حامد قادرزاده-استاد اقتصاد دانشگاه کردستان

پول بازار اعتبارات کوتاه مدت و سرمایه بازار اعتبارات بلند مدت است.رشد بازار بورس به دلیل شفافیت و نظام مالی مشخصی که دارد امری مطلوب است، به این معنی که اگر بازار سرمایه به صورت واقعی رشد یابد موجب رونق اقتصادی در کشور می شود. اما اینکه در حال حاضر افزایش شاخص بورس طی چندماه آن هم در شرایط رکود اقتصادی که در دنیا حاکم است و شاخص بورس منفی و کاهشی است، در ایران به بالای ۸۰۰ هزار واحد می رسد جای سوال و تردید دارد.در طول دو سه سال گذشته، در عرضه اولی ها که شرکت های دولتی و یا واحدهای بسیار بزرگی اقدام به عرضه سهام در بازار و تضمین آن می کنند، معمولا کسانی که عرضه اول را خریداری کرده اند منتفع شده اند و درصد سودی هم که برای آن ها تعیین می شود بالاتر از نرخ بازار پول و نرخ بانکی است، این امر رونق خاصی را به بازار بخشیده است و معمولا کسانی هستند که با مبلغ های خیلی کم وارد این بازار شده اند.اما آسیب پذیری خاصی در این بازار وجود دارد، به دلیل اینکه متاسفانه رشد بسیار سریعی در آن مشاهده می شود و دولت هم از این بازار از دو سال پیش به طور جدی حمایت می کند.چند ماه پیش زمانی که بحث کرونا هنوز خیلی در کشور مطرح نبود، شاخص بورس به زیر ۳۰۰ هزار رسید که صف طولانی در عرضه سهام برای فروش به وجود آمد و این باعث شد که بسیاری از فعالیت های اقتصادی آسیب جدی ببیند.با تلاش و مداخله دولت مجددا این شاخص بورس افزایش پیدا کرد و عملا می توان گفت که شاخص بورس با دخالت مستقیم دولت در حال افزایش است و این می تواند خطرناک باشد، چرا که افزایش چندین برابری بورس تا این حد در هیچ کجای دنیا دیده نشده است مگر در بحران های بزرگ اقتصادی در دنیا بعد از جنگ جهانی اول یا بحران اواسط دهه ۱۹ میلادی، که خیلی هم استمرار پیدا نمی کند.افزایش شاخص بورس به دلیل عرضه سهام دولتی حتی از طریق بانک ها موجب افزایش شدید شاخص بورس در بازار شده است که این امر از طرفی دیگر می تواند بازار پول را دچار فروپاشی کند.فروپاشی بازار پول می تواند برای جامعه اقتصادی بسیار سخت باشد، چون دارایی های بانک قابلیت نقد شوندگی سریع ندارند و به عبارتی درجه میعان دارایی های بانک خیلی بالا نیست بانک ها منابعی را که به صورت سپرده یا حساب های جاری در اختیار دارد به صورت های مختلف تخصیص می دهد به طور مثال به صورت وام به متقاضیان می‌دهد که دارای سر رسید است و مادامی که سررسید نباشد بانک نمی تواند پول را به سرعت نقد کند.اگر مردم برای انتقال به بازار سرمایه به سیستم بانکی هجوم بیاورند و بخواهند بانک ها را خالی از پول کنند، واحدهای کوچک اقتصادی را که در بورس نیستند مورد آسیب قرار داده و همچنین موجب اوریب اقتصادی جدی خواهند شد، چرا که حتی در بهترین حالت اگر شرکت های بزرگ در ۶ ماه الی یک سال بتوانند افزایش ارزش داشته باشند، بعدا به صورت جدی دچار آسیب خواهند شد، چون واحدهای کوچک، آسیب دیده اند و امکان افزایش تقاضای محصولات ارائه شده از سوی واحدهای بزرگ در بازار فراهم نمی شود و با رکود مواجه خواهد شد، به طور مثال در بخش کشاورزی تولید انبوهی وجود دارد اما وقتی که نمی تواند فروش خوبی در بازار داشته باشد با کاهش قیمت در بازار مواجه خواهد شد که این امر ورشکستگی اقتصادی به دنبال دارد.روند در سیستم های بسیار بزرگ اقتصادی هم به همین صورت است، چون شرکت هایی وارد بورس شده اند که دارای سیستم مالی شفافی بوده و توانسته اند خود را به بورس ثابت کنند و از حالت خاص به حالت عام در بیایند و امکان فروش اوراق داشته باشند. بر همین اساس در حال حاضر بیشتر اوراق در بازار خرید و فروش می شود و عرضه کالا در بازار کمتر مشاهده می شود.وضعیت فعلی بورس حباب است و چنانچه سرعت این بازار بیشتر شود امکان سریعتر افول آن نیز افزایش پیدا خواهد کرد، لذا شتابزدگی در دو بخش آسیب جدی تری می زند، یک وقتی که قیمت ها به شدت بالا می رود و تقاضا را باید افزایش دهیم و دوم اینکه وقتی قیمت ها کاهش می یابد و به شدت عرضه سهام از سوی دارندگان بخش مردمی صورت می گیرد، متاسفانه جمعیت قابل توجهی در کشور وجود دارد که هیچ شناختی از بازار بورس ندارند و فقط از شنیده ها و اخبار متوجه افزایش شاخص شده و می گویند ما نیز می توانیم در مدت چند ماه پولمان را چند برابر کنیم که این موضوع می تواند بسیار خطرناک باشد.کسانی که می خواهند وارد بورس شوند باید با کارشناسان اقتصادی و مالی مشاوره کنند.بازار بورس دارای شاخص عمومی و شاخص شرکت های مبدأ است، لذا باید افراد دقت کنند که از کدام شرکت می خواهند خرید کنند چون کار بسیار پر ریسکی در شرایط فعلی است، چرا که اگر بازار بورس حالت ثبات و عادی داشت، بهترین بازار برای سرمایه گذاری بود اما این افزایش قیمت جای تردید و دقت در بررسی دارد؛ به ویژه ما که عرضه تقاضای خاصی در بازار به دلیل افت شدید وضعیت اقتصادی مردم نداریم و بیشتر مردم به دنیال خرید کالاهای ضروری هستند، این امر می تواند آسیب جدی در آینده بر بخش های مسکن و تولید کالاهای دیگر وارد کند و توصیه می شود مردم با دقت بیشتری وارد این بازار شوند.چه بسا همانطور که موسسات اعتباری بانکی در کشور افول شدید پیدا کرد و برای دولت پرهزینه شد، همین سیاست حمایتی که مردم به بورس روی آوردند نیز چنانچه پول ها در این قسمت بیش از حد انباشته شود و نتواند سوددهی ایجاد کند، همان افول را تجربه کند.