حسن هانی‌زاده – تحلیلگر مسایل خاورمیانه
کیوسک خبر – سیاست خارجی دولت سیزدهم به‌طور طبیعی خارج از گستره سیاست کلان جمهوری اسلامی نیست؛ زیرا سلسله‌ارزش‌های اسلامی و ملی در سیاست خارجی ایران در طول ۴ دهه گذشته تعریف‌شده که هیچ‌دولتی؛ چه اصلاح‌طلب و چه اصولگرا نمی‌تواند از چارچوب آن خارج شود. از جمله سیاست‌های منطقه‌ای ایران، مساله محور مقاومت است که ترکیبی از سیاستگذاری میدانی و سیاسی است که ایران بنا به تعهدات اسلامی و انسانی نمی‌تواند نسبت به تغییرات حوزه محور مقاومت مانند فلسطین، عراق، سوریه، لبنان و یمن بی‌تفاوت باشد. تصمیم‌گیری نهادهای فعال در حوزه میدانی به‌طور طبیعی بر سیاست‌های وزارت خارجه موثر است و نوعی هم‌افزایی برای حفظ توانمندی و پایداری محور مقاومت وجود دارد. طبیعی است در این خصوص خطوط قرمزی وجود دارد که وزارت خارجه نمی‌تواند از این خطوط عبور کند. با توجه به اینکه گفت‌وگوهای ایران و نمایندگان۱+۴ در وین هنوز خروجی قابل‌قبولی نداشته است لذا دولت سیزدهم باید همان مسیری را در این حوزه طی کند که دولت دوازدهم در طول ۸ سال اخیر طی کرده است. مذاکرات دولت سیزدهم برای رسیدن به نقطه تعادل سیاسی پایدار در حوزه برجام بسیار پیچیده و چالش‌برانگیز خواهد بود؛ اما باید همراه با دیپلماسی توام با عقلانیت و به‌دور از ادبیات پرخاشگرانه دنبال شود تا این مذاکرات به نقطه مطلوب برسد. اگر مذاکرات میان دولت سیزدهم و کشورهای ۱+۴ به بن‌بست برسد دستاوردهای مثبت برجام به هدر خواهد رفت و شاهد یک دوره پرچالش در روابط بین‌المللی خواهیم بود. دولت سیزدهم باید منافع کلان ملی را بر گرایش‌های جناحی ترجیح دهد و از همه ظرفیت‌های تاثیرگذار در حوزه مذاکرات هسته‌ای استفاده کند؛ زیرا برجام، مساله‌ای فراجناحی است و نباید منحصر به یک جناح و جریان خاصی باشد. عقلانیت در مذاکرات، استفاده از ادبیات گفتمانی عزتمدارانه، پرهیز از به‌کارگیری واژگان‌های چالشی و تحریک‌آمیز در مذاکرات آینده و جلوگیری از اجماع‌سازی جهانی علیه ایران باید در دستور کار رئیس دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم قرار گیرد. آقای رئیسی به‌طور طبیعی تنها تصمیم‌گیرنده نهایی در سیاستگذاری‌های کلان خارجی نیست؛ زیرا ایران کشوری است که در آن نهادهای مربوطه در تعریف چارچوب سیاست خارجی، نقش بالادستی دارند. علاوه‌بر‌این سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تابعی از نگرش‌های اعتقادی است و رئیس‌جمهوری ملزم به رعایت این نگرش‌هاست. تجربه جهانی ثابت کرده هرگاه الگوهای دیپلماتیک و گفتمانی در عرصه‌های بین‌المللی به بن‌بست برسد به‌طور طبیعی طرف‌های مذاکره‌کننده به سمت ابزارهای خشونت‌آمیز حرکت می‌کنند و این امر پیامدهای جدی برای امنیت منطقه و جهان به دنبال دارد. دولت سیزدهم با توجه به تجربه ۴ دهه گذشته باید در سیاست خارجی خود مشی اعتدالگرایانه‌ای در پیش گیرد؛ اما این مشی به مفهوم تسلیم در برابر طرف‌های دیگر نیست، بلکه باید ارزش‌های اسلامی و ملی مورد توجه قرار گیرد. دولت سیزدهم ادامه‌دهنده مذاکرات وین خواهد بود و تیم مذاکره‌کننده آینده نباید از تجربه تیم دولت دوازدهم غفلت کند زیرا مذاکرات وین به نقطه قابل‌قبول و نهایی رسیده است. دولت سیزدهم نباید بدون‌جهت شطرنج مذاکرات را بر هم بزند؛ بلکه از خروجی مثبت آن برای بهبود وضعیت معیشتی و اقتصادی مردم نهایت استفاده را بکند، کما‌اینکه پیش‌بینی می‌شود دولت سیزدهم در حوزه خروجی مذاکرات وین موفق عمل خواهد کرد و این مذاکرات در نهایت دستاورد قابل‌قبولی خواهد داشت. یکی از اولویت‌های مهم دولت سیزدهم تعامل با کشورهای منطقه است. طبیعی است سلسله‌تناقضاتی در رفتار برخی کشورهای منطقه نسبت به ایران وجود دارد. عربستان، بحرین، رژیم صهیونیستی و تا اندازه‌ای امارات متحده، بخشی از چالش‌های امنیت ملی ایران تلقی می‌شوند. عادی‌سازی رابطه میان امارات و بحرین با رژیم صهیونیستی به تضعیف محور مقاومت و مقاومت اسلامی فلسطینی منجر می‌شود؛ بنابراین این موضوع در تقابل مستقیم با ایران خواهد بود. از سوی دیگر نفوذ معنوی ایران در محور مقاومت نیز خوشایند برخی کشورهای منطقه نیست. و دولت سیزدهم هوشمندانه باید برای برخی کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس، که از وحشت نفوذ ایران به رژیم صهیونیستی پناه برده‌اند، پناهگاه منطقه‌ای امن و مطمئنی ایجاد کند تا از همکاری با این رژیم غاصب اجتناب کنند. همکاری ایران با قطر، پادشاهی عمان، کویت، عراق و در حوزه وسیع‌تر، مصر می‌تواند به شکل‌گیری همکاری پایدار اسلامی – عربی در غرب آسیا و شمال آفریقا منجر شود و این امر انزوای رژیم صهیونیستی را در پی خواهد داشت. برقراری گفتمان سازنده با عربستان، که بزرگترین کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس تلقی می‌شود هر‌چند با دشواری‌هایی همراه است؛ اما می‌تواند به کاهش تنش‌های منطقه‌ای کمک کند. اگر مشکلات تهران و ریاض حل شود قطعا بر روابط ایران و سایر کشورهای منطقه تاثیر مثبت خواهد داشت. دولت سیزدهم باید بهبود وضعیت معیشتی مردم، کاهش تنش‌های داخلی، ایجاد وفاق میان جریان‌های داخلی، پرهیز از حاشیه‌سازی سیاسی، همکاری سازنده با کشورهای منطقه و جهان و به‌کارگیری همه ظرفیت‌های داخلی و منطقه‌ای برای جلوگیری از گسترش تنش‌های منطقه‌ای را در اولویت قرار دهد. در حال حاضر مهمترین چالش دولت سیزدهم، تورم، سطح بیکاری، گرانی و کاهش قدرت خرید مردم است که دولت باید دو تیم اقتصادی و سیاسی در دو حوزه اقتصاد و سیاست خارجی تشکیل دهد تا راهبردهای لازم را برای برون رفت از شرایط فعلی، تعریف کند. مساله برجام و فعالیت هسته‌ای ایران باید با شکیبایی سیاسی حل و فصل شود در عین حال حق ایران برای برخورداری از انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز به هر نحوی حفظ شود.