صنعت بیمه یکی از مهمترین ارکان توسعه اقتصادی کشورهاست. با مروری بر سهم صنعت بیمه در اقتصاد کشورهای توسعه یافته می‌توان دریافت که بیمه در مقایسه با خدمات دیگر نقش و اهمیت بیشتر و چشمگیرتری دارد. «ریسک» از عوامل ابهام‌زا در فعالیت‌های اقتصادی است که پیش بینی مخاطرات را دشوار می‌کند. شرکت‌های بیمه با پوشش ریسک شهروندان و بنگاه‌های اقتصادی نقش به سزایی در تسهیل زندگی و فعالیت‌های اقتصادی ایفا می‌کنند.

ورود بخش تعاونی کشور در قالب بیمه تعاون به عرصه فعالیت بانک و بیمه و راهیابی آن به بازارهای پولی و مالی کشور یکی از دست آوردهای بسیار ارزشمند سیاستهای کلی اصل ۴۴ به شمار می‌رود. دکتر یونس مظلومی، مدیرعامل بیمه تعاون در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصاد ۲۴ به تشریح وضعیت مالی و خدمات این شرکت پرداخت.

در ادامه مشرح این گفتگو را می‌خوانید:
*نخستین نکته‌ای که در مورد بیمه تعاون به ذهن خطور می‌کند، نام این بیمه یعنی «تعاون» است. بر همین اساس ممکن است تصور بسیاری از افراد این گونه باشد که این بیمه، یک بیمه تخصصی در حوزه تعاون است. همان گونه که می‌دانیم تعاون، بخشی ضعیف در اقتصاد ایران بوده و سهم کوچکی از تولید ناخالص داخلی GDP را تشکیل می‌دهد. براساس این مولفه‌ها، آیا بیمه تعاون، بیمه‌ای تخصصی است یا عمومی؟
بیمه تعاون به دو دلیل نام «تعاون» را یدک می‌کشد. نخست اینکه تنها شرکت بیمه‌ای است که تعاونی سهامی عام است و دوم اینکه تنها شرکت بیمه‌ای است که علاوه بر اینکه سازمان بورس و بیمه مرکزی ایران بر آن نظارت می‌کنند، به دلیل تعاونی بودنش، تحت نظارت وزارت تعاون نیز می‌باشد.
*بیمه تعاون چه خدماتی و به چه بخش‌هایی ارائه می‌دهد؟
بیمه تعاون کلیه خدمات بیمه‌ای اعم از بیمه‌های زندگی و غیرِ زندگی را در تمامی حوزه‌ها ارائه می‌کند. هرچند هدف گذاری شده که بخش تعاون در اقتصاد کشور سهم ۲۵ درصدی داشته باشد؛ اما بنابر آمار، این سهم در حال حاضر به ۵ درصد می‌رسد؛ بنابراین در کشور ما برخلاف سایر کشور‌ها تعاون به جایگاه واقعی خود نرسیده است. در این راستا بیمه تعاون برای همراهی با بخش تعاون، در کنار ارائه انواع خدمات بیمه به کلیه بخش‌های جامعه، به بخش تعاون، تسهیلات و خدمات ویژه‌ای را ارائه می‌دهد.
*طبق این گفته ها، خدمات ویژه تری به بخش تعاونی ارائه می‌دهید؟
بله، از آنجایی که بسیاری از سهامداران و مشتریان ما شرکت‌های تعاونی هستند، طبیعتا تسهیلات خاص و ویژه‌ای اعم از پرداخت حق بیمه یا شرایط پرداخت برای آن‌ها لحاظ می‌شود. البته ناگفته نماند که در کنار تعاونی ها، مشتریانی از کلیه بخش‌های اقتصادی کشور نیز این تسهیلات را دریافت می‌کنند.
*آن طور که از صورت‌های مالی بیمه تعاون مشهود است، وزارت تعاون و بانک توسعه تعاون در مالکیت بیمه تعاون، سهم کمتری نسبت به برخی سهامداران ازجمله موسسه اعتباری ملل دارند. در واقع طبق این صورت ها، موسسه اعتباری ملل سهامدار اصلی محسوب می‌شود. به نظر شما بهتر نیست نام این بیمه عوض شود؟
بانک توسعه تعاون و موسسه اعتباری ملل به ترتیب ۱۵ و ۱۸ درصد در شرکت بیمه تعاون سهام دارند که کماکان همان تعداد سهام را حفظ کرده اند. به طور کلی بیمه تعاون، نزدیک به ۶ هزار سهامدار حقیقی و حقوقی دارد که از طریق بورس، سهام این شرکت را خریداری کرده اند.
