محمود خاقانی، کارشناس انرژی

توسعه میادین تولید نفت و گاز غیرمتعارف وقتی اقتصادی شد که از سال ۸۴ تحریم به ایران تحمیل و از بازار نفت و گاز کنار گذاشته شد، در هماهنگی شرکت‌های بزرگ نفتی و دولت‌های متبوع‌شان؛ ایران تحت تحریم قرار گرفت. به عبارت دیگر ایران در خاورمیانه و ونزوئلا در امریکای لاتین از بازار نفت محدود و کنار گذاشته شدند نتیجه اینکه شرایطی بوجود آمد که قیمت‌ها در سطحی باشد که برای تولید نفت و گاز شیل امریکا که اکنون حدود ۴۰ دلار هزینه دارد؛ مقرون به صرفه باشد و اینگونه هم شد.
اکنون در جدول کشورهای تولیدکننده نفت و گاز؛ امریکا در ردیف اول قرار دارد و بزرگترین تولیدکننده نفت خام و گاز طبیعی است و میزان صادرات این کشور هم بویژه گاز ال‌ان‌جی قابل توجه است و می‌توان گفت که امریکا زمینه‌ای فراهم کرد که جنگ اوکراین به دو دلیل انجام شود؛، یکی اینکه بین اروپا و روسیه فاصله ایجاد شود و روسیه بعنوان اصلی‌ترین تامین‌کننده گاز طبیعی اروپا؛ از میدان خارج شود و امریکا جای روسیه را در اروپا بگیرد که این اتفاق هم افتاد.
در منطقه مدیترانه جنگ نوار غزه که حمایت امریکا از اسرائیل انجام شد هم بخاطر منابع غنی گاز طبیعی است و باتوجه به اینکه امارات، قطر، کویت و عربستان با شرکت‌های اسرائیلی، اروپایی و امریکایی برای تولید گاز در این منطقه مشارکت دارند در مقابل فجایع سکوت کرده‌اند، تداوم تحریم در ایران هم قیمت را در سطحی نگه داشته که هم به نفع امریکا و تا حدودی به نفع شیوخ خلیج‌فارس است و اروپا هم می‌تواند قیمت‌ها را تحمل کند.
چین هم علیرغم اینکه بدنبال خرید نفت ارزان است در عین حال در همکاری با امریکا در تلاش است که قیمت‌ها را در سطحی نگه دارد که توسعه میدان بزرگ شیلی را که اخیرا کشف کرده توجیه‌پذیر کند. روشی که در امریکا و چین برای ذخایر شیل بکار می‌رود روش فرکینگ است به این ترتیب که به تله‌های نفتی نفوذ کرده و لایه‌های مشخص نفت و گاز را در عمق زیاد شکاف می‌دهند و با روش‌های خاصی ذخایر را به زمین انتقال می‌دهند. اکنون گفته می‌شود که روش استخراج بومی این نفت ۲۵ دلار هزینه دارد البته در مقطعی در اروپا روش فرکینگ ممنوع شد زیرا در منطقه‌ای در انگلستان منجر به زلزله شد یعنی منجر به جابجایی طبقات شد.
واقعیت اینکه میزان قابل توجهی نفت خام و گاز طبیعی متعارف داریم که با هزینه کمتر از شیل یعنی بین ۱۰ تا ۱۵ دلار تولید می‌شود، ضمن اینکه ما در کشوری هستیم که آب‌های زیرزمینی را خارج کرده‌ایم و در مناطق مرکزی کشور زمین فرونشست زمین را داریم، چون لایه‌های زیرزمینی جابجا شده‌اند و افزایش وقوع زلزله را هم شاهدیم، نتیجه اینکه برداشت‌های جدید منجمله نفت و گاز شیل باید با در نظر گرفتن این ملاحظات صورت گیرد. اکنون به لحاظ جذب سرمایه در صنعت نفت کشور مشکل داریم و این در شرایطی است که تحریم ادامه دارد و عضو FATF هم نیستیم. باضافه اینکه در مورد نفت و گاز غیرمتعارف این نکته هم باید مورد توجه قرار گیرد که خطر اینکه نتوانیم مخزن را توسعه دهیم وجود دارد تولید و سرمایه‌گذاری در این میادین ریسک بالایی دارد. بنابراین هرچند در توسعه این میادین با نرخ امروز بابت هر بشکه ۶۵ دلار سود کسب می کنیم اما تولید از میادین متعارف باید در اولویت باشد.