ریسک، خطر و احتمال محقق نشدن پیشبینی های آینده و امکان وقوع هر نوع خسارت یا زیان (اعم از مالی و غیرمالی) در نتیجه انجام یک فعالیت است. ریسک همواره بخش جدایی ناپذیر فعالیتهای مالی بوده است و بانک ها و مؤسسات مالی در انجام فعالیتهای خود با انواع گوناگونی از ریسکها و مخاطرات مواجه می باشند. در دهه ۱۹۹۰، در اثر عدم توجه به ریسکهای موجود و پیامدهای آن، زیانهای هنگفتی به بسیاری از بانکها و مؤسسات مالی و بزرگ دنیا وارد آمد. آثار و پیامدهای منفی این حادثه، چنان عظیم بود که باعث شد بانکهای معتبر جهانی توجه و تأکید ویژه ای بر مدیریت ریسک داشته باشند.
همین دلیل از دهه ۱۹۹۰ به بعد، مدیریت ریسک به یکی از وظایف اصلی در بانکها و مؤسسات مالی تبدیل شد. اگرچه بانک‌ها در جریان عملیات خود با ریسک هایی مواجه اند که قادر به از بین بردن آن ها نیستند اما امکان مدیریت آن را دارا می باشند. بنابراین بانک ها برای ادامه حیات خود باید ریسک ها را کنترل نموده و کاهش دهند که برای این کار، شناسایی عوامل مؤثر بر ریسک های مختلف بسیار راهگشا خواهد بود؛ در همین راستا روابط عمومی بانک صنعت و معدن در مصاحبه با شهاب گرجی مدیر ریسک این بانک در تشریح وظایف مدیریت ریسک و برنامه ها و چالش های آن به گفتگو نشسته است که در ادامه می آید:

۱- در خصوص نوع فعالیت ها و فرآیندهای کاری مدیریت تحت سرپرستی توضیح بفرمایید؟
مدیریت ریسک یک واحد تخصصی و حیاتی برای سازمانها و شرکتهای مالی از جمله بانک ها است که وظیفه اصلی آن شناسایی ریسک های مهم پیش روی بانک ، اندازه گیری ریسک ها با توجه به عوامل کمی و کیفی و محیط عملیاتی داخل و خارج از بانک، ارزیابی ریسک های شناسایی شده و اندازه گیری میزان داراییهای در معرض خطر است. در این راستا مدیریت ریسک با همکاری سایر واحدهای نظارتی بانک و مدیریت فن آوری اطلاعات و ارتباطات سعی دارد نسبت به راه اندازی و استقرار یک ساز و کار هشدار پیش از وقوع برای ایجاد آگاهی نسبت به موارد عدول از اشتهای ریسک های مختلف اقدام کند. کنترل ریسک در دامنه حدود اعلام شده و انعکاس آن به کمیته های عالی و فرعی ریسک در مواقعی که یک ریسک از حد خود خارج شود و ارائه راهکارهای نحوه مدیریت آن ریسک از دیگر وظایف این مدیریت است.

۲- در خصوص عملکرد این مدیریت در راستای اهداف و سیاست های بانک در سال گذشته توضیح دهید ؟ چه برنامه هایی را برای تحقق اهداف بانک در سال جاری به انجام رسانده اید؟
یکی از پروژه های بزرگی که در برنامه راهبردی بانک پیش بینی شده و از حدود ۵ سال پیش در بانک، طرح پیشنهادی آن تهیه شده ولی به دلایلی متوقف شده بود پروژه “استقرار نظام جامع مدیریت ریسک” در بانک است که خوشبختانه علی رغم بضاعت کم این مدیریت در استفاده از نیروی کارشناسی در سال گذشته باحمایت مدیرعامل محترم و رییس محترم هیات مدیره بانک پیشرفت قابل قبولی داشته است . در این راستا فاز اول پروژه طراحی و استقرار چارچوب مدیریت ریسک عملیاتی انجام و در سال جاری فاز دوم آن در حال اجرا است. همچنین فاز اول پروزه استقرار مدیریت ریسک نقدینگی انجام شده و در سال جاری تلاش می کنیم با همکاری مدیریت محترم فاوا سامانه محاسبه نسبتهای مهم مورد استفاده در این ریسک را پیاده سازی کنیم . در پایان سال گذشته سند اشتهای ریسک اعتباری تدوین و مورد تصویب هیات مدیره محترم بانک قرار گرفته که بر اساس آن مشخصه های ریسک تعریف شده در پایان هر ماه محاسبه و عدول از دامنه های مصوب به اعضای کمیته عالی ریسک گزارش می شود. هم اکنون بازنگری این سند و اضافه نمودن یک سری شاخصهای جدید در دستور کار این مدیریت قرار دارد. همچنین در راستای ترویج فرهنگ ریسک و آشنایی همکاران با ریسک های مرتبط شغل خود در سال گذشته چندکارگاه آموزشی در این خصوص برگزار گردید.

