گفت و گوی با مهندس محمود نوریان: مدیر عامل شرکت معدنی و صنعتی چادرملو با نشریه اخبار فلزات

آقای مهندس نوریان  شرکت معدنی و صنعتی چادرملو  تا چه میزان به تولید محصولات نهایی (بجای نیمه نهایی) حرکت کرده است . چه چشم اندازی را برای این مهم پیش بینی میکنید؟

–  با اتمام طرح اولیه تجهیز معدن و احداث کارخانه فرآوری با سه خط تولید کنسانتره سنگ آهن و شروع راه اندازی وتولید محصول ، شرکت اهداف خود را در سه برنامه کوتاه مدت ، میان مدت و بلند مدت دنبال کرد.

در برنامه اول، رفع نواقص و مشکلات خطوط تولید و انجام اصلاحات جهت حصول به ظرفیت اسمی (۵/۴ میلیون تن) بود که پس از تحقق آن ، بازنگری در فن آوری تولید و انجام تغییرات و Modificationجهت افزایش ظرفیت تولید از طریق بهره وری اجرا شد، بنحویکه ظرفیت عملی سه خط تا ۳/۶ میلیون تن افزایش یعنی ۴۰ درصد بیشتر از ظرفیت اسمی تحقق یافت.

درهمین این برنامه تولید سنگ آهن های دانه بندی را بعنوان محصول جانبی با ظرفیت تولید ۸۰۰ هزارتن به ۵/۱ میلیون تن افزایش دادیم .

یکی دیگر از اهداف تعیین شده در برنامه میان مدت ، طرح احداث خط چهارم تولید کنسانتره بود که با توجه به تجربه و تخصص نیروهای شرکت که از اجرای طرح اول کسب نموده بودند طی یک برنامه زمانبندی شده کمتر از پیش بینی کنسرسیوم طرف قرارداد، طرح اجراء و راه اندازی گردید.

مهم ترین طرحی که در این برنامه اجراء گردید و هدف آن ارزش افزوده در ماده معدنی بود.

احداث کارخانه گندله سازی اردکان به ظرفیت سالیانه ۴/۳ میلیون تن بود که برای اولین بار یک شرکت معدنی درکشور موفق به انجام آن شد که قسمتی از کنسانتره سنگ آهن تولیدی تبدیل به گندله مورد مصرف صنایع فولاد گردید. متعاقباً طرح افزایش ظرفیت تولید بمقدار ۶۰۰ هزارتن و کلاً ۴ میلیون تن اجراء گردید.

در این برنامه خط پنجم تولید کنسانتره سنگ آهن هم اجراءگردید، بنحویکه ظرفیت عملی تولید در پنج خط کارخانه فرآوری از ظرفیت اسمی ۵/۷ میلیون تن به  میزان ۵/۱۰ میلیون تن افزایش یافت به عبارتی ۴۰% بر ظرفیت تولید کنسانتره افزوده شد .

در برنامه بلند مدت: اهداف شرکت فراتر از تولید کنسانتره سنگ آهن و گندله بود در این برنامه تولید فولاد را بمنظور تحقق سهمی از برنامه های مربوط به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در کشور در افق ۱۴۰۴ و همچنین ایجاد ارزش افزوده بیشتر در ماده معدنی و سوددهی شرکت را به مورد اجراء گذاشتیم .

لذا مطالعات فنی و اقتصادی لازم جهت احداث کارخانه فولاد به ظرفیت تولید سالیانه ۳/۱ میلیون تن  و کارخانه احیاء مستقیم (تولید آهن اسفنجی) به ظرفیت ۵۵/۱ میلیون تن و یک کارخانه نورد میله گرد به ظرفیت ۴۵۰ هزار تن در برنامه های شرکت قرار گرفت و کلاً اجراء و در حال تولید می باشند.

