کیوسک خبر ـ زنگ خطر برای بحران آب به صدا درآمده است. طبق گفته های مسئولین وزارت نیرو ۳۰۰ شهر کشور دچار تنش آبی هستند و موجودی سدها تقریبا نصف پارسال است. مسئولان مدام مردم را به صرفه جویی در مصرف آب دعوت و بر تغییر سبک زندگی متناسب با اقلیم خشک و نیمه خشک ایران تاکید می کنند.

این تاکیدات در شرایطی مطرح می شود که خبری از اصلاح مصرف در متهم اصلی اضافه برداشت از سفره های زیر زمینی نیست. کشاورزی منسوخ و سنتی که در طول سال‌های گذشته فاصله عمیق خود را با دانش و فناوری روز حفظ کرده، ۹۲ درصد از منابع آبی کشور را مصرف می کند.

حالا درست در شرایطی که گفته می شود بدترین وضعیت بارندگی ها در نیم قرن اخیر داشته ایم، آمارها از افزایش صادرات مجازی آب خبر می دهد. گمرک ایران می گوید که هندوانه با ۱۲۶ میلیون دلار، ارزآورترین فرآورده کشاورزی در ۲ ماه نخست امسال بوده است. محصولی که مسئولان نیرو مدعی هستند که برای تولید هر کیلوی آن حدود ۸۰۰ متر مکعب آب مصرف می شود، حالا صادراتش از محصولاتی همچون پسته و زعفران هم فراتر رفته است.

هندوانه با ۱۲۶ میلیون دلار، ارزآورترین فرآورده کشاورزی در ۲ ماه نخست امسال بوده است. این در حالی است که ارزش آب مصرفی برای کشت این محصول دست کم ۴۵۰ هزار تومان تخمین زده می شود

کاهش ۷۵۰۰ مترمکعبی آب بری هندوانه
میزان مصرف آب در بخش کشاورزی سالهاست که مورد مناقشه مسئولین نیرو و جهاد کشاورزی است. مسئولان نیرو می گویند که ۹۲ درصد استحصال آب در بخش کشاورزی، ۶ درصد شرب و تنها ۲ درصد در حوزه صنعت استفاده می شود. اما علی مراد اکبری معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی این آمار را قبول نداشته و به بازار سهم کشاورزی از مصرف آب تنها ۶۵ درصد است. او که معتقد است در سال های گذشته با افزایش سطح کشت گلخانه ای محصولات و استفاده از روش های نوین آبیاری مصرف آب در این بخش به شدت کاهش یافته است، به خبرگزاری «بازار» گفت : تولید هندوانه با روش های نوین آبیاری صرفه و توجیه اقتصادی دارد. به گفته او، میزان آب بری هندوانه با تیپ ۴۵۰۰ الی ۵ متر مکعب است. اینکه برای تولید هر کیلو هندوانه ۸۰۰ متر مکعب آب مصرف می شود کاملا نادرست است.

او ادامه داد: ما با استفاده از سیستم های نوین میزان مصرف را تا حد زیادی کاهش داده ایم. با استفاده از تیپ و مالچ آب بری هندوانه را از ۱۲ هزار به ۴۵۰۰ متر مکعب کاهش داده ایم.

معاون وزیر جهاد کشاورزی : با استفاده از تیپ و مالچ آب بری هندوانه را از ۱۲ هزار به ۴۵۰۰ متر مکعب کاهش داده ایم. همین مساله موجب شده که تولید هندوانه توجیه اقتصادی داشته باشد

۴۵۰ هزار تومان، ارزش آبی یک هندوانه
اما هدایت فهممی کارشناس سابق منابع آب وزارت نیرو خیلی با گفته های معاون وزیر جهاد کشاورزی موافق نیست و به خبرگزاری بازار گفت : هندوانه به ذاته محصولی آب بر بوده و این حجم از کاهش مصرف در آن بعید است.

او همچنین به ارزش افزوده پایین محصولات کشت شده در ایران اشاره کرده و ادامه می دهد: «قیمت آب در مناطق مختلف آب متفاوت است اما معمولا به طور متوسط بهای آب برای کشاورزی در پای سدها حدود ۱۰۰ تومان است که با افزوده شدن هزینه های توزیع به ۱۵۰ تومان می رسد. این در حالی است که آب بهای دریافتی از کشاورزان تنها ۱۰ الی ۱۵ تومان به ازای هر متر مکعب است. »

با این حساب اگر فرض بر درستی گفته های مسئولین جهاد کشاورزی قرار دهیم و میزان آب بری یک هندوانه را ۴۵۰۰ متر مکعب در نظر بگیریم، می توان گفت که هزینه آب مصرفی در کشت یک هندوانه حدود ۴۵۰ هزار تومان می شود.

به طور متوسط بهای آب برای کشاورزی در پای سدها حدود ۱۰۰ تومان است که با افزوده شدن هزینه های توزیع به ۱۵۰ تومان می رسد. با این حساب ارزش آب مصرفی برای یک هندوانه دست کم ۴۵۰ هزار تومان است

هزینه تغذیه مصنوعی هر متر مکعب آب، ۵۰ تومان
البته نباید فراموش کرد که بخش زیادی از کشت محصولات در ایران با استفاده از آب های زیرزمینی انجام می شود. آب هایی که کشاورزان هیچ پولی برای آن نمی پردازند، در مرز ورشکستگی قرار گرفته است.

کارشناس حوزه آب با اشاره به اینکه حدود ۸۵ درصد آب های تجدید پذیر خود را استفاده کرده ایم، گفت: در بسیاری جاها وزارت نیرو ناچار به تغذیه مصنوعی سفره های زیر زمینی شده است. جالب است که بدانید تغذیه مصنوعی این سفرها به طور متوسط برای وزارت نیرو حدود ۵۰ تومان به ازای هر مترمکعب تمام می شود.

او می گوید: در حالی بخش زیادی از ذخایر آبی کشور را صرف کشاورزی می کنیم که آمارهای موجود از پایین بودن سطح بهره وری در این بخش خبر می دهد. به عنوان مثال طبق آمار اعلامی از طرف مسئولین جهاد کشاورزی به ازای هر مترمکعب آب مصرف در این حوزه تنها ۱.۲ کیلوگرم محصول تولید می شود در حالیکه این رقم در برخی از کشورها به ۲.۵ کیلوگرم هم می رسد. ضمن اینکه متوسط جهانی هم حدود ۲ کیلوگرم اعلام شده است.

سهیلا روزبان