*بانک‌ها و بیمه‌ها در حالی در بخش مالی اقتصاد کشور جای دارند که هر دو دچار ناترازی شدید صورت‌های مالی هستند. به نظر می‌رسد در این میان شرکت بیمه تعاون در جایگاه استثنا قرار دارد، زیرا صورت‌های مالی این شرکت برخلاف بسیاری از بیمه‌ها مرتب، منظم و شفاف است. همچنین در تحلیل صورت‌های مالی مشخص شد که جمع دارایی‌های این شرکت بیشتر از بدهی هاست و بنابراین مجموعه‌ای سودده است، لطفا در مورد وضعیت مالی بیمه تعاون و صورت‌های مالی این مجموعه بیشتر توضیح دهید.
بد نیست بدانید که شرکت‌های بیمه و ازجمله بیمه تعاون از نظر ناترازی صورت‌های مالی قابل مقایسه با بانک‌ها نیستند. زیرا طبق گفته‌های رئیس سابق بانک مرکزی ایران، بیمه‌ها وضعیت مناسبی از نظر صورت‌های مالی دارند. یکی از دلایل این موضوع، نظارت سختگیرانه بیمه مرکزی در طول زمان بوده است. همچنین مقررات حاکم بر صنعت بیمه به گونه‌ای است که آن‌ها را از بانک‌ها متفاوت می‌کند.
علاوه بر این، تلاش ما در بیمه تعاون بر این بوده که صورت‌های مالی این شرکت را محافظه کارانه تنظیم کنیم و جایی که قرار بوده ذخیره گیری داشته باشیم تلاش کرده ایم این کار را محافظه کارانه انجام دهیم. این موضوع باعث شده که ترازنامه بیمه تعاون منظم، مرتب و قابل قبول باشد.
*مطالبات از بیمه گذاران و نمایندگان در صورت‌های مالی بیمه تعاون، حجم بزرگی از دارایی‌ها را تشکیل می‌دهد. طبق این گزارش از صورت‌های مالی، این همان مشکلی است که بانک‌ها برای وصول مطالباتشان دارند که بعضا تبدیل به مطالبات مشکوک الوصول و سوخت شده می‌شود. آیا این دارایی‌ها برای بیمه تعاون هم سرنوشتی همچون بانک‌ها پیدا خواهد کرد؟
نکته نخست اینکه مطالبات بیمه تعاون، سنواتی نیست، بلکه مطالبات جاری است که ممکن است به تاخیر بیفتد، ولی سوخت نمی‌شود. عمده این مطالبات از خودروسازان و به خاطر بیمه نامه‌هایی است که برای خودرو‌های صفرکیلومتر صادر شده است. همکاری بیمه تعاون با خودروسازان مسبوق به سابقه است و همیشه وصول شده است. از آنجا که حجم این بیمه نامه‌ها بالاست، این عدد بزرگ دیده می‌شود.
نکته دوم اینکه در زمان صدور بیمه نامه درمان، کل حق بیمه یک سال به عنوان درآمد ثبت می‌شود، ولی واقعیت این است که بیمه گذاران این مبلغ را پس از کسر از حقوق کارکنان خود به بیمه پرداخت می‌کنند یعنی در عمل ۱۴ ماه طول می‌کشد تا مبلغ آن به بیمه پرداخت شود. طبق این اصل، تمام بیمه نامه‌های درمان در قسمت مطالبات قرار می‌گیرد.
*نکته دیگر در صورت‌های مالی بیمه تعاون، سود ناشی از سرمایه گذاری در سایر شرکت هاست که همان سرمایه گذاری در بازار سرمایه است. با توجه به اینکه در سال گذشته شاخص کل بورس افت زیادی داشت، بیمه تعاون از این محل به چه میزان متضرر شد؟ یا در حالت دوم آیا توانستید با ترکیب پورتفوی، این ضرر را پوشش دهید؟
شرکت بیمه تعاون از محل سرمایه گذاری در سایر شرکت‌ها در سال ۹۹ سود خوبی را کسب کرد. این شرکت بخشی از سهامی که از طریق بازار سرمایه جذب کرده بود را تاکنون حفظ کرده و تا زمانی که آن سهام را به فروش نگذارد طبیعتا سود آن نیز شناسایی نمی‌شود؛ بنابراین این شرکت در افت شاخص کل زیان نکرد، بلکه از سود بیشتری که می‌توانست داشته باشد مقداری کاسته شد.