مسأله مهمی که در اجرای طرح های فوق مورد توجه خاص شرکت قرار گرفت اجرای طرح های زیربنائی و تأمین آب و برق زمان بهره برداری بود که در این زمینه احداث نیروگاه ۵۰۰ مگاواتی در مجتمع صنعتی چادرملو ، احداث تصفیه خانه فاضلاب اردکان و انتقال آب به مجتمع مزبور بمقدار سالیانه ۹/۲ میلیون مترمکعب و احداث تصفیه خانه دشت سپیدان و انتقال آب به مجتمع معدنی چادرملو سالیانه بمقدار ۳۸/۴ میلیون مترمکعب بوده است که کلاً اجراء و در حال بهره برداری می باشد.

خلاصه آنکه شرکت بعنوان اولین شرکت معدنی میباشد که زنجیره تولید از استخراج سنگ آهن خام تا تولید محصول میله گرد را اجراء و تکمیل نموده است.

ممکنه بفرمائید برنامه شرکت برای سال ۱۳۹۹ چیست ؟

• استخراج باطله                                                 ۴۶ میلیون تن
• استخراج سنگ آهن                 ۱۵ میلیون تن
• تولید کنسانتره سنگ آهن ۵/۹ میلیون تن
• تولید کنسانتره سنگ آهن دانه بندی ۵۰۰ هزار تن
• تولید گندله ۷/۳ میلیون تن
• تولید آهن اسفنجی ۵/۱ میلیون تن
• تولید شمش فولاد ۱ میلیون تن

تأمین مالی طرح های توسعه چگونه انجام شده است؟

کلیه طرح های شرکت از محل منابع داخلی بوده است که شامل ودآوردآورده سهامداران (افزایش سرمایه ) واخذ تسهیلات از سیستم بانکی کشور می باشد . شرکت به نرخ تاریخی تاکنون مبلغ ۴۸۵۰۰ میلیارد ریال بطور مستقیم در اجرای طرح ها و مبلغ ۲۶۵۱۳ میلیارد ریال بصورت مشارکت و خرید سهام سایر شرکت های تولیدی و کلاً مبلغ ۷۵۰۰۰ میلیارد ریال سرمایه گذاری نموده است که نتایج حاصله و ظرفیت های ایجاد شده به این شرح است.

الف : طرح های تولیدی

• تولیدکنسانتره سنگ آهن                                 ۱۰,۵۰۰,۰۰۰ تن
• تولید سنگ آهن دانه بندی(کارخانه پیمانکار)                    ۱,۵۰۰,۰۰۰ تا ۱,۲۰۰,۰۰۰ تن
• تولید گندله                                                 ۴,۰۰۰,۰۰۰ تن
• تولید آهن اسفنجی شرکت                 ۱,۵۵۰,۰۰۰ تن
• تولید آهن اسفنجی فولاد غدیر ایرانیان                                 ۸۰۰,۰۰۰ تن
• تولید آهن اسفنجی فولاد ارفع                                 ۸۰۰,۰۰۰ تن
• تولید شمش فولاد شرکت ۱,۳۰۰,۰۰۰ تن
• تولید شمش فولادارفع ۸۰۰,۰۰۰ تن
• تولید شمش فولاد شاهرود ۱۰۰,۰۰۰ تن
• طرح در دست اجراء تولید فولاد سرمدابرکوه                                 ۶۰۰,۰۰۰ تن
• نورد میلگرد سرمدابرکوه                                 ۴۵۰,۰۰۰ تن
• نورد میلگرد فولاد شاهرود ۲۰۰,۰۰۰ تن

ب : طرح های زیر بنائی در ارتباط با تولیدات

• احداث نیروگاه سیکل ترکیبی به ظرفیت                         ۵۰۰ مگاوات
• تأسیسات تصفیه خانه فاضلاب اردکان با                                         ۲,۹۰۰,۰۰۰ متر مکعب در سال
• تأسیسات تصفیه خانه آب دشت سپیدان چادرملو با                 ۴,۳۸۰,۰۰۰ متر مکعب در سال
• احداث خط انتقال برق رسانی از یزد به مجتمع معدنی چادرملو                        ۱۸۰ کیلومتر
• احداث راه های اصلی از دوراهی ساغند به چادرملو و بهاباد   حدود ۱۲۵ کیلومتر

