در نظام مالیاتی ایران، کارمندان و کارگران بیشتر از مشاغل خاص مالیات می‌پردازند. این وضعیت ناعادلانه، که به‌ویژه در مشاغلی مانند پزشکان، وکلا و کسب‌وکارهای آزاد مشهود است، به دلیل کمبود نظارت و پیچیدگی‌های سیستم مالیاتی ایجاد شده است. این تفاوت در پرداخت مالیات نه تنها بر عدالت اجتماعی تأثیر می‌گذارد، بلکه باعث کاهش شفافیت و تضعیف اعتماد عمومی به سیستم مالیاتی می‌شود.

به گزارش کیوسک‌خبر، یکی از مهم‌ترین منابع درآمد دولت‌ها در سراسر جهان، مالیات است. در ایران نیز سیستم مالیاتی به عنوان یکی از ارکان تأمین مالی برای هزینه‌های عمومی و اجرای پروژه‌های زیربنایی و رفاهی کشور، نقش اساسی ایفا می‌کند. طبق آخرین آمارهای منتشر شده از سوی سازمان امور مالیاتی کشور، در ۹ ماهه سال جاری، بیش از ۲۷۰ هزار میلیارد تومان از محل مالیات بر کالاها و خدمات وصول شده است. از این مقدار، بیش از ۱۷۳ هزار میلیارد تومان تنها از مالیات بر ارزش افزوده و حدود ۹۳ هزار میلیارد تومان از مالیات بر درآمد کارکنان بخش عمومی و خصوصی تأمین شده است. به عبارتی، ۶۶ درصد مالیات‌های وصولی، از طریق کارمندان و کارگران پرداخت شده و تنها ۷ درصد از مشاغل آزاد به دولت مالیات پرداخته‌اند. این وضعیت نشان‌دهنده‌ی تبعیض آشکار در فرآیند مالیات‌ستانی است که به تضعیف عدالت اجتماعی و اقتصادی در کشور منجر می‌شود.

سیستم مالیاتی ایران: شفافیت و پیچیدگی
در ایران، نحوه مالیات‌گیری از کارمندان و کارگران به صورت خودکار و به‌وسیله کارفرمایان انجام می‌شود. در این سیستم، هیچ‌گونه فعالیت اضافی برای پرداخت مالیات از سوی افراد مورد نیاز نیست؛ چرا که مالیات از حقوق ماهانه کسر و مستقیماً به حساب سازمان امور مالیاتی واریز می‌شود. این فرآیند خودکار نه تنها در زمینه شفافیت و راحتی مالیاتی کارمندان و کارگران مؤثر است، بلکه به دلیل عدم نیاز به اقدامات اضافی، احتمال فرار مالیاتی در این قشر نیز کاهش می‌یابد.

با این حال، بسیاری از کارمندان و کارگران نسبت به نحوه مصرف مالیات‌های پرداختی خود احساس رضایت نمی‌کنند و این احساس به‌ویژه زمانی تشدید می‌شود که شاهد بهبود قابل توجهی در خدمات عمومی و رفاهی نباشند. از سوی دیگر، بسیاری از این افراد از حقوق مالیاتی خود، مانند تخفیف‌ها و معافیت‌ها، بی‌اطلاع هستند که خود این عدم آگاهی موجب هدررفت منابع مالی و کاهش بهره‌وری سیستم مالیاتی می‌شود.

فرار مالیاتی در مشاغل خاص
در مقابل، برخی مشاغل خاص در معرض فرار مالیاتی بیشتری قرار دارند. در این مشاغل، درآمدها به طور عمده به‌صورت نقدی دریافت می‌شود و ممکن است بسیاری از این درآمدها در دفاتر مالیاتی به ثبت نرسند. این وضعیت، به ویژه در مشاغلی که به دلیل ماهیت کار خود از پرداخت مالیات بر اساس درآمد واقعی خود فرار می‌کنند، بسیار رایج است. این مشاغل به دلیل استفاده از روش‌های غیررسمی در دریافت وجه، یا گزارش نکردن درآمدهای خود به‌صورت کامل، به راحتی از پرداخت مالیات به میزان دقیق آن اجتناب می‌کنند.