*بهای تمام شده خدمات بیمه‌ای بیمه تعاون به میزانی هست که هزینه‌ها را پوشش داده و سود بیافریند؟
بله، یک اصل در بیمه در سراسر دنیاست که می‌گوید: «شرکت‌های بیمه از محل عملیات بیمه گری هیچ گاه سود نمی‌کنند»، بلکه این شرکت‌ها از محل رسوب پولی که از محل فروش بیمه نامه‌ها تولید می‌شود سرمایه گذاری می‌کنند و آن سود سرمایه گذاری است که شرکت‌های بیمه را سرپا نگاه می‌دارد. هرچند به این شیوه نقد‌هایی وارد است که با این حساب سودی که از محل رسوب نقدینگی تولیدشده از محل حق بیمه‌ها ایجاد می‌شود هم سود عملیاتی است. برخی معتقدند این سود عملیاتی است و برخی مخالف آن هستند.
*طبق این صحبت‌ها، شما در محاسبات خود این سود را در نظر می‌گیرید و آنگاه یک قیمت خدمات بیمه‌ای را تعیین می‌کنید. این جمع بندی درست است؟
بله، اگر این کار را نکنیم، نمی‌توانیم در بازار رقابت و مشتری جذب کنیم، زیرا مجبور خواهیم شد که قیمت خدمات شرکت را بسیار بالا ببریم و طبیعتا قیمت‌های این خدمات برای مصرف کننده غیرطبیعی به نظر می‌آید و مشتری محصول را از جای دیگری تهیه می‌کند.
*یکی دیگر از مشکلات بیمه‌ها، نامتناسب بودن پروتفوی خدمات بیمه‌ای است. به طور مثال بیمه‌های عمر ۵ درصد از سبد فروش بسیاری از شرکت‌های بیمه‌ای را تشکیل می‌دهند و بیمه‌های زندگی و عمر نتوانسته اند همانند سایر کشور‌ها در ایران رشد کند. شما در این بخش‌ها چه کرده اید؟
بیمه‌های عمر در طول چند سال گذشته به همت یکی، دو شرکت بیمه رشد بسیار زیادی را داشته است. شرکت بیمه تعاون هم اکنون در ابتدای مسیری است که سایر شرکت‌های بیمه در ۱۷ سال طی کردند، زیرا بیمه تعاون تقریبا یک سال است که وارد بحث فروش بیمه‌های زندگی شده و سهم ۴ تا ۵ درصدی که هم اکنون در این بخش‌ها داشته با توجه به سابقه اندک این بیمه، عملکرد خوبی بوده است. هدفگذاری شده تا بیمه تعاون نیز به میانگین صنعت بیمه در فروش بیمه زندگی و عمر که ۱۵ درصد است، برسد که امیدواریم این هدف گذاری ظرف یکی، دو سال آینده محقق شود.
*مطلب دیگر اینکه بیمه‌های زندگی در ایران توسعه نیافته هستند. بیمه تعاون به عنوان بخشی از صنعت بیمه در راستای ترویج این فرهنگ چه کرده است؟
بیمه‌های زندگی در دنیا سهم قابل توجهی از حق بیمه را به خود اختصاص می‌دهد. به طور مثال سهم این بیمه‌ها در ژاپن ۶۶ درصد از کل حق بیمه‌های تولیدی است؛ در حالی که در ایران با وجود تلاش‌های ۱۷ ساله شرکت‌های بیمه به زحمت به ۱۵ درصد می‌رسد. از طرفی با توجه به شرایط اقتصادی کشور، یک سری محصولات بازنشستگی، مستمری و… نیز می‌تواند در سبد محصولات بیمه‌های زندگی قرار بگیرد که نیازمند کار و تلاش و فرهنگسازی است؛ اما در کشور ما یک عامل بازدارنده به نام تورم در اقتصاد مانع توسعه بیمه‌های زندگی است.
