سیدعزیز آرمن؛ اقتصاددان
کیوسک خبر ـ بانک‌ها به عنوان مسئول اصلی تجهیز منابع مالی در کشور و تامین نقدینگی مورد نیاز فعالیت‌های تولیدی شناخته می‌شوند. اما عملکرد بانک‌های کشور در طول سال‌های اخیر با این تعریف فاصله داشته است؛ به طوریکه عمده فعالیت بانکها صرف بنگاه داری غیر مرتبط، خصوصا در بخش‌های غیرمولد و از طریق ایجاد شرکت‌های فرعی شده که افزایش زیان انباشته و کاهش توان تسهیلات دهی به بخش‌های تولیدی را درپی داشته است. به طور خاص برخی از بانک‌ها هرساله در ترازنامه خود از محل خرید و نگهداری ارز اظهار سود می‌کنند که نه تنها ارتباطی با فعالیت بانکی آن‌ها ندارد بلکه برای اقتصاد کشور نیز مضر است. افزایش نرخ تسعیر ارز موجب می‌شود بانکها بدون هیچگونه فعالیت اقتصادی، تنها از محل نگهداری ارز و افزایش نرخ آن، سودهای کلان موهومی اظهار کنند و هرچه میزان ذخیره ارز از سوی یک بانک بیشتر باشد، سود بیشتری از این محل کسب خواهد کرد. این سود ناشی از عملیات واقعی اقتصادی نبوده، تولیدی اتفاق نیفتاده یا خدمتی ارائه نشده است، سود ناشی از تسعیر ارز فقط در عملیات حسابداری اعمال می‌شود. تسعیر ارز یکی از ابزارهایی است که با توجه به تغییرات نرخ ارز در سال‌های اخیر، بانک‌ها برای افزایش سرمایه از آن بهره برده‌اند. بانک مرکزی نرخ تسعیر ارز را براساس فرمول‌هایی که در اختیار دارد، اعلام می‌کند که در شش ماه اخیر نرخی اعلام نشده است. سودی که از این طریق بانک‌ها اعلام می‌کنند، موهومی است. البته این سود در صورت‌های مالی لحاظ شده و بانک‌ها برای افزایش سرمایه از آن استفاده می‌کنند. این سود یکی از آیتم‌های بی‌کیفیتی است که در نهایت به عنوان سرمایه از آن یاد می‌شود. در ارزیابی‌های مجدد دارایی‌های بانک‌ها یکی از اقلام نرخ تسعیر ارز است که در کنار املاک و مستغلات به کار برده می‌شود. این سود ناشی از عملیات واقعی اقتصادی نبوده تولیدی اتفاق نیفتاده یا خدمتی ارائه نشده است. سود ناشی از تسعیر ارز فقط در عملیات حسابداری اعمال می‌شود. این سود قابل توزیع بین سهامداران نیست و به نوعی حساب‌سازی است که شکل ظاهری ترازنامه‌های بانک و کفایت سرمایه را تغییر می‌دهد. بانک‌های ما زیان انباشته زیادی دارند که با اقدامات این‌چنینی و ارزیابی مستغلات آن را جبران می‌کنند. اما این سودها از نظر اقتصادی معنایی نداشته و پشتیبانی ندارد. همچون افزایش ارزش دارایی‌هایی همچون طلا و دلار ممکن است فرد را ثروتمندتر کرده باشد اما در واقع میزان دارایی‌های او تغییری نکرده است. بانک‌ها از نظر حسابداری فقط زیان خود را پوشش می‌دهند اما از نظر اقتصادی اتفاقی نیفتاده است. این نرخ با نظارت بانک مرکزی و با میانگین‌گیری از نرخ ارز در شش ماه تعیین می‌شود. کسب سود بانک‌ها از محل نگهداری ارز مضرات متعددی برای اقتصاد کشور دارد. به طور خاص زمانی که اقتصاد کشور با کمبود منابع ارزی مواجه می‌شود، ورود بانک‌ها به خرید و نگهداری ارز با هدف کسب سود، بحران ارزی را تشدید می‌کند و یکی از دلایل افزایش نرخ ارز در طول سال‌های اخیر محسوب می‌شود. بنابراین بانک مرکزی باید با اتخاذ تدابیری از ورود بانک‌ها به بازار ارز با هدف کسب سود جلوگیری و آن‌ها را به سمت تمرکز بر فعالیت‌های بانکی سوق دهد.