مناطق ویژه اقتصادی در کشورهای مختلف از جنبه‌های گوناگون حائز اهمیت هستند. این مناطق بیشتر در سواحل دریاهای آزاد قرار دارند، به عنوان محلی امن برای سرمایه‌گذاری به شمار می‌آیند زیرا از یک سو، زیرساخت‌های اساسی مانند آب، برق، گاز، راه دسترسی و… برای سرمایه‌گذاران فراهم است و از سوی دیگر، تجارت و واردات و صادرات سریع و آسان در مناطق ویژه انجام می‌شود. در ایران نیز چندین منطقه ویژه و اقتصادی وجود دارند که در میان آن‌ها، منطقه ویژه خلیج فارس توانسته است از نظر جذب سرمایه‌گذاری بهترین عملکرد را داشته باشد و به محلی مناسب جهت سرمایه‌گذاری تبدیل شود. در این خصوص، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با حسن خلج طهرانی، مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج فارس به گفت‌وگو نشسته است. وی می‌گوید در ۶ ماه نخست امسال، با جذب ۷۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری، بالاترین میزان جذب سرمایه‌گذاری در طول فعالیت این منطقه به ثبت رسیده‌ است و چندین قرارداد جذب سرمایه‌گذاری دیگر نیز در دست اقدام دارد. متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه آمده است:

منطقه ویژه خلیج فارس در خصوص تسهیل جذب سرمایه‌گذاری در سال ۱۴۰۰ چه برنامه‌های داشته و چه اقداماتی را صورت داده است؟

منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج فارس، زیرمجموعه سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) و وزارت صنعت، معدن و تجارت است. طبیعتا برای اینکه بتوانیم در این منطقه سرمایه‌گذاری مناسبی انجام دهیم، ابتدا باید به نیازهای سرمایه‌گذار به عنوان اصول اولیه توجه کنیم. به طور کلی، سرمایه‌گذاران برای فعالیت در هر حوزه به ویژه تولیدی و تجاری، به زیرساخت به عنوان مهم‌ترین اصل جذب سرمایه‌گذاری نیاز دارند. این یعنی اگر یک منطقه دارای زیرساخت‌های اساسی مانند آب، برق، گاز، راه دسترسی مناسب و… باشد، سرمایه‌گذار به این منطقه جهت سرمایه‌گذاری مراجعه خواهد کرد.

منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج فارس نیز با پیگیری همین هدف یعنی توسعه زیرساخت‌ها برای جذب سرمایه‌گذاری، در سال ۱۳۹۹ برنامه‌ریزی‌های لازم را برای سال ۱۴۰۰ انجام داده است. با توجه به اینکه رئیس هیئت عامل ایمیدرو نیز در سال قبل سفری به منطقه ویژه خلیج فارس داشت و از این منطقه و سایت توسعه آن بازدید کرد که در این بازدید، امکانات سایت توسعه مطرح و بررسی شد. در حال حاضر، برای اینکه در سایت توسعه سرمایه‌گذاران را جذب کنیم، نیاز است که زیرساخت‌ها شامل آب، برق، گاز، معابر و تسطیح اراضی نیز برای این سایت تامین شوند و در کنار آن، برنامه‌ریزی‌های لازم را برای آینده به عمل آورد. با نگاه مثبت ریاست محترم هیات عامل ایمیدرو و به تبع آن جلسات مکرری که در سازمان ایمیدرو برگزار کردیم و کمکی که از آن‌ها گرفتیم، در نهایت این نتیجه حاصل شد که با تخصیص حدود چهار هزار میلیارد تومان به این منطقه ویژه طی پنج سال، بتوانیم زیرساخت‌های مناسب برای جذب سرمایه‌گذار را در سایت توسعه منطقه ویژه خلیج فارس آماده‌سازی کنیم.

