-سیرجان، دارای ذخایر قابل‌توجهی از عناصر نادر خاکی است. این ذخایر، در صورت بهره‌برداری اصولی، می‌توانند ایران را در زنجیره تأمین جهانی این مواد ارزشمند جایگاه مهمی ببخشند. ذخایر مونازیت در معادن مروست باختری و خاوری بالغ بر ۱۲۵ میلیون تن برآورد شده است.

ورود ایران به عرصه فرآوری عناصر نادر خاکی
یکی از چالش‌های اساسی در بهره‌برداری از این منابع، فرآوری و استحصال اقتصادی این عناصر بوده است. شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات با همکاری شرکت دانش‌بنیان آرسس، کارخانه نیمه‌صنعتی تولید کنسانتره مونازیت را راه‌اندازی کرده است؛ این کارخانه ظرفیت تولید ۱۲ کیلوگرم کنسانتره مونازیت با عیار ۳۰ تا ۴۰ درصد TREO از ۶۰ تن خاک معدن را به‌صورت روزانه دارد.

نوآوری‌های فنی در فرآوری مونازیت
این پروژه با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین، توانسته است بهره‌وری فرآیند استخراج و فرآوری را بهبود بخشد. طراحی و توسعه اسپیرال‌های کلینر و فارم، استفاده از سپراتورهای الکترومغناطیسی با شدت متغیر تا ۳۵,۰۰۰ گوس، و سیستم تصفیه آب با قابلیت بازگشت ۹۵ درصد از آب مصرفی، از جمله دستاوردهای این پروژه محسوب می‌شوند. همچنین، فرآیند شکست ساختار یونی مونازیت و دستیابی به فناوری‌های پیشرفته جداسازی و نانوکردن عناصر نادر، ایران را در مسیر خودکفایی در این حوزه قرار داده است.

با افزایش تقاضای جهانی برای عناصر نادر خاکی که تا سال ۲۰۳۳ به بیش از ۳۰۰ هزار تن در سال خواهد رسید، این اقدام می‌تواند زمینه‌ساز توسعه بیشتر صنایع های‌تک و کاهش وابستگی به واردات باشد. توسعه زنجیره تأمین داخلی، تولید اکسید عناصر نادر خاکی و تکمیل فرآیندهای استحصال و تصفیه، گام‌های بعدی در مسیر تبدیل ایران به یکی از بازیگران مهم این صنعت در منطقه و جهان خواهد بود.

با افتتاح این کارخانه نیمه‌صنعتی، ایران رسماً به باشگاه کشورهایی پیوست که علاوه بر اکتشاف و استخراج، توانایی فرآوری عناصر نادر خاکی را نیز دارند. این پیشرفت نه‌تنها به توسعه اقتصادی کشور کمک خواهد کرد، بلکه زمینه‌ساز تحولات مهمی در صنایع فناوری‌محور خواهد شد.