علی امرایی – مدیر عامل فولاد سنگان

در حال حاضر فولاد به عنوان یک صنعت پیشرو در ارزیابی شاخص‌های توسعه مورد توجه است و در کنار نفت و پتروشیمی ‌به عنوان سه‌گانه ارزآور و اشتغال‌زا مطرح می‌شود. این صنعت تاثیر مهمی ‌در میزان تولید ناخالص داخلی کشورها دارد و به خاطر برخورداری از ماهیت استراتژیک به عنوان اهرم فشار در مناقشات بین‌المللی نقش جدی ایفا می‌کند.

کیوسک خبر ـ تولید فولاد جهان در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال قبل با رشد ۷/ ۳درصدی همراه بوده است. اما این صنعت در سال ۲۰۲۲ تحت‌الشعاع جنگ در اروپای شرقی قرار گرفته است .اخلال در تولید و صادرات فولاد و سنگ آهن روسیه به واسطه شرایط تحریمی ‌و جنگ و تخریب زیرساخت‌های تولید فولاد و صادرات سنگ آهن اوکراین بازارهای جهانی را تحت تاثیر قرار داده است و نوعی عدم ثبات و اعوجاج را در عرضه و قیمت به وجود آورده است. اگرچه این اتفاق بیش از همه بر فولاد اروپا تاثیر گذاشته است، اما به دلیل وابستگی‌ها و درهم‌تنیدگی بازار اقتصاد جهان، دیگر کشورها نیز پس‌لرزه‌های این جنگ را حس کردند. در حال حاضر به نظر می‌رسد سیاست‌های تولیدکنندگان بزرگ فولاد آشفته و تا حدی نامشخص است. نوسانات بازار فولاد چین نظام عرضه و تقاضای فولاد در این کشور را به سمت و سوی کاهشی شدن سوق داده است. سیاست‌های ابلاغی جدید در بخش مسکن و تمایل فولادسازان چینی به تغییر فناوری و تولید فولاد مقاوم با ارزش افزوده بیشتر و فولاد سبز بر این امر تاثیر داشته است. کاهش ۵/ ۲ درصدی تولید فولاد چین در چهار ماه نخست سال ۲۰۲۲ علاوه بر اما و اگرهای تولید فولاد، بازار سنگ‌آهن جهانی را نیز تحت تاثیر قرار داده است. این کشور بخش مهمی ‌از سنگ آهن مورد نیاز خود را وارد می‌کند. کاهش تقاضا باعث کاهش واردات و در بهترین حالت دپوی سنگ آهن در بنادر چین می‌شود که قیمت‌های بازار سنگ آهن را دچار نوسان خواهد کرد. در حالی که اتخاذ سیاست‌های سختگیرانه کرونایی در کنار ابلاغ قوانین جدید در حوزه ساخت مسکن در چین منجر به کاهش تقاضا و کاهش تولید فولاد شده است و در حوزه تولید فولاد و استخراج و صادرات سنگ آهن نیز منجر به خلق فرصت مناسب برای کشوری نظیر هند شده است. در همین مدت کشورهایی نظیر هند با۲/ ۶درصد و ترکیه با ۶/ ۱ درصد افزایش تولید مواجه بوده‌اند. هند با صدور مجوز مجدد برای استخراج و صادرات سنگ آهن در ایالت کارناتاکا و کاهش محدودیت در دو محل دیگر به افزایش تقاضای فولاد در این کشور پاسخ داده است. به نظر می‌رسد تولید فولاد هند کماکان در نیمه نخست سال روند افزایشی خود را حفظ کند. اخلال در صادرات سنگ‌آهن از مبدأ اوکراین و روسیه بازار تولید فولاد در اروپا را ملتهب کرده است‌. اتخاذ منشور چندگانه اروپا برای برون رفتار شرایط موجود به ثمر ننشسته است و مدت زمان نسبتا طولانی نیاز دارد. کاهش ۴ درصدی تولید فولاد و ۳ درصدی صادرات سنگ آهن از برزیل نشان می‌دهد این کشور نیز نتوانسته است از شرایط جنگی اروپای شرقی استفاده مناسبی ببرد. مجموعه چنین اتفاقاتی در کنار موارد و عوامل دیگر باعث شد تا کارشناسان رشد میزان تقاضا برای بخش فولاد را به محدوده ۴/ ۰ تا ۵/ ۰ درصد کاهش دهند. به این ترتیب هرگونه روند افزایشی در رشد میزان تقاضا به تغییر در سیاست‌های فولادی به خصوص در چین و اتحادیه اروپا در نیمه دوم سال بستگی دارد.