۳- همانطور که مستحضرید سال جاری سال از سوی مقام معظم رهبری، سال ” تولید، پشتیبانی ها و مانع زدایی ها” نام گرفته است، چه اقداماتی برای تحقق این موضوع در دستور کار داشته و دارید؟
همانگونه که مستحضرید حرفه بانکداری به دلیل اینکه با منابع سپرده ای مردم که انتظار دریافت سود ثابت در پایان هر ماه و اختیار برداشت اصل سپرده در هر لحظه به اختیار خود را دارند و اعطای تسهیلات به وام گیرندگان که ممکن است در سررسیدهای تعیین شده نکول کرده و توانایی یا تمایل بازپرداخت اصل و سود تسهیلات دریافتی را نداشته باشند، از جمله مشاغل پر ریسک محسوب می شود . در این میان بانک صنعت و معدن با اعطای تسهیلات و خدمات بانکی به فعالین اقتصادی در بخش صنعت در وضعیت رکودی که متأسفانه در سالهای اخیر به دلایل تحریم های ظالمانه و ویروس کرونا گریبان گیر این بخش شده است، ریسک زیادی را پذیرفته و به جهت پشتیبانی از بخش تولید سعی کرده است با لحاظ کمترین بازده مورد انتظار حمایت و تلاش برای تأمین مالی این واحدها را از صنعتگران دریع نکند. در این ارتباط مجموعه عملکرد همکاران ما در مدیریت ریسک به منظور کمک به تخصیص بهینه منابع و همچنین اطمینان بیشتر از بازگشت تسهیلات پرداختی به منظور استمرار اعطای خدمات بانک به این بخش و اصلاح فرآیندها در اعتبارسنجی صحیح و سریع مشتریان بوده است.

۴- آیا در این قسمت با چالش ها و موانعی مواجه هستید؟ برای برون رفت از این مشکلات چه راه حل هایی را پیشنهاد می کنید؟
طبیعتاً شرایط اخیر اقتصاد کشور، مشکلاتی را در سطح کلان ایجاد کرده است که بانک صنعت و معدن نیز متأثر از این شرایط، وضعیت مناسبی را به لحاظ کفایت سرمایه ، کیفیت داراییها، وضعیت ارزی و … ندارد. در چنین شرایطی مسؤلیت واحد مدیریت ریسک در گزارش دهی دقیق و واقع بینانه و به موقع به مدیریت ارشد بانک برای تصمیم گیریهای مهم بیش از پیش خود را نمایان می سازد. تدوین چنین گزارشهایی نیاز به اقلام اطلاعاتی تاریخی و بهره مندی از کارشناسان خبره دارد که متأسفانه در هر دوی این موارد ما با چالش جدی روبرو هستیم. خوشبختانه اهمیت جایگاه مدیریت ریسک همیشه مورد تأکید مدیرعامل محترم و اعضای هیات مدیره بوده و ما توانسته ایم با حمایت های ایشان تا حدودی کسری نیروی کارشناسی خود را با استفاده از دانشجویان مجرب دانشگاهها به عنوان نیروهای پزوهشی پر کنیم . ضمن اینکه با همکاری مناسب معاونت محتر م برنامه ریزی و فن آوری اطلاعات، درخواستهای گزارش سازی این مدیریت در اولویت کاری همکاران محترم در این مجموعه قرار می گیرد که جا دارد در هین جا بنده مراتب تشکر و قدردانی خودم را از این عزیزان اعلام کنم.

۵- برنامه ها و سیاست های مدیریت تحت سرپرستی جنابعالی برای سال آتی چیست و چه اقداماتی را در دستور کار دارید؟
همانطور که در پاسخ یکی از پرسشهای قبلی نیز ذکر شد این مدیریت با جدیت به دنبال به سرانجام رساندن مصوبه مجمع عمومی بانک در خصوص استقرار نظام جامع مدیریت ریسک خواهد بود. در این خصوص مجموعه اقداماتی که می بایست طی سال آتی به انجام برسند عبارتند از :
الف) اتمام پروژه استقرار مدیریت ریسک عملیاتی
ب) اتمام پروژه استقرار مدیریت ریسک نقدینگی
ج) بازنگری در نحوه بررسی و ارزیابی طرحها با استفاده از رویکرد ریسک محور در بانک
د) پوشش درصد بالایی از اهداف آموزش مدیریت ریسک در ارکان مختلف بانک

۶- به عنوان سخن آخر اگر توصیه و پیشنهادی برای همکاران دارید بفرمایید؟
تجربه نشان داده است که عملکرد مطلوب هر بانک فارغ از ماهیت آن، بر پایبندی به اصول و ارکانی همچون حاکمیت شرکتی مطلوب و مدیریت ریسک استوار می شود. متأسفانه علیرغم تمامی تأکیدات مراجع داخلی و بین المللی نظارتی، همچنان نگاه به مدیریت ریسک در صنعت بانکداری ایران نگاهی سلیقه ای و سطحی است. البته طی چند سال اخیر به همت وزارت امور اقتصادی و دارایی و نیز بانک مرکزی ج.ا.ا اتفاقات مثبتی در این زمینه رخ داده و زمینه سازی خوبی در سطوح مختلف در حال انجام است ولی فارغ از اقدامات برون سازمانی، تک تک همکاران محترم ما در بانک صنعت و معدن نیز می بایست بیش از پیش به فرهنگ خود کنترلی و ریسک محور نمودن فرآیندها واقف باشند. تمامی کارکنان بانک باید ریسک های امور روزانه خود را به درستی شناسایی و توان مدیریت آن را داشته باشند و در پایان از همه همکاران محترمی که با این مدیریت به صورت رابط ریسک همکاری می کنند، کمال تشکر و قدر دانی را دارم.