در برنامه‌های جدید منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج فارس، به سایت توسعه به صورت خاص جهت احداث زیرساخت‌ها توجه خواهیم داشت. یادآور می‌شود سایت دو هزار هکتاری قدیمی منطقه ویژه خلیج فارس که در آن اکنون شرکت‌های تولیدی و تجاری و بخش‌های اداری مستقر هستند، تقریبا دیگر زمین خالی برای سرمایه‌گذاری وجود ندارد و کل زمین‌ها به سرمایه‌گذاران واگذار شده است؛ بخشی از سرمایه‌گذاران در حال تولید و بخشی دیگر در حال اجرای طرح‌های توسعه‌ای خود هستند. به همین دلیل، برای توسعه زیرساخت‌ها، در منطقه ویژه خلیج فارس عمده تمرکز خود را روی سایت توسعه به مساحت دو هزار و ۵۰۰ هکتار گذاشته‌ایم. در این سایت با شرایط موجود توانسته‌ایم پنج سرمایه‌گذار جذب کنیم؛ اما باید تا زمان به بهره‌برداری رسیدن طرح‌های آن‌ها، زیرساخت‌های لازم را تامین کنیم. در حال حاضر چندین سرمایه‌گذار دیگر هم در حال طی مراحل قانونی هستیم تا زمین به آن‌ها تخصیص دهیم. این وظیفه ما را جهت برنامه‌ریزی تامین زیرساخت‌ها چند برابر می‌کند و جای خوشحالی دارد که در این شرایط تحریم ظالمانه، سرمایه‌گذار جهت تولید و توسعه آماده سرمایه‌گذاری در کشور است. با توجه به موارد مطروحه از این پس، سرمایه‌گذاران برای حضور در منطقه ویژه خلیج فارس باید در سایت توسعه سرمایه‌گذاری کنند. در این رابطه، زمان‌بندی‌ها انجام و مدارک و مستندات مربوط به مناقصات تامین زیرساخت‌ها نیز آماده شده‌اند؛ در انتظار هستیم مرحله آخر لحاظ این بودجه مورد نیاز در ردیف‌های بودجه‌ای سازمان ایمیدرو تحقق پیدا کند. اگر این موضوع توسط ایمیدرو تایید شود، تا قبل از پایان سال به خصوص سه ماه انتهایی سال ۱۴۰۰، اسناد مناقصه و مزایده را آماده کرده و فراخوان‌های مربوطه را منتشر خواهیم کرد.

اقدام دیگر منطقه ویژه، بومی‌سازی با استفاده از نیروهای متخصص جوان و بومی منطقه بود. این منطقه با استفاده از نیروهای متخصص داخلی و بومی و به خصوص همکاران داخل منطقه ویژه طی سال گذشته، اقداماتی بسیار ارزشمند جهت بومی‌سازی و ساخت داخل انجام داده است تا اثرات تحریم‌های طالمانه را در محدوده خود بی‌اثر کنیم. جایگزینی نوارهای EP به جای مشابه خارجی آن، نوسازی مجموعه WHEEL دستگاه‌های آلمانی برداشت مواد، اصلاح درام‌های مورد استفاده در خطوط (روکش زنی و اصلاح شافت‌های آن)، طراحی و ساخت صفحه پرشرپلیت مربوط به اسپلایس گرم (پخت محل اتصال) نوار نقاله با کیفیت‌تر از نوع آلمانی آن توسط مهندسان شرکت، خودکفایی در ساخت ۶ دستگاه فیدر ویبراتوری با ظرفیت ۵۰۰ تن بر ساعت برای هدایت مواد معدنی از هوپرهای روی نوار نقاله، تعمیر بوردها و کارت‌هاییPCL تجهیزات ابزار دقیق، نوسازی و بازسازی رولیک‌های مورد استفاده در خطوط نوار نقاله ازجمله اقدامات دیگر بومی‌سازی در این منطقه بوده است.

