حجت‌اله عباسی – پژوهشگر رسانه و مدرس دانشگاه
کیوسک خبر – مرکز افکار‌سنجی دانشجویان ایران (ایسپا) با انجام ۹ نظرسنجی از شهریور سال گذشته تا‌کنون درباره رفتار انتخاباتی ایرانیان بالای ۱۸ سال نرخ مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ را به صورت میانگین حدود ۳۹ درصد به‌دست آورده است. آخرین نظرسنجی این مرکز در روزهای ۱۶ و ۱۷ خرداد بعد از انجام مناظره اول نامزدها رخ داده است که عقربه میزان مشارکت، عدد ۳۸ درصد را نشان می‌دهد. هر چند بعد از نام‌نویسی نامزدها‌؛ اواخر اردیبهشت ماه حدود ۴ درصد نرخ مشارکت بالا رفته است اما در بقیه این ۹ نظر‌سنجی که بیانگر رفتار انتخاباتی ایرانیان در ۹ ماه اخیر است تقریبا روند مشارکت، منحنی ثابتی را نشان می‌دهد. در‌واقع پدیده‌ای به نام «ایمن شدن در رای‌دهی» در اکثریت مطلق شهروندان جامعه رخ داده است. «ایمن شدن در رای‌دهی» به این مفهوم است که اکثریت شهروندان در ۹ ماه اخیر تحت‌تاثیر عوامل بیرونی مانند رفتار نهادهای برگزاری و نظارت انتخابات، تبلیغات انتخاباتی، مواضع کنشگران فعال سیاسی و اجتماعی و عوامل اقناع‌کننده رسانه‌ای قرار نگرفته و همچنان بر مواضع خود پافشاری می‌کنند. برای تبیین وضعیت رای‌شناسی ایرانیان رویکرد نظری قطعی وجود ندارد و رویه‌های متفاوتی را می‌توان اتخاذ کرد. با این حال برای تحلیل کنشگری آنها از نظریه رابرت دال (۲۰۱۴- ۱۹۱۵) تئورسین سیاسی مشهور آمریکایی استفاده می‌بریم. از نظر رابرت دال بین شرایط اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی شهروندان و رای‌دهی آنان ارتباط مستقیم وجود دارد. از دیدگاه وی هرگاه مردم در ارزشیابی خود متوجه شوند پاداشی که از مشارکت سیاسی و اجتماعی به‌دست می‌آورند از پاداش دیگر فعالیت‌ها ناچیزتر است به‌طور یقین خود را در این امور درگیر نخواهند ساخت. رابرت دال درباره تمایز رویکردها انتخاباتی نیز می‌گوید: هرگاه شخصی بین شقوق پیش‌رو، تفاوت‌های بارزی احساس نکند و به آنها اهمیت ندهد احتمالا کمتر به مشارکت در سیاست و امور اجتماعی خواهد پرداخت. وی همچنین بر این باور است که هرگاه فرد تصور کند، فعالیت او در صحنه سیاست بی‌تاثیر است و نمی‌تواند منشأ تغییر باشد هر گز در آن وارد نمی‌شو‌د. امکان تغییر رفتار رای‌دهی ایرانیان در روزهای مانده به موعد رای‌گیری متصور است. ‌چرا که در انتخابات پیشین ریاست‌جمهوری به‌ویژه در سال ۹۲ نتایج رای‌گیری واقعی با نتایج نظر‌سنجی‌ها تفاوت خیره‌کننده‌ای را نشان داد. باید منتظر ماند و به تماشای رفتار انتخاباتی ایرانیان در هفته آخر و به اوج رسیدن فعالیت‌های ترغیبی رسانه‌ای و فعالیت تبلیغاتی میدانی نامزدها نشست. آیا فضای نه‌چندان گرم انتخابات جاری، مانند انتخابات سال ۱۳۹۲ با «آرای تاکتیکی» و «آرای حمایتی» صداهای خاموش، گرم و پرشور خواهد شد؟!