ایران در سال ۲۰۲۱ در تولید فولاد بالاتر از کشورهایی مانند ایتالیا، اسپانیا، فرانسه، کانادا، انگلیس و هلند قرار گرفت. اما مقایسه تولید فولاد کشور در دو سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ نشان می‌دهد تولید کشور در سال ۲۰۲۱ به میزان ۸/ ۱درصد کمتر از سال ۲۰۲۰ بوده است .کاهش تولید فولاد در سال گذشته و چهار ماه نخست سال ۲۰۲۲ زنگ خطر جدی را برای فولاد کشور به صدا درآورده است. افت ۹/ ۸ درصدی تولید فولاد ایران در این مدت در حالی است که در آستانه شروع گرما نگرانی‌های ناشی از قطع برق کارخانه‌ها و افت محسوس تولید تشدید شده است.

ایران به دلیل قطعی برق و گاز در فصل تابستان و زمستان، بخش قابل توجهی نزدیک به ۱۰ میلیون تن و به ارزش ۶ میلیارد دلار در سال را از دست می‌دهد.‌ تلاش فولادسازان داخلی برای حفظ شرایط رقابتی در بازار تولید، این شرکت‌ها را مجبور به تشدید فعالیت‌های خود در دوران عدم قطع برق و گاز می‌کند. این امر باعث افزایش هزینه‌های استهلاک قطعات و کوتاه شدن زمان رسیدن به شات‌دان سالانه کارخانه‌های تولیدی می‌شود و از توان تولید فولاد کم می‌کند.

جنگ در اوکراین بر عرضه فولاد منطقه CIS کشورهای مشترک‌المنافع تاثیر گذاشته است. این امر می‌تواند به عنوان فرصتی برای ما تلقی شود تا بتوانیم این شکاف تولید را به واسطه تولید و صادرات پر کنیم. البته باید اذعان کرد که با شرکت‌های هندی و ترکیه‌ای رقابت سختی خواهیم داشت. در این بین تحریم صنعت فولاد ایران، ضعف زیرساخت‌ها و چالش انرژی، حمل و نقل و نیز کمبود منابع مالی و حمایت‌های بانکی نقطه ضعف خواهد بود که چنین امری را به محاق می‌برد. از طرف دیگر اتخاذ سیاست دامپینگ از سوی روسیه و نزدیک شدن قیمت محصولات فولادی این کشور به قیمت محصولات ما نیز یک تهدید جدی است که می‌تواند کشورهای مقصد صادراتی ما را ترغیب به خرید از روسیه کند.‌ این اقدام روسیه اگرچه در راستای منافع ملی این کشور است اما برخلاف موازین بین‌المللی است.‌ تا همین جا نیز بازارهای صادراتی فولاد کشور نظیر چین و کره و حتی هند تمایل به خرید محصولات روسی دارند. این کشورها با این اقدام می‌توانند بخش عمده‌ای از سنگ آهن مورد نیاز خود را با قیمت مناسب خریداری کنند. از طرفی روسیه نیز تاثیرات تحریم اتحادیه اروپا را ولو با ضرر ناشی از دامپینگ کاهش می‌دهد.‌ در حال حاضر این دو موضوع به عنوان دو ابرچالش اساسی فولاد کشور در سال جاری است.‌ دو چالشی که می‌تواند فرصت‌های رشد و توسعه فولادی و سرمایه‌گذاری در این حوزه را از بین ببرد.‌ برای برون‌رفت از شرایط موجود نیازمند به‌کارگیری سیاست‌های واقع‌بینانه که منافع ملی کشور را تامین کند هستیم. امروزه رقابت اقتصادی تک‌بعدی نیست و با سایر ابعاد نظیر سیاسی، اجتماعی، بین‌المللی عجین شده است. برای نمونه تحریم قطر از سوی کشورهای حوزه خلیج فارس، با توجه به رشد صنعت ساخت و ساز این کشور به واسطه برگزاری جام جهانی آتی فرصت استثنایی برای توسعه صادرات ایران فراهم کرد ولیکن سیاستگذاری اشتباه در عرصه بین‌المللی و عدم شناخت درست از فرصت‌های به دست آمده موجب شد تا نتوانیم مانند ترکیه از این فرصت به بهترین نحو ممکن استفاده کنیم. با علم به اینکه دستیابی به ۵۵ میلیون تن تولید در افق ۱۴۰۴ نیازمند رفع هرگونه مانع زیرساختی است باید گفت حل بحران انرژی نیازمند تعامل و همکاری نهادهای بالادستی و تولیدکنندگان است. تسهیل در روند عملیات ساخت نیروگاه برق توسط تولیدکنندگان فولاد و تضمین بازگشت سرمایه این شرکت‌ها دو امر مهم در راستای حل چالش برق است. برای مقابله با سیاست دامپینگی روسیه استفاده از توان دیپلماسی اقتصادی ضروری است و ناگفته پیداست حل مشکل تحریم، درهای مهم سرمایه‌گذاری و فتح بازار اروپا در دوران تحریم روسیه را برای ما می‌گشاید.