این منطقه در حال حاضر چه ظرفیت‌هایی به صورت بالقوه برای جذب سرمایه‌گذاری دارد؟

قرار گرفتن منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج فارس از نظر موقعیت استراتژیک در کنار آب‌های خلیج فارس بسیار حائز اهمیت است. سرمایه‌گذاری که مایل به اجرای طرح‌های توسعه‌ای است و اگر ذهنیت و هدف صادرات داشته باشد، طبیعتا منطقه ویژه خلیج فارس بهترین مکان برای سرمایه‌گذاری خواهد بود؛ چراکه این منطقه، در کنار دو بندر بسیار بزرگ و حیاتی کشور یعنی بنادر شهید رجایی و شهید باهنر واقع شده است و این امر، یک مزیت بسیار بزرگ برای این منطقه به شمار می‌رود.

علاوه‌براین، ویژگی «منطقه ویژه اقتصادی» بودن آن، باعث ایجاد مزیت‌هایی شده است؛ به طوری که می‌توان به راحتی صادرات و واردات را در منطقه ویژه خلیج فارس انجام داد. همچنین، این منطقه، از گمرک مستقل برخوردار است که یک مزیت مهم دیگر محسوب می‌شود. در کنار این موارد، منطقه ویژه خلیج فارس به خطوط ریلی سراسری کشور متصل است؛ این یعنی از هر نقطه در کشور، از طریق سیستم ریلی می‌توان هم مواد اولیه و هم محصول را به این منطقه ویژه انتقال داد. در همین حال، منطقه ویژه خلیج فارس در مجاورت شهر بندرعباس به عنوان مرکز استان هرمزگان قرار دارد؛ از این رو، امکانات شهری بندرعباس برای سرمایه‌گذاران مناسب است. همچنین منطقه ویژه خلیج فارس به فرودگاه بین‌المللی بندرعباس نزدیک است.

منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج فارس، مزیت‌های زیرساختی دیگری نیز برای سرمایه‌گذاری دارد. نیروگاه حرارتی بندرعباس در کنار این منطقه واقع شده است. در نتیجه، تامین برق را از این نیروگاه انجام می‌دهیم. همچنین منطقه ویژه خلیج فارس از نظر تامین گاز و خطوط گازرسانی مشکلی ندارد؛ چراکه در سال ۱۳۹۷ یک ایستگاه خط ۳۰ اینچ بین‌المللی گاز را راه‌اندازی کردیم که از طریق همین ایستگاه توانسته‌ایم تامین گاز صنایع را پوشش دهیم. در کنار این منطقه ویژه، خط لوله صلح قرار دارد که از این خط نیز می‌توانیم برای تامین گاز منطقه در صورت نیاز، مجوزهای لازم را اخذ کنیم.

در خصوص تامین آب نیز در حال حاضر آب‌شیرین‌کن‌های منطقه ویژه، فولاد کاوه جنوب کیش و فولاد هرمزگان فعال هستند و از طریق این سه منبع صنایع تامین می‌شوند. البته در خصوص تامین آب اقدام به برنامه ریزی لازم جهت تامین آب صنایه از محل تصفیه پساب شهر بندرعباس کرده‌ایم که یکی از مهم‌ترین پروژه‌های جاری در سال‌های اخیر بوده است. در این رابطه، با پیگیری‌های مستمر و جلسات مداوم با حمایت استاندار محترم استان هرمزگان و با کمک سازمان ایمیدرو، شرکت تامین و توسعه زیرساخت خلیج فارس تاسیس شد و این شرکت متولی تصفیه و تبدیل آن به آب صنعتی قابل استفاده در صنایع و انتقال پساب به منطقه ویژه خواهد بود. این شرکت سهامداران بزرگی متشکل از سازمان ایمیدرو، شرکت‌های حاضر در منطقه ویژه خلیج فارس را به خود اختصاص داده است. امیدوار هستیم تا زمانی که سایت توسعه با آماده‌سازی زیرساخت‌ها تکمیل شود و سرمایه‌گذاران در آن شروع به کار کنند، طرح انتقال پساب بندرعباس نیز نهایی شود. پیش‌بینی ما این است که با اجرای طرح انتقال پساب، بتوانیم روزانه ۸۰ تا ۱۰۰ هزار متر مکعب آب تصفیه شده صنعتی را به منطقه ویژه وارد کنیم و در اختیار صنایع قرار دهیم.