آیا امکان استفاده از جذب سرمایه خارجی در شرایط تحریم وجود دارد؟

– شرکت در گذشته  امکان دریافت فاینانس خارجی (ژاپن) برای هزینه های احداث کارخانه گندله سازی جدید با ظرفیت ۴ میلیون تن درسال و همچنین امکان استفاده از تسهیلات بانک  ایران و  اروپا برای تأمین نقدینگی مورد نیاز خرید ماشین آلات و تجهیزات بخش خارجی احداث کارخانه نورد را دنبال نمود، لیکن محدودیت های ناشی از اعمال تحریم های آمریکا علیه ایران تلاش های گذشته را فعلا ً با وقفه مواجه نموده است.

طرح های در دست اجراء و برنامه های آتی چادرملو چیست ؟

– مهمترین طرح در دست اجرای شرکت ، اکتشاف ، تجهیز و بهره برداری از آنومالی D19 با پیش بینی سرمایه گذاری به  مبلغ ۱۹۰۰۰ میلیارد ریال می باشد.

طرح دیگر در دست اجراء، احداث یک واحد نیروگاه خورشیدی ۱۰ مگاواتی در جوار نیروگاه سیکل ترکیبی در مجتمع صنعتی چادرملو می باشد.

سرمایه گذاری در این طرح ۱۰۰۰ میلیارد ریال می باشد. طرح در اوائل سال آینده راه  اندازی می گردد.

۲ طرح احداث کارخانه گندله سازی جدید به ظرفیت تولید سالیانه ۴ میلیون تن با پیش بینی سرمایه گذاری ۲۱ هزار میلیارد ریال و احداث کارخانه های نورد به ظرفیت ۱/۱ میلیون تن در سال با سرمایه گذاری ۱۱ هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال در مجتمع صنعتی چادرملو در دستور کار شرکت و برنامه های آتی می باشد.

سوال :دانش و توانمندی صنعت سنگ آهن شرکت در مقایسه با سایر کشورهای صاحب این صنعت را چگونه ارزیابی می کنید؟

– در خصوص وضعیت تکنولوژی بخش معدن و مقایسه آن با تکنولوژی موجود در سطح کشور و جهان باید گفت : ماشین آلات و تجهیزات در معدن سنگ آهن چادرملو: در حال حاضر از پیشرفته ترین ماشین آلات و تجهیزات معدنی روز جهان است.

در کلیه فعالیت های معدنی شامل طراحی های معدن، باطله برداری، استخراج سنگ آهن، جابجائی مواد، تکنولوژی دیواره گودال معدن و کنترلهای کیفی و کمی استخراج سنگ آهن از آخرین فن آوریهای روز جهان و مناسبترین و پیشرفته ترین نرم افزارها استفاده  می شود.

همچنین اجرای روش انفجارهای کنترل شده (Presplit) از متداول ترین روشهای انفجار کنترل شده در جهان می باشد. شرکت معدنی و صنعتی چادرملو با خرید دو دستگاه دریل Titon 600  و طراحی دقیق در مهندسی حفاری و خرج گذاری بلوک های دیواره های نهائی معدن، اولین مجتمع معدنی در ایران می باشد که تجربه اجرای دیواره های سالم و دقیق مطابق با طرح را به دست آورده، ضمناً این تکنولوژی همگام با سایر معادن بزرگ جهان بوده و کارشناسان سایر معادن کشور از این فن آوری بازدید کردند  تا در معادن خود آن را اجراء نمایند.

ما با نصب ابزار در لایه های سطحی و زیر سطحی دیواره های نهائی معدن و برداشت مستمر روزانه اطلاعات، رفتار نگاری کلیه دیواره ها توسط کارشناسان متخصص مونیتورینگ ثبت و کنترل می گردد. این عملیات به ندرت در معادن جهان انجام و در ایران فقط در معدن سنگ آهن چادرملو اجراء می گردد.

