مرتضی نجفی قدسی

«قدر» به معنای تقدیر و اندازه‌گیری است و در شب قدر انسان باید علاوه بر اعمال عبادی، ساعتی به تفکر بیندیشد بلکه هندسه وجودی خود را بشناسد و خود را ارزان نفروشد.

مرتضی نجفی قدسی از خادمان قرآن و مؤسس دارالقرآن علامه طباطبایی در یادداشتی به مناسبت لیالی قدر چنین نوشته است:

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ

«إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ * وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَهُ الْقَدْرِ *  لَیْلَهُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ» (سوره قدر، آیات ۱ تا ۳) بدرستی که ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم و تو چه می‏دانی شب قدر چیست؟ شب قدر بهتر از هزار ماه است!

* شب قدر چیست؟

شب قدر، از مباحث بسیار مهم در زندگی انسان است و هدف آن است که در چنین شبی انسان، هندسه وجودی خود را بشناسد، قدر به معنای تقدیر و اندازه گیری است و در چنین شبی انسان باید علاوه بر اعمال عبادی، ساعتی به تفکر بنشیند بلکه قدر خود را بیابد و قیمت خود را بشناسد.

امیرالمؤمنین (ع) در خصوص قدر و قیمت انسان فرموده اند : «انّه لیس لانفسکم ثمن الا الجنّه، فَلا تبیعوها الا بها» یعنی بدرستی که برای جانهای شما قدر و قیمتی نیست مگر به اندازه بهشت، پس حواستان باشد که آن را به کمتر از این قیمت نفروشید!

بهای جان انسان خیلی گران بهاست و اگر انسان قدر و قیمت خود را بشناسد خدای متعال که خود خالق انسان است در عین حال بهترین خریدار است، چنانکه  در سوره توبه آیه ۱۱۱ آمده است: «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّهَ» یعنی بی‌تردید خدا از مؤمنان جان‌ها و مال‌هایشان را می‏خرد و به آن‏ها بهشت را عطا می‏کند و در حقیقت فرمایش امیرالمؤمنین علی (ع) اشاره به همین آیه شریفه دارد که اگر انسان با ایمان باشد، خود را ارزان نمی‏فروشد و می‏داند که هیچکس جز خدا ارزش او را نمی‏داند و این خداست که حاضر است انسان را به بالاترین قیمت بخرد، پس چرا تا وقتی خریداری مثل خدا وجود دارد انسان به دیگران رجوع کند، بهترین خریدار انسان خداست و اگر انسان با او آشتی کند و با او پیمان ببندد که اوامرش را اطاعت خواهد کرد، خدا هم نمی‏گذارد بهای جانش هدر رود و یا ارزان فرو.خته شود بلکه به بالاترین قیمت یعنی در ازای بهشت می‏خرد و لذا تفکر در شب قدر برای درک همین معانی است که از فرصت پدید آمده برای بازسازی خودش استفاده کند و مقدرات لا اقل یک سالش را در پرتو عنایت الهی به نحو احسن تأمین کند.

* نزول قرآن در شب قدر

در شب قدر خداوند متعال لطف و عنایتش را در حق بشر به حد اعلی رساند و قرآن کریم را برای تأمین سعادت انسان به عنوان نسخه حیاتبخش عملی او نازل کرد. امام خمینی (رض) در بیان اهمیت این موضوع می‏فرمایند: «در ماه مبارک رمضان قضیه‏ای اتفاق افتاد که ابعاد و ماهیت آن تا ابد برای امثال ما در ابهام مانده است و آن نزول قرآن است، نزول قرآن بر قلب رسول الله (ص) در لیله القدر».

حضرت امام خمینی از فرصت ماه رمضان حداکثر استفاده را می‏کردند بطوری که پیوسته مشغول دعا و ذکر و تلاوت قرآن و اعمال مخصوص این ماه بودند تا خود را برای درک لیله القدر آماده کنند.