این منطقه ویژه در داخل خود یک هتل پنج ستاره دارد که این هتل، بین‌المللی است و می‌تواند در جذب توریست صنعتی موثر واقع شود. این هتل که اخیرا بازسازی شده، آماده پذیرش سرمایه‌گذاران است. به عبارت دیگر، سرمایه‌گذار می‌تواند در این هتل تا به سرانجام رسیدن طرح خود مستقر شود و از امکانات هتل استفاده کند.

منطقه ویژه خلیج فارس در دو سال اخیر چه سرمایه‌گذاری‌هایی را جذب کرده و در ادامه سال چه برنامه‌هایی دارد؟

در سال ۱۳۹۹ منطقه ویژه خلیج فارس، در مجموع شاهد حضور ۹ سرمایه‌گذار بخش خصوصی بود که با این افراد قرارداد منعقد شد و کار اجرایی طرح خود را آغاز کردند. این در حالی است که تنها طی ۶ ماه نخست امسال ۱۲ قرارداد سرمایه‌گذاری با بخش خصوصی منعقد شده که ارزش این سرمایه‌گذاری‌ها حدودا به ۷۰۰ میلیون دلار می‌رسد. علاوه بر این موارد، پنج قرارداد جذب سرمایه‌گذاری دیگر نیز آماده امضا هستند که طی هفته‌های آتی نیز قرارداد این طرح‌ها نیز میان سرمایه‌گذاران و منطقه ویژه خلیج فارس منعقد خواهد شد.

قطعا دستاوردهای یاد شده در حوزه سرمایه‌گذاری، حاصل کار گروهی هیئت مدیره، مدیران میانی و مدیران ارشد منطقه ویژه خلیج فارس، کارگران و کارشناسان بوده است که به گونه‌ای برنامه‌ریزی کردند که محیط برای جذب سرمایه‌گذاری فراهم شود و رغبت سرمایه‌گذاران برای حضور در این منطقه افزایش یابد. سرمایه‌گذاری صورت گرفته در منطقه ویژه خلیج فارس طی ۶ ماه نخست سال جاری در تاریخ شکل‌گیری آن بی‌نظیر بوده است.

منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج فارس توانسته است با تبعیت و پیگیری کلیه ارکان خود، شعار امسال مقام معظم رهبری (مدظله العالی) را که «تولید، پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها» بوده اجرایی نموده و جذب سرمایه‌گذاری را به خوبی انجام دهد و آمار سرمایه‌گذاری صورت گرفته در ۶ ماه نخست امسال نیز موید همین موضوع است.

انتظارات منطقه ویژه خلیج فارس از مسئولان در زمینه جذب سرمایه‌گذاری چیست؟

مناطق ویژه تکلیف دارند که زیرساخت‌ها را برای جذب سرمایه‌گذاری فراهم کنند. از این رو در قانون بودجه سال‌های آینده کشور باید موضوع معافیت‌های مالیاتی برای مناطق ویژه لحاظ شود. به طور مثال، برای این منظور، حقوق دولتی یا مالیات‌هایی که از تولیدکنندگان در منطقه ویژه اخذ می‌کنند، در همان منطقه برای توسعه زیرساخت‌ها هزینه شود. البته این قانون برای بودجه سال ۱۴۰۰ نیز مطرح شده بود که در زمان مناسب نتوانست آماده و در صحن علنی مجلس مطرح و مورد بررسی قرار گیرد.