*صندوق‌های بازنشستگی در کشور ما دچار بحران و کسری منابع هستند و بسیاری نگرانند که این صندوق‌ها با وجود کسری منابع قادر خواهند بود در سال‌های آینده مستمری بپردازند؟ به نظر شما بیمه‌های عمر، سرمایه گذاری و زندگی می‌تواند جایگزینی برای بازنشستگی باشد؟
بله، دلیل توسعه بیمه‌های زندگی در بسیاری از کشور‌ها این است که این شرکت‌ها محصولات مکمل بازنشستگی‌های رایج و متداول را در کنار بیمه‌های بازنشستگی تعریف کردند؛ بنابراین بسیاری از مردم بیمه‌های بازنشستگی مکمل را از شرکت‌های بیمه زندگی خریداری می‌کنند و این موضوع باعث شده که سهم بیمه‌های زندگی در آن کشور‌ها توسعه پیدا کند. برای استفاده از این راهکار در ایران می‌بایست در اولین قدم شرایط تورمی آرام بگیرد و مشخص شود اقتصاد به کدام سمت می‌رود. در این شرایط خواهد بود که هم مردم به سمت محصولات بیمه‌ای گرایش پیدا می‌کنند و هم شرکت‌های بیمه می‌توانند محصولات جذاب تری را به بازار ارائه کنند.
*آیا بیمه تعاون در حوزه بیمه‌های تکمیلی درمان فعالیت می‌کند؟
بله، نزدیک به ۴۰۰ هزار نفر بیمه شده درمان داریم که در کل کشور از خدمات بیمه درمان استفاده می‌کنند.
*مردم گلایه مندند که زمانی که برای گرفتن هزینه درمان به بیمه مراجعه می‌کنند بسیاری از هزینه‌ها پرداخت نمی‌شود. آیا در بیمه تعاون نیز روند به همین شکل است؟
این مشکل هیچ گاه در بیمه تعاون اتفاق نمی‌افتد، زیرا یکی از کار‌هایی که مستمرا در بیمه تعاون انجام می‌شود (که البته در هیچ شرکت بیمه انجام نمی‌شود) سنجش مستمر رضایت بیمه شدگان است.
*در موضوع بهای تمام شده فروش محصولات بخشی از هزینه، شبکه فروش است. سهم شبکه فروش در بهای تمام شده محصولات شما چقدر است؟ و به عنوان سوال دوم بفرمایید آیا به سمت فروش آنلاین محصولات بیمه‌ای حرکت کرده اید؟
به طور میانگین در صنعت بیمه و البته در بیمه تعاون، حدود ۱۰ درصد قیمت تمام شده هر محصول، کارمزدی است که به شبکه فروش پرداخت می‌شود.
پاسخ سوال دوم شما نیز این است که فروش در شرکت بیمه تعاون به صورت آنلاین و از طریق شبکه فروش جریان دارد. فروش آنلاین نیز از طریق سایت بیمه تعاون و اپلیکیشن‌های پرطرفدار که بیمه تعاون با آن‌ها قرارداد همکاری دارد، در جریان است.
*برای کاهش بهای تمام شده خدمات بیمه‌ای اقداماتی داشته اید؟
هزینه‌هایی که شرکت‌های بیمه دارند از ۳ بخش تشکیل شده است که عبارتند از: ۱. هزینه‌های خسارت: به این معنا که ریسک‌های خوبی بگیریم. یا در عملیات بیمه گری بدانیم چه قراردادی را ببندیم و چه قراردادی را نبندیم. این اقدامات باعث می‌شود هزینه خسارت شرکت بیمه کاهش پیدا کند. ۲. هزینه‌های اداری و پرسنلی یا هزینه‌های شبکه فروش: نسبت هزینه‌های اداری به کل فروش باید تناسب داشته باشد. این تناسب در بخش خصوصی صنعت بیمه ۱۰ درصد است و ما سعی می‌کنیم این ۱۰ درصد را در بیمه تعاون رعایت کنیم.
*یکی از بخش‌های جدید بیمه تعاون، بیمه کسب و کار‌ها در حوزه کروناست که انحصار آن در دست شماست. این بیمه نامه چقدر مورد استقبال کسب و کار‌ها قرار گرفت و چقدر توانست به مردم و کسب و کار‌ها در ایام تعطیلات کرونایی کمک کند؟
این بیمه نامه یکی از افتخارات بیمه تعاون محسوب می‌شود، زیرا به واسطه این بیمه نامه توانستیم ۳ هزار کسب و کار که به دلیل تعطیلات مداوم کرونایی آسیب دیدند را از ورشکستگی نجات دهیم. این کار علاوه بر ارزش تجاری که به برندینگ ما کمک کرد ارزش معنوی داشت، زیرا باعث نجات ۳ هزار واحد کسب و کار شد.