نقص نظارت بر مشاغل خاص یکی از عوامل اصلی این فرار مالیاتی است. اگرچه در سال‌های اخیر دولت تلاش‌هایی برای بهبود شفافیت و نظارت بر درآمدهای این دسته از مشاغل انجام داده، مانند راه‌اندازی سامانه‌های الکترونیکی برای ثبت و گزارش‌دهی درآمدها، اما هنوز به طور کامل این مشکلات حل نشده است. اطلاعات دقیق و شفاف از درآمد مشاغل خاص به سازمان امور مالیاتی منتقل نمی‌شود و این مسئله نظارت را دشوار می‌سازد.

تبعیض در مالیات‌ستانی: نابرابری در پرداخت مالیات
تبعیض در پرداخت مالیات میان کارمندان و مشاغل خاص، علاوه بر ایجاد نابرابری در تقسیم بار مالیاتی، باعث کاهش کارآیی نظام مالیاتی نیز می‌شود. در حال حاضر، کارکنان بخش خصوصی و عمومی به‌طور اتوماتیک مالیات خود را پرداخت می‌کنند و در مقابل، مشاغل خاص با پیچیدگی‌های موجود در سیستم، یا از پرداخت کامل مالیات خود اجتناب می‌کنند، یا با ترفندهای قانونی و غیرقانونی، آن را کاهش می‌دهند. این وضعیت به شدت عدالت مالیاتی را تهدید می‌کند و باعث ایجاد احساس بی‌عدالتی در میان کارگران و کارمندان می‌شود.

سعید مرتضوی، کارشناس اقتصادی، در این خصوص اظهار داشت: «در حال حاضر کارمندان و کارگران در معرض یک فرایند اتوماتیک مالیاتی قرار دارند، اما در مشاغل خاص، روند پرداخت مالیات به‌صورت دستی و پیچیده است که این مسئله باعث فرار مالیاتی می‌شود.» وی همچنین به این نکته اشاره کرد که نبود نظارت کافی بر این مشاغل باعث می‌شود که درآمدهای واقعی گزارش نشوند و مالیات کمتری نسبت به آنچه که باید پرداخت شود، اخذ شود.

راهکارهای مقابله با فرار مالیاتی
برای مقابله با فرار مالیاتی و ایجاد عدالت در سیستم مالیاتی، می‌توان راهکارهای متعددی را مورد توجه قرار داد. نخستین گام ضروری، بهبود نظارت بر مشاغل خاص است. استفاده از فناوری‌های نوین برای شفاف‌سازی درآمدها و نظارت بر پرداخت مالیات می‌تواند به کاهش فرار مالیاتی کمک کند. به‌عنوان مثال، سامانه‌های آنلاین می‌توانند به طور دقیق ثبت درآمدهای مشاغل خاص را پیگیری کنند و احتمال تخلف را کاهش دهند.

علاوه بر این، اطلاع‌رسانی در خصوص حقوق و تکالیف مالیاتی افراد می‌تواند به بهبود فرهنگ مالیاتی در کشور کمک کند. آموزش به مشاغل خاص در خصوص الزامات مالیاتی و ایجاد یک سیستم یکپارچه برای محاسبه و پرداخت مالیات می‌تواند مانع از فرار مالیاتی شود.

در نهایت، اصلاح قوانین مالیاتی و ایجاد شفافیت در معافیت‌ها و تخفیف‌ها می‌تواند یکی از راه‌های مؤثر در مبارزه با فرار مالیاتی و ارتقای عدالت اجتماعی باشد. در این راستا، نیاز به همکاری بیشتر میان دولت، سازمان امور مالیاتی و نهادهای نظارتی احساس می‌شود.

به گزارش کیوسک‌خبر، در حالی که سیستم مالیاتی ایران در حال حاضر در حوزه‌های مختلفی پیشرفت‌هایی داشته، همچنان نیازمند اصلاحات جدی است. تبعیض در مالیات‌ستانی و فرار مالیاتی مشاغل خاص نه تنها به تضعیف عدالت اقتصادی منجر می‌شود، بلکه موجب کاهش اعتماد عمومی به سیستم مالیاتی نیز خواهد گردید. به‌طور کلی، برای بهبود شرایط اقتصادی کشور، توجه به عدالت مالیاتی و اصلاح سیستم‌های نظارتی امری ضروری است.