نصب و راه اندازی سامانه معدن کاری هوشمند (Dispatching- Monitoring) در سال ۱۳۹۴ که توسط یک شرکت سازنده داخلی و هوش و خلاقیت دانشجویان دانشگاه یزد طراحی و ساخته شد از اقدامات بسیار مهم و ارزشمند چادرملو بوده . با بهره برداری از این سیستم به توانمندی های اثربخش در عملیاتی معدنی دست یافتیم که می توان به :

• افزایش راندمان استخراج مواد معدنی (باطله و سنگ آهن).
• افزایش ایمنی.
• کنترل سرعت ماشین آلات و تجهیزات معدنی.
• اعلام سرویس های ادواری ماشین آلات و تجهیزات معدنی.
• سرویس شماری ماشین آلات (تعداد بارگیری و تعداد حمل).
• برنامه ریزی و مشخص نمودن موقعیت ماشین آلات (دامپتراک و شاول).
• برنامه ریزی و جلوگیری از بروز اشتباه در بارگیری و تخلیه (باطله، سنگ آهن).
• کنترل مسیر حرکت تراک ها با توجه به نوع بار.
• بررسی کیفیت ناهمواریهای جاده ها، کیفیت آب پاش مسیرها.
• کنترل بار سنگ شکن.
• پایش عملیات معدن با استفاده از دوربین.
• تسریع اطلاع رسانی.
• ارائه گزارش ها – گزارش مدیریتی- گزارش استاندارد- گزارش عملکرد راننده- اپراتور، گزارش کارکرد ماشین آلات، گزارش بلوک- افق و سایر گزارشها اشاره کرد .

لطفاً در خصوص وضعیت تکنولوژی کارخانه فرآوری و مقایسه آن با تکنولوژی جهان توضیحاتی بفرمائید؟

اصولاً فرآوری سنگ آهن و جدایش آهن از سایر مواد، در جهان یک روش مشخص می باشد و عمدتاً شامل خردایش (رساندن مواد به درجه آزادی مطلوب) و جدایش توسط جداکننده های مغناطیسی دائم، موقت و فلوتاسیون می باشد.

تکنولوژی و تجهیزات کارخانه کانه آرائی چادرملو بر اساس نیاز فرآیند و استفاده از آخرین فن‌آوری و تکنولوژی ها انتخاب و در حال حاضر با تکنولوژی روز دنیا قابل مقایسه و بعنوان بزرگترین و مدرن ترین کارخانه فرآوری سنگ آهن در سطح کشور محسوب می شود.

کارخانه فرآوری چادرملو پس از انجام عملیات خردایش (سنگ شکن و آسیای خود شکن) از دو روش تکنولوژی روز جهان برخوردار است.

• جدا کننده های مغناطیسی برای پر عیار سازی سنگ آهن مگنتیت.
• سیستم فلوتاسیون جهت پرعیار سازی سنگ آهن هماتیت و آپاتیت.

به نظر شما موضوع عوارض صادراتی برای سنگ آهن نیازمند چه اصلاحاتی است؟ آیا اصولاً تعریف مشخصی از مقوله خام فروشی در کشور وجود دارد؟

– از نظر تولید کنندگان سنگ آهن ، خام فروشی یعنی صادرات سنگ آهن خام استخراجی از معدن که در کل کشور تاکنون چنین کاری صورت نگرفته است. سنگ آهن جهت مصرف در صنایع فولاد عمدتاً به روش کوره بلند و احیاء مستقیم به ترتیب به صورت دانه بندی شده در اندازه های ۱۰-۰ میلیمتر (Fine Ore) و ۲۵-۱۰ میلیمتر (Lump Ore )، پرعیار سازی بصورت پودر کنسانتره سنگ آهن قابل تبدیل به گندله (Pellet Feed) تولید و به بازار عرضه میگردد.

در ایران بیش از ۸۵ درصد صنایع فولاد به روش احیاء مستقیم بوده که مصرف کننده کنسانتره سنگ آهن با عیار (Fe) بیش از ۶۷ درصد میباشد.