ماه رمضان، ماه ضیافت الهی است و خدای متعال در این ماه از پیامبر اکرم (ص) ضیافت کرد به نزول قرآن چرا که فرموده است: «شَهْرُ رَمَضانْ الَّذی اُنزِلَ فیهِ القُرآن» یعنی معرفی ماه رمضان را قبل از آن که به ماه روزه و صیام مطرح کند به نزول قرآن عنوان می‏کند و در سوره قدر نیز می‏فرماید: «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ» که از جمع بندی این آیات نتیجه می‏گیریم که قرآن کریم در شب قدر  نازل شده و شب قدر نیز در ماه رمضان است، ولی اینکه چه شبی از ماه رمضان شب قدر است در قرآن به آن اشاره‏ای نشده و تنها در بیان اخبار و روایات آمده است که شب‏های نوزدهم، بیست و یک و بیست سوم شب‏های قدر هستند و بیشتر هم شب بیست و سوم مطرح است. البته روایات اهل سنت بیشتر شب بیست و هفتم ماه رمضان را مطرح می‏کنند و احیاء آن شب نیز مستحب است.

عرض کردیم که در شب قدر، انسان باید هندسه وجودی خودش را بشناسد و قدر و قیمت خود را بفهمد چون شب نزول قرآن است، پس ما باید قدر قرآن را هم بفهمیم و بشناسیم و آنگاه که ارزش آن را فهمیدیم آن را بالای سرمان بگذاریم و خدا را به حق اولیائش و اسماء مقدسی که در این کتاب از آن‏ها یاد شده قسم می‏دهیم که با خدا پیمان می‏بیندیم و تقاضا می‏کنیم که ما را از آزاد شدگان از دوزخ قرار دهد.

* تعهد به قرآن و عترت در شب قدر

قرآن کریم و.ظیفه تبیین آیات قرآن را بر عهده پیامبر اکرم (ص) گذاشته است آنجا که می‏فرماید: «وَأَنزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ» (سوره نحل، آیه ۴۴)

پیامبر اکرم (ص) نیز در طول ۲۳ سال رسالت خود، آیات قرآن را برای مردم تلاوت و تبیین کردند و ادامه آن را به اهل بیت عصمت و طهارت سپردند تا مبادا امت دچار گمراهی شوند ولذا در حدیث مشهور «ثقلین» فرمودند: «إنّی تارِکُ فیکمُ الثَّقَلین کتابَ الله و عِترَتی أهل بیتی ما إن تَمسَّکتم بِهما لَنْ تَضلّوا أبدا ولن یَفتَرِقا حتَّی یَرِدا لا الحَوض»[۱]

یعنی من در میان شما دو چیز گران‌بها را باقی می‏گذارم کتاب خدا و عترتم و اهل بیتم تا مادامی که به این دو تمسک داشته باشید گمراه نمی‏شوید و قرآن و عترت هم هیچگاه از هم جدا نمی‏شوند تا وقتی در حوض کوثر بر من وارد شوند.

حدیث ثقلین به اسناد مختلف مورد اتفاق شیعه و سنی است و متواتر نقل شده است و به خوبی جایگاه قرآن و اهل بیت علیهم السلام را بیان کرده است.

پس بنابراین مهمترین کارها در شب قدر باید شناخت خود که منجر به شناخت خدا می‏شود و لذا فرمود «مَنْ عَرَفَ نَفْسَه فَقَدْ عَرَفَ رَبّه»[۲] و حالا که این انسان خود را شناخت و می‏خواهد بنده خدا باشد، خدا نسخه عملی اورا تحت عنوان کتابی به نام «قرآن» عنایت کرده است و پیامبر و اهل بیت او را هم که راسخون در علم هستند، مبین قرآن و مفسر قرآن و تأویل کنندگان قرآن قرار داده است و شب قدر وقتی قدرش درست ادا می‏شود که ما متعهد شویم قرآن و عترت را پشت سر قرار ندهیم بلکه بالای سرمان قرار دهیم و با خدا آشتی کنیم و میهمان خوبی برای پروردگار باشیم و در شب قدر و نزول قرآن که ملائکه الله بر زمین می‏آیند و به مؤمنان سلام می‏کنند ما هم در شمار آنان باشیم، «تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَهُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کُلِّ أَمْرٍ *  سَلَامٌ هِیَ حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ» ­

[۱] . الکافی، کلینی، ج۱، ص۲۹۴.

[۲] . شرح غررالحکم و دررالکلم، عبدالواحد بن محمد تمیمى، ص ۲۳۲.