طاهره نطقی طاهری ـ مدیر مسئول

کیوسک خبر: شبکه‌های اجتماعی در دهه‌های اخیر به‌سرعت به بخشی از زندگی روزمره ما تبدیل شده‌اند. این شبکه‌ها علاوه بر ایجاد ارتباطات گسترده و تسهیل دسترسی به اطلاعات، اثرات مثبت و منفی بسیاری بر روی افراد و خانواده‌ها داشته‌اند. یکی از اثرات منفی قابل توجه این شبکه‌ها، آسیب‌هایی است که بر پیکره خانواده وارد می‌کنند. تأثیرات مخرب شبکه‌های اجتماعی بر خانواده‌ها از زوایای مختلفی قابل بررسی است؛ از تضعیف روابط عاطفی و ایجاد فاصله میان اعضای خانواده گرفته تا افزایش استرس و اضطراب، تهدید حریم خصوصی و دامن زدن به الگوهای رفتاری ناسالم.
امروزه بسیاری از خانواده‌ها در طول روز زمان‌های کمی را با یکدیگر می‌گذرانند. شبکه‌های اجتماعی به دلیل جذابیت و گوناگونی محتوا، اغلب افراد را مجذوب خود می‌کنند و باعث می‌شوند تا زمان بیشتری را صرف آن‌ها کنند. این امر موجب کاهش زمان‌های مشترک بین اعضای خانواده شده و از نزدیکی عاطفی میان اعضا می‌کاهد. اعضای خانواده که زمانی ممکن بود دور میز شام یا در کنار یکدیگر به گفت‌وگو و تعامل بپردازند، اکنون هرکدام به گوشی یا تبلت خود مشغول‌اند و در دنیای مجازی خود غرق شده‌اند. این روند نه‌تنها باعث انزوا و دوری بین افراد می‌شود، بلکه بنیان روابط خانوادگی را نیز سست می‌کند.
با افزایش استفاده از شبکه‌های اجتماعی، پیامدهای روانی آن بر افراد خانواده بیشتر به چشم می‌خورد. در این شبکه‌ها افراد اغلب سعی دارند تا زندگی خود را به بهترین شکل نشان دهند؛ اما این تصویرسازی‌ها معمولاً نمایانگر تمام واقعیت نیستند و به نوعی با بزرگ‌نمایی و فیلتر همراهند. افراد خانواده، به‌ویژه جوانان و نوجوانان، با دیدن این زندگی‌های جذاب ممکن است احساس ناکامی و نارضایتی از زندگی خود پیدا کنند. این امر موجب افزایش استرس و اضطراب می‌شود، زیرا آن‌ها دائماً خود را با دیگران مقایسه می‌کنند و ممکن است تحت فشارهای روانی فراوانی قرار بگیرند. این تأثیرات روانی منفی به مرور زمان می‌تواند روابط میان اعضای خانواده را تیره و سرد کند.
یکی دیگر از چالش‌های مهم شبکه‌های اجتماعی برای خانواده‌ها، خطرات مربوط به حریم خصوصی است. بسیاری از افراد به‌ویژه جوانان و نوجوانان بدون آگاهی کافی، اطلاعات شخصی و خصوصی خانواده را در این شبکه‌ها به اشتراک می‌گذارند. این موضوع می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری برای خانواده به همراه داشته باشد، از جمله سوءاستفاده‌های مالی، سرقت هویت، و حتی تهدیدات امنیتی. علاوه بر این، هر گونه حاشیه یا اختلافات خانوادگی نیز ممکن است به فضای عمومی شبکه‌های اجتماعی کشیده شود که باعث آبروریزی و بروز مشکلات روحی و روانی برای خانواده شود.
شبکه‌های اجتماعی به مرور باعث تغییرات زیادی در الگوهای رفتاری و فرهنگی خانواده‌ها شده‌اند. از ترویج الگوهای زندگی تجملاتی و مصرف‌گرا گرفته تا ایجاد توقعات غیرواقعی در جوانان و نوجوانان، این شبکه‌ها فرهنگ خانواده‌ها را به چالش کشیده‌اند. بسیاری از کاربران، به‌ویژه جوانان، سعی می‌کنند تا با افراد مشهور و مدل‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی به نمایش درمی‌آیند، هم‌ذات‌پنداری کنند. این مسئله باعث می‌شود تا ارزش‌ها و اولویت‌های خانوادگی به حاشیه رانده شود و الگوهای ناسالم جایگزین شوند. برای مثال، الگوبرداری از سبک زندگی اشخاص مشهور می‌تواند باعث شود تا افراد به مسائل سطحی‌تر توجه کرده و ارزش‌های سنتی و اخلاقی خانواده را کمرنگ‌تر کنند.
شبکه‌های اجتماعی تأثیر بسیار زیادی بر تربیت فرزندان دارند. والدین گاهی به‌دلیل مشغله‌های روزانه و همچنین استفاده بیش از حد خودشان از شبکه‌های اجتماعی، زمان کمی را برای فرزندان خود اختصاص می‌دهند. از سوی دیگر، فرزندان نیز زمان زیادی را صرف تماشای محتواهای نامناسب و غیراخلاقی می‌کنند که می‌تواند بر رشد فکری و اخلاقی آنان اثرات منفی بگذارد. این مسئله به‌ویژه در خانواده‌هایی که کنترل و نظارت کمتری بر فعالیت‌های فرزندان خود دارند، بسیار حائز اهمیت است و می‌تواند در درازمدت تأثیرات منفی جدی بر تربیت فرزندان بگذارد.
برای کاهش اثرات منفی شبکه‌های اجتماعی بر خانواده‌ها، می‌توان به چندین راهکار اشاره کرد:
برنامه‌ریزی برای زمان‌های مشترک خانوادگی: اعضای خانواده باید ساعاتی را به دور از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به تعامل و گفت‌وگو با یکدیگر بپردازند. این امر می‌تواند به افزایش همبستگی و ارتباط میان اعضای خانواده کمک کند.
آگاهی‌بخشی و آموزش به فرزندان: والدین باید به فرزندان خود درباره‌ی خطرات شبکه‌های اجتماعی و اهمیت حفظ حریم خصوصی آموزش دهند. این آگاهی‌بخشی می‌تواند از بسیاری از آسیب‌ها جلوگیری کند.
نظارت بر محتوای مورد استفاده‌ی فرزندان: والدین باید بر فعالیت‌های فرزندان خود در شبکه‌های اجتماعی نظارت داشته باشند و تلاش کنند محتوای مناسب و مفید را به آن‌ها معرفی کنند.
ایجاد مرزهای زمانی برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی: محدود کردن زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی و ایجاد قوانین و مقررات خانوادگی می‌تواند در کاهش آسیب‌های آن مؤثر باشد.
در نهایت، شبکه‌های اجتماعی اگرچه ابزاری قدرتمند برای ارتباط و اطلاع‌رسانی هستند، اما استفاده‌ی ناآگاهانه از آن‌ها می‌تواند تأثیرات منفی بر ساختار و ارتباطات خانوادگی داشته باشد. خانواده‌ها با اتخاذ تدابیر مناسب می‌توانند از آسیب‌های این ابزار جلوگیری کرده و روابط خود را مستحکم‌تر سازند.