تنها مصرف کننده سنگ آهن دانه بندی ذوب آهن اصفهان است.

از طرفی تولیدکنندگان کنسانتره سنگ آهن حدود ۱۰ شرکت بزرگ هستند که ۸۵ درصد تولیدات کشور توسط آن ها صورت می پذیرد  نا گفته نماند صادرات کنسانتره سنگ آهن بعلت نیاز صنایع فولاد داخل کشور نداریم.

لیکن تولید کنندگان سنگ آهن دانه بندی که معادن کوچک را دارند طبق آمارها از تعداد ۲۰۶ معدن فعال در تیرماه به ۱۲۳ معدن در مهرماه کاهش یافته و تولیدات آنها مازاد بر مصرف داخلی می باشد ، این تولیدکنندگان دو راه پیش رو دارند یا میبایست محصول خود را صادر نمایند تا قادر به ادامه تولید و اشتغال زائی باشد و یا معادن را تعطیل نمایند. راه سومی هم وجود دارد که سرمایه گذاران (دولت یا بخش خصوصی) کارخانه فرآوری احداث و سنگ آهن را از معادن خریداری و محصولات با عیار مناسب تولید و عرضه نمایند. که آن هم بعلت پراکندگی این معادن در کل کشور و توجیه پذیر نبودن طرح از طرف سرمایه گذاران مورد استقبال قرار نمی گیرد. البته قرار است این اقدام با تشکیل کنسرسیوم هایی عملی شود .

بطور کلی ، ما موافق صادرات مواد اولیه نیستیم لیکن اگر موجودی مازاد بر مصرف داخلی داشتیم بهتراست بدون وضع عوارض آن را صادر کنیم تا ضمن ارز آوری و اجرای طرح های توسعه، از تعطیلی و توقف تولید معادن و بیکاری ( باتوجه به اینکه عمده معادن درمناطق دورافتاده می باشد) جلوگیری نمائیم.

به نظر شما درمورد صنعت سنگ آهن کشور تا چه میزان در خصوص تولید، عرضه ، تقاضا، تأمین مواد اولیه و مصرف داخلی و جهانی آینده نگری در کشور صورت گرفته و میگیرد؟

– براساس اطلاعات و آمارهای اعلام شده در طرح جامع فولاد جهت تحقق ۵۵ میلیون تن فولاد در افق  ۱۴۰۴ نیاز به حدود ۸۰ میلیون تن کنسانتره سنگ آهن داریم. ظرفیت تولید تا پایان سال ۱۳۹۸ بمقدار ۵۹ میلیون تن بوده . از طرفی برآوردهای انجام شده نشان می دهد که در افق ۱۴۰۴ میبایست ۱۶۲ میلیون تن سنگ آهن خام استخراج شود در صورتیکه درسال ۱۳۹۷ مقدار استخراج سنگ آهن ۸۷ میلیون تن و درسال جاری حدود ۹۳ میلیون تن بوده .

ذخائر زمین شناسی سنگ آهن در ایران حدود ۵ میلیارد تن محاسبه و ذخیره قطعی آمارهای اعلام شده متفاوت و بین ۵/۲ تا ۳/۳ میلیارد تن میباشد.

لذا چنانچه ذخائر جدیدی کشف نگردد تأمین سنگ آهن صنایع فولاد تا پس از ۱۴۰۴ کمتر از ۲ دهه خواهد بود.

البته با فرض آنکه ۸۰ درصد از ظرفیت ۵۵ میلیون تنی فولاد تولید نماییم (این ضریب در جهان در سال ۲۰۱۸ حدود ۵/۷۶ درصد بوده است)، سنگ آهن خام مورد نیاز بمقدار ۱۳۰ میلیون تن و با فرض رشد سالیانه ۵/۱ درصد ذخائر قطعی کشور، طی سالهای آتی مشکل تأمین سنگ آهن نداریم .

