حمیدرضا صالحی؛ عضو اتاق بازرگانی
کیوسک خبر ـ تحریم‌های اقتصادی غرب علیه کشور ما در سال ۱۳۹۰ در حوزه‌ی انرژی تبدیل به مهم‌ترین بخش تحت تحریم شد. آمریکا در صدد اعمال بیشترین فشار بر این بخش از اقتصاد کشورمان برآمد. زیرا بیشترین درآمد‌های کشور از طریق فروش نفت و گاز به دست می‌آید. بخش بزرگی از اقتصاد ایران را زنجیره صنعت انرژی کشور تشکیل می‌دهد و بیشترین و مهم‌ترین زنجیره ارزش کشور نیز زیر نظر وزارتخانه تخصصی نفت است؛ بنابراین اهمیت تولید بار اول اقلام راهبردی و خنثی‌سازی تحریم‌ها در کل زنجیره ارزش این صنعت بسیار مهم است.
در نتیجه‌ی اقداماتی که طی یک سال اخیر به اجرا گذاشته شده است، برای اولین بار بعد از انقلاب به کمک خودکفایی در فرآیند پالایشگاهی و تولید بار اول تجهیزات پالایشی به سهامداری و سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی اقدام کردیم و فروش نفت خود را به میزان ۴۰ درصد افزایش دادیم. در این مدل، ایران با صادرات تجهیزات و خدمات فنی و مهندسی به پالایشگاه‌های با ظرفیت نیمه فعال و بازسازی این پالایشگاه‌ها و تکمیل زنجیره فرآیندی پالایشگاه مذکور، ظرفیت آن را به حداکثر میزان خود بازمی‌گرداند و میزان ظرفیت اضافه شده با خوراک نفت خام ایرانی پالایش می‌شود.
صنعت نفت کشورمان بیشترین استفاده را از ظرفیت‌های دانش بنیانی کشور دارد. از آنجائیکه این صنعت دانش محور و تکنولوژی محور است، نیاز بوده به سمت استفاده‌ی حداکثری از ظرفیت‌های دانش بنیانی حرکت کند و این اتفاق افتاده است. به نظر می‌رسد، صنعت نفت نسبت به صنایع دیگر بیشتر به دانش بنیان شدن راغب بوده است. در دیگر صنایع نیز باید همین اتفاق بیفتد. این روند باید در دیگر وزارتخانه‌ها نیز به یک الگو تبدیل شود و تمامی نهاد‌ها و سازمان‌های کشور به سمت استفاده از دستاورد‌های دانش بنیانی حرکت کنند. منابع مالی پاشنه‌ی آشیل دانش بنیان هاست و برای اینکه بتوانیم این حرکت‌ها را گسترش دهیم نیاز به تأمین مالی داریم. دانش بنیان شدن هزینه دارد و باید این هزینه را بپردازیم. اینکه بتوانیم کمترین وابستگی را به دیگر کشور‌ها داشته باشیم، یک امر راهبردی است و در ضرورت آن شکی نیست. با این هدف که قیمت‌ها به حداقل برسد و کیفیت حفظ شود، کشور‌ها با یکدیگر کار می‌کنند و روابط اقتصادی و تکنولوژیک با هم دارند. این همکاری باعث می‌شود که کشور‌ها بتوانند شرایط خوبی را برای برنامه‌ی توسعه‌ی کشورشان به وجود بیاورند. بنابراین، به منظور رشد و پیشرفت باید ارتباط با دیگر کشور‌ها را در دستور کار قرار دهیم و به گسترش هر چه بیشتر این روابط بپردازیم. با اتکا بر توان داخلی در کنار ارتباط با کشور‌های دیگر و استفاده از فناوری‌های روز دنیا می‌توانیم به موفقیت‌های بزرگی در خصوص کاهش وابستگی به تجهیزات و اقلام راهبردی در صنایع بزرگ دست پیدا کنیم. توسعه‌ی صنایع نفت و گاز بر مبنای لایسنس‌های خودمان در صنایع بالادستی در گروی این سیاست‌های خوداتکایی است. این حرف کاملاً درست است که باید به سمت خودکفایی حرکت کنیم و از وابستگی خود به دیگران در زمینه‌های مختلف بکاهیم. باید بتوانیم با استفاده از ظرفیت‌های داخلی به سمت بومی سازی تولیدات گام برداریم. ما ظرفیت انسانی لازم را برای توسعه‌ی تولید تجهیزات و اقلام راهبردی در اختیار داریم و باید از مهندسان خوش فکر و کاربلد داخلی نهایت بهره را ببریم. استفاده از منابع طبیعی که در اختیار داریم نیز باید در دستور کار باشد. ایجاد ارزش افزوده بر روی محصولات تولیدی می‌تواند ما را به سود‌های سرشاری برساند. مزیت اصلی ما در صنایع نفت، گاز و نیروگاهی در این است که با استفاده از ظرفیت نخبگان کشور در حوزه شرکت‌های دانش بنیان، به بومی سازی و تولید بار اول اقلام راهبردی صنایع خود پرداخته و از همین محل پس از بومی سازی، تولیداتمان را در خارج از مرز‌ها به فروش برسانیم و در کشور‌هایی از جمله در ونزوئلا، عراق و جا‌های دیگر این تجهیزات و خدمات فنی مهندسی را صادر و ارزآوری داشته باشیم. ما ظرفیت کسب دانش و بومی سازی تولیدات را در داخل کشور داریم و دانش بنیان شدن نیز امروز یک اصل اجتناب ناپذیر در همه‌ی صنایع از جمله صنعت نفت و گاز است. هر کاری که بر پایه‌ی دانش انجام شود، دانش بنیان است و امروز تقریباً تمامی کار‌ها بر اساس دانش صورت می‌گیرد. اهمیت دادن به دانش بنیان‌ها به این معناست که به افزایش بودجه‌ی تحقیق و توسعه مبادرت کنیم. چیزی که در کشورمان کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. در نتیجه‌ی اعتماد به توان داخلی توانستیم موفقیت‌هایی کسب کنیم. مثلاً در ونزوئلا به نوسازی تجهیزات پالایشگاهی آن‌ها مبادرت کردیم و در این کشور فعالیت خود را توسعه دادیم. این‌ها نمود‌هایی از استفاده از دستاورد‌های دانش بنیانی است که باید توسعه یابد و نباید به دستاورد‌های فعلی قناعت کنیم.