با این حال، مجدد درخواست داریم و پیشنهاد می‌کنیم تا زمانی که زیرساخت‌های مناطق ویژه کامل نشده‌اند، مناطق ویژه از پرداخت حقوق دولتی و مالیات معاف شوند و مالیات آن‌ها با نظارت ذی‌حساب‌هایی که دولت مشخص می‌کند، صرف توسعه زیرساخت‌ها در مناطق ویژه شود. با این اتفاق، مالیات و عوارض پرداختی مناطق ویژه صرف توسعه زیرساخت همان استان خواهد شد و از استان خارج نمی‌شود. در صورتی که این مبالغ برای توسعه زیرساخت‌ها هزینه شود، ضمن جذب سرمایه‌گذاری مناسب در مناطق ویژه با سرعت بیشتر، افزایش تولید و اشتغال را نیز در مدت کوتاهی شاهد خواهیم بود. این اتفاق نیاز به حمایت جمعی دارد و در این رابطه لازم است دستگاه‌هایی مانند استانداری هرمزگان، نمایندگان محترم مجلس و ایمیدرو از طرح مزبور حمایت لازم را به عمل آورند که بتوانیم این بند قانونی را در قوانین بودجه سال‌های آتی کشور لحاظ کنیم. طبق بررسی‌های به عمل آمده، در صورتی که این طرح به اجرا درآید، به توسعه زیرساخت‌ها در همه مناطق ویژه طی مدت کوتاهی کمک شایانی خواهد کرد.

مهم‌ترین اصل برای جذب سرمایه‌گذاری در منطقه ویژه خلیج فارس، تامین زیرساخت‌ها است تا برای حضور و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی آماده شوند. طبیعتا برای اجرای این هدف، منطقه ویژه خلیج فارس نمی‌تواند به تنهایی وارد عمل شود و آن را اجرایی کند. در این رابطه، منطقه ویژه خلیج فارس نیاز دارد که از کمک همه دستگاه‌های ذی‌ربط استفاده کند. ناگفته نماند که طی این مدت سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) همواره در کنار منطقه ویژه خلیج فارس حضور داشته است. علاوه‌براین، استانداری هرمزگان بخصوص استاندار محترم همواره به کمک منطقه ویژه آمده است و برای جذب سرمایه‌گذاری در کنار ما بوده است. همچنین سازمان‌های دیگر استان هرمزگان مانند سازمان صمت، آب منطقه‌ای، آب و فاضلاب استان، گاز و برق استان جهت جذب سرمایه‌گذاری به این منطقه ویژه کمک کرده‌اند. بنابراین ضمن قدردانی و تشکر از همه این عزیزان، نیاز داریم در ادامه راه کمک‌های سازمان‌ها را در کنار خود داشته باشیم. ناگفته نماند که هر زمان که چالشی برای این منطقه به وجود آمد، نمایندگان محترم استان و نیز استاندار محترم هرمزگان تمام تلاش خود را در جهت حل چالش به کار بستند.

سخن پایانی…

به دلیل حمایت‌های بی‌شائبه از همه مسئولان امر به خصوص مسئولان استانی، استاندار و عواملی که در استانداری به منطقه ویژه خلیج فارس کمک کردند، تشکر می‌کنم. همچنین از مسئولان ایمیدرو به ویژه ریاست محترم هیئت عامل ایمیدرو و دیگر عوامل سازمان، هیئت مدیره منطقه ویژه، مدیران، کارمندان و کارگرها که در این مدت در شرایط بسیار سخت و طاقت‌فرسای آب و هوایی بندرعباس در کنار مدیران بودند و توانستند امور را پیش ببرند، کمال تشکر را دارم زیرا این افراد به خصوص کارکنان بومی منطقه به انجام کار در منطقه ویژه خلیج فارس تعصب خاصی داشتند و به مجموعه منطقه و مدیران برای اجرای پروژه‌ها کمک شایانی کرده‌اند.