لیکن درهر صورت توجه به امر اکتشافات و استمرار آن با حمایت های دولت و بخش خصوصی میبایست در سرلوحه برنامه های کشور قرار گیرد. با توجه به اینکه مزیت اصلی زنجیره تولید فولاد در کشور، وجود ماده اولیه اصلی مصرفی آنها یعنی سنگ آهن میباشد و با توجه به پراکندگی کارخانه های فولاد در کشور و مسائل حمل و نقل ریلی نمی بایست روی واردات سنگ آهن تمرکز کنیم.

البته احداث واحدهای فولاد سازی جدید در سواحل جنوبی کشور که هدف اصلی از اجرای آنها صادرات محصولات تولیدی است در دستور کار شرکت ها بزرگ از جمله چادرملو است . که یکی از این طرح ها در بندر چابهار است و تأمین سنگ آهن آن هم از کشور استرالیا در نظر گرفته شده است .

پیشنهاد تولیدکنندگان سنگ آهن آنست که دولت در مسائل مربوط به شرکتهای خصوصی سنگ آهن و تولید کنندگان معادن کوچک از قبیل قیمت گذاری ، سهمیه بندی ، عوارض صادارتی دخالت نکند. ما قادر هستیم با فولاد سازان توافق کنیم نه اینکه دولت برای بخش خصوصی مبنای قیمت تعیین کند، قیمت ها را آزاد نماید، ما خودمان بازار داخل و صادارت را درکنار هم حفظ می نمائیم و نیازی به وضع عوارض صادراتی نمی باشد.

هم اکنون ۲ شرکت معدنی و صنعتی چادرملو وگل گهر حدود ۵۴ درصد کنسانتره سنگ آهن کشور را تولید می نمایند و اولویت اول آنها تأمین کنسانتره مصرفی گندله سازیهای کشور میباشد.

این ۲ شرکت که در دهه ۱۳۷۰ خصوصی گردیدند بدون اتکاء به دولت و بودجه های عمرانی طرح های افزایش تولید و توسعه خود را اجراء نمودند ، لیکن در سالهای اخیر با مسائل مربوط به قیمت گذاری و بهره مالکانه ، مواجه میباشند.

در حال حاضر طبق آمارهای مسئولین کشور بخش معدن سهم ناچیزی از تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص داده است.

زیرا بخش خصوصی واقعی و توانمند درحوزه فعالیت های معدنی شکل نگرفته است.

در رابطه با وضعیت جهانی سنگ آهن براساس آمارهای کسب شده ذخیره قطعی بمقدار ۳۵۰ میلیارد تن و قابل استخراج فعلی ۱۷۴ میلیارد تن برآورد گردیده است.

تولید فولاد جهان در سال ۲۰۱۸ بمقدار ۱۸۰۹ میلیون تن و مصرف سنگ آهن بمقدار ۲۱۳۰ میلیون تن و تولید فولاد درسال ۲۰۱۹ بمقدار ۱۸۴۸ میلیون تن و مقدار مصرف سنگ آهن ۲۱۸۰ میلیون تن بوده است. کارشناسان جهانی اعتقاد دارند که علیرغم افزایش سالیانه تولید فولاد حداقل تا ۱۰۰ سال آینده مشکل تأمین سنگ آهن فولادسازن وجود ندارد.

بزرگترین تولید کننده سنگ آهن در سال ۲۰۱۸ کشور استرالیا با ۹۰۰ میلیون تن و برزیل با ۴۹۰ میلیون تن حدود ۵۶ درصد تولید جهان را دارا می باشند.

کشور ایران در ردیف ۱۱ تولید کنندگان جهان بوده است.

کشور استرالیا با صادرات ۸۴۰ میلیون تن و برزیل با صادرات ۳۹۴ میلیون تن کلاً بمقدار ۱۲۳۴ میلیون تن، بزرگترین صادر کنندگان جهان و کشور چین با واردات ۱۰۶۴ میلیون تن (حدود ۸۰ درصد واردات کل جهان)بزرگترین واردکننده می باشد.