*آیا محصول یا خدمت جدید بیمه‌ای در دستور کار دارید؟
بله، ما در بحث بیمه‌های درمان، نخستین شرکتی بودیم که بیمه درمان تکمیلی انفرادی را ارائه دادیم. بابراین در حال حاضر تعداد قابل توجهی بیمه شده درمان انفرادی داریم و در حال توسعه این نوع بیمه نامه هستیم.
*یکی از مشکلات صنعت بیمه نرخ شکنی است. به این معنا که شرکت‌های بیمه بدون در نظر گرفتن میزان حاشیه سود، قیمت گذاری می‌کنند و تنها در فکر فروش لحظه‌ای و گردش مالی هستند. به نظر شما این مشکل چقدر جدی است؟
روند کار در شرکت‌های بیمه بدین گونه است که خدمت بیمه را می‌فروشند و تعهدات آن‌ها سال‌ها بعد محقق می‌شود. به عبارت دیگر ما در بیمه قول می‌فروشیم. متاسفانه ساختار صنعت بیمه به این شکل است که مدیران از بودن در جایگاه خود مطمئن نیستند بنابراین تنها در فکر کسب سهم بازار خود هستند در حالی که این تعهد برای مدیران بعدی به یادگار می‌ماند! اینجاست که سهامداران شرکت‌های بیمه باید وارد عمل شوند و حواسشان به قیمت گذاری شرکت‌های بیمه باشد.
*آیا بیمه مرکزی به عنوان نهاد رگولاتور باید به حوزه قیمت گذاری ورود کند؟
خیر، بیمه مرکزی نباید در بحث قیمت گذاری محصولات بیمه دخالت کند، زیرا تعرفه گذاری پیش از این وجود داشت و از سال ۸۹ برداشته شد؛ بنابراین نرخی وجود ندارد که نرخ شکنی داشته باشیم. کار نهاد نظارتی این است که در بحث صورت‌های مالی، نظارت خود را از بحث نظارت تعرفه‌ای به نظارت مالی تغییر دهد یعنی مراقب باشد که صورت‌های مالی شرکت‌های بیمه درست تدوین و تنظیم شود به ویژه در بخش ذخایر درست گرفته شده باشد.
*نکته مهم در بحث صورت‌های مالی صورت‌های مالی به شکل «آی اف آر اس» است. شما چقدر در مجموعه بیمه تعاون به سمت «آی اف آر اس» حرکت کردید؟
تغییراتی در صورت‌های مالی توسط بیمه مرکزی در یکی، دو سال گذشته انجام شد و طبیعتا در شرکت بیمه تعاون هم اعمال شده است، اما ما نیز در بیمه تعاون به صورت داوطلبانه همیشه سعی کرده ایم ذخایر را محافظه کارانه توزیع و سال بعد آن را جبران کنیم.
*وضعیت بیمه اتکایی این شرکت چگونه است و آیا مشارکت دارید؟
طبیعتا براساس سیاست محافظه کاری، ریسک هایمان را اتکایی می‌کنیم و هم اکنون نیز در حال افزایش سرمایه از ۱۵۰ میلیارد به ۵۰۰ میلیارد تومان هستیم که این افزایش سرمایه به ما اجازه می‌دهد که بتوانیم مجوز قبولی این اتکایی را بگیریم.
*پس هنوز به بیمه اتکایی ورود نکردید؟
ما واگذاری اتکایی را داریم، ولی قبولی اتکایی نداریم. امیدواریم با این افزایش سرمایه مجوز قبولی اتکایی را نیز بگیریم.
*و اما سخن پایانی…
تمام تلاش ما در بیمه تعاون، جلب رضایت بیمه شدگان و بیمه گذاران است تا تبدیل به یک برند قوی شویم.
هم اکنون در حال توسعه محصول بیمه‌های زندگی هستیم. محصول بیمه زندگی که به بازار ارائه کرده ایم بهترین محصول بیمه زندگی موجود در بازار است. دلیل این ادعا پوشش‌های این محصول است که شامل می‌شود و اندوخته‌ای که ایجاد می‌کند، زیرا از نظرمحاسبه حق بیمه و شرایط حق بیمه بهترین محصول است.