با آغاز مجدد خاموشی‌ها در کشور، مسئله کمبود برق و راهکارهای مقابله با ناترازی در این صنعت بیش از پیش مطرح شده است. کارشناسان معتقدند برای عبور از بحران نیازمند سرمایه‌گذاری‌های گسترده و راهکارهای نوآورانه هستیم. از ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر تا بهره‌گیری از نیروگاه‌های سیکل ترکیبی و افزایش تولید برق هسته‌ای، گزینه‌های متعددی در پیش روی کشور قرار دارد، اما همچنان موانع اقتصادی، مدیریتی و تحریم‌ها به عنوان چالش‌های بزرگ باقی مانده‌اند.

به گزارش کیوسک‌خبر، در پی افزایش خاموشی‌ها و ناترازی برق در شهرها و مناطق مختلف ایران، بحث در مورد چگونگی تأمین پایدار برق به یکی از چالش‌های مهم سیاست‌گذاری کشور تبدیل شده است. بسیاری از کارشناسان و فعالان این حوزه معتقدند که برای تأمین برق و رفع ناترازی موجود، نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان و جذب سرمایه‌گذاری خارجی است. بر اساس گزارش‌ها، حداقل ۲۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای این هدف مورد نیاز است که بدون مشارکت بخش خصوصی و حمایت دولت در جذب منابع خارجی تحقق‌پذیر نیست.

به‌کارگیری ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر یکی از راهکارهای اصلی در بسیاری از کشورهای پیشرفته است. به گفته پیمان دیده‌بان، تحلیلگر صنعت برق، این موضوع در ایران نیز به عنوان راهکاری مطرح شده و وزارت نیرو قصد دارد ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر را به ۵۰ هزار مگاوات افزایش دهد. با این حال، تاکنون تنها حدود هزار مگاوات از برق کشور از این منابع تأمین می‌شود و دستیابی به هدف یادشده نیازمند زمان، سرمایه و برنامه‌ریزی دقیق‌تر است. در قانون برنامه هفتم توسعه نیز تأکید شده که باید تا پایان این برنامه، ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر به ۱۲ هزار مگاوات برسد؛ این در حالی است که هنوز در سال اول اجرای این برنامه به حداقل تعهدات عمل نشده است.

از سوی دیگر، ظرفیت‌های هسته‌ای نیز به عنوان منبعی پایدار و ایمن برای تولید برق در بسیاری از کشورها مانند فرانسه و آلمان به‌کار گرفته می‌شود. اما در ایران، تنها نیروگاه هسته‌ای بوشهر با ظرفیت هزار مگاوات مشغول به فعالیت است. کارشناسان معتقدند که به دلیل تحریم‌های اقتصادی و عدم دسترسی به فناوری‌های به‌روز، امکان افزایش ظرفیت تولید برق در نیروگاه بوشهر به سختی ممکن است.

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که یکی از اصلی‌ترین دلایل ناترازی برق در ایران، عدم سرمایه‌گذاری کافی و نبود امکانات مالی برای توسعه صنعت برق است. دیده‌بان در این باره می‌گوید که از دولت‌های هفتم و هشتم به بعد، سرمایه‌گذاری‌های کلان در این حوزه صورت نگرفته است. به عنوان مثال، بودجه سال ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که حدود ۳۰ درصد از بودجه کشور صرف امور نظامی و بیش از ۶۰ درصد آن نیز به امور جاری اختصاص یافته است؛ این امر باعث کاهش امکان اختصاص بودجه به پروژه‌های توسعه‌ای و زیرساختی شده است. در دولت‌های نهم و دهم که درآمدهای بالای نفتی در اختیار کشور بود، نیز توجه جدی به توسعه صنعت برق صورت نگرفت.

بخش خصوصی نیز به دلیل یارانه‌های بالای انرژی و عدم سودآوری بلندمدت در این بخش، تمایلی به سرمایه‌گذاری ندارد. با وجود تلاش‌های دولت برای تسهیل ورود بخش خصوصی به این صنعت، تغییرات مکرر در قوانین و عدم پرداخت‌های به‌موقع به پیمانکاران، روند اجرای پروژه‌های این حوزه را کند کرده است. دیده‌بان همچنین می‌گوید که اجرای پروژه‌های برق‌رسانی نیاز به برنامه‌ریزی طولانی‌مدت و صبر بیشتری دارد، اما در ایران اغلب به دلیل فشارهای فوری، پروژه‌ها با عجله و بدون برنامه‌ریزی دقیق به اجرا درمی‌آیند.

یکی از راهکارهای مؤثر برای تولید بیشتر برق، استفاده از سیکل ترکیبی است. در این روش، حرارت تولیدشده از اگزوز نیروگاه‌های گازی، دوباره برای تولید برق مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حال حاضر، در کشور از این ظرفیت استفاده کافی نمی‌شود و حرارت‌های تولیدشده در برخی نیروگاه‌ها به‌سادگی هدر می‌رود. به گفته دیده‌بان، در نیروگاه اردبیل برای مدت هفت سال، حرارت بالای ۷۰۰ درجه بدون استفاده رها شده بود، تا اینکه اخیراً این حرارت برای تولید حدود ۵۰۰ مگاوات برق مورد استفاده قرار گرفت. استفاده گسترده‌تر از سیکل ترکیبی می‌تواند به‌صورت مؤثری میزان تولید برق کشور را افزایش دهد و از اتلاف انرژی جلوگیری کند.

کارشناسان بر این باورند که حل مشکل ناترازی برق تنها با جذب سرمایه و ساخت نیروگاه‌های جدید ممکن نیست، بلکه اصلاحات ساختاری در مدیریت صنعت برق نیز ضروری است. سیستم‌های مدیریتی باید به گونه‌ای تغییر کنند که علاوه بر کاهش وابستگی به بودجه دولتی، امکان جذب سرمایه‌های خصوصی و خارجی فراهم شود. همچنین برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت باید با رویکردهای بلندمدت و پایدار جایگزین شود تا امکان اجرای پروژه‌های اساسی و توسعه پایدار در صنعت برق به وجود آید.

در مجموع، تأمین پایدار برق نیازمند یک راهبرد جامع و چندجانبه است که شامل جذب سرمایه، استفاده بهینه از منابع داخلی، افزایش بهره‌وری در نیروگاه‌ها و اصلاح سیاست‌های مدیریتی و برنامه‌ریزی بلندمدت است. اگر دولت بتواند با حمایت‌های لازم و برنامه‌ریزی دقیق، راهکارهای مذکور را به اجرا بگذارد، می‌توان امیدوار بود که از بحران فعلی ناترازی عبور کرده و به سوی توسعه پایدار در صنعت برق حرکت کنیم.