دکتر محمد حسن ترابی-کارشناس کارآفرینی سازمانی

کارآفرینی سازمانی فرایند تجدید ساختار استراتژیک، توسعه و ایجاد کسب و کار درون سازمانی و ایجاد محصولات و خدمات جدید است و نقش موثری در رشد اقتصادی و سودآوری شرکتها دارد. در سناریوهای اقتصادی جدید که مشخصه‏ آن پویایی و پیچیدگی است، شرکت ها باید پاسخ ها و واکنش های جدیدی را برای بقا و موفقیت بیابند. به عبارتی دیگر، همچنان که محیط پیچیده تر و پویاتر می‌شود، سازمانها به منظور شناسایی فرصتهای جدید برای دستیابی به عملکرد عالی پایدارتر و دسترسی به سطح بالای تولید می بایست کارآفرین‌تر شوند.

در پی نامگذاری سال ۱۳۹۹ به نام سال “جهش تولید” از سوی مقام معظم رهبری و تاکید ایشان مبنی بر این جمله کلیدی که “جوری عمل کنید که با جهش تولید، تغییری محسوس در زندگی مردم به‌وجود آید”، می‌طلبد سیاستگذاران، مدیران و تولیدکنندگان و کارآفرینان توجه بیشتری به این مقوله به عنوان یک راهبرد اساسی در این شرایط حساس داشته باشند اما متاسفانه بر اساس مطالعات دیده بان جهانی کارآفرینی (جم)، نرخ کارآفرینی سازمانی در ایران بسیار پائین‌تر از میانگین جهانی است.

و حال سوال اصلی این است که کارآفرینی سازمانی چگونه می تواند به جهش تولید کمک کند؟ مفهوم کارآفرینی سازمانی اولین ‌بار توسط پیترسون و برگرز در سال ۱۹۷۱ به عنوان یک استراتژی و شیوه رهبری توسط سازمان‌های بزرگ برای مواجهه با تلاطم فزاینده بازار معرفی شد. کارآفرینی سازمانی معمولا با دو هدف اصلی بهره برداری و اکتشاف شکل می‌گیرد.  پژوهشهای انجام شده در این حوزه، نشان می‏‌دهد که دستیابی به کارآفرینی سازمانی نیازمند ساختارها و نحوه مدیریت متفاوت است. بدان معنا که سازمان توانمندی انجام فعالیت‏های اکتشاف را در عین بهره برداری از کارهای موجود خود بداند که این موضوع مهم در ادبیات کارآفرینی دوسوتوانی گفته می‌شود. دوسوتوان کردن سازمان که از استراتژیهای اصلی کارآفرینی سازمانی است بیان می‏‌کند که چگونه ترکیب فعالیت‏های بهره برداری و اکتشاف در سطح منابع سازمان، می‏‌تواند به افزایش کارآفرینی سازمانی دست یابد.

همانطور که برخی از کارشناسان نیز معتقدند که مفهوم جهش تولید یعنی سرعت بخشیدن به نرخ رشد تولید، تلاش روز افزون برای مثبت‌ شدن رشد اقتصادی کشور، پیشرفت تدریجی تا پایدار شدن نرخ رشد، افزایش هدفمند کمی و کیفی تولید با توجه به ظرفیت‌های خالی واحدهای تولیدی کشور. در کنار وظیفه‏‌ای که شرکتها و سازمانها برای حرکت به سمت رفتارهای کارآفرینانه دارند، دولت و مجلس نیز وظایف مهمی برای ایجاد ساختارهای مناسب برعهده دارند که اصلاح نظام بانکی، اصلاح نظام مالیاتی و تامین مالی و بهبود فضای کسب و کار می‌تواند از مهمترین الزامات تحقق کارآفرینی و تلاش برای تحقق شعار جهش تولید باشد. البته در کنار این عوامل نباید از به‌کارگیری استعدادها و ایده‌های جوانان خلاق و پرانگیزه در تمامی بخش‌های اقتصادی و مدیریت کشور نیز غافل شد و بازنگری در نحوه انتخاب مدیران قوی برای داشتن اقتصاد درون‌زا نیز اجتناب ناپذیر است.

براساس آنچه گفته شد کارآفرینی سازمانی با رشد اقتصادی ارتباط مستقیمی دارد و نتایج تحقیقات وان استیل و همکارانش نشان می‌دهد که کارآفرینی بر رشد اقتصادی تاثیر می‌گذارد و این تاثیر به سطح درآمد سرانه کشورها بستگی دارد. هرچه سطح درآمد کشورها بیشتر باشد رابطه کارآفرینی و رشد اقتصادی مثبت‌تر می‌شود. همچنین تحقیقات مارتین و گالیندو نیز بیان می‌کند که کارآفرینی از طریق رونق سرمایه گذاری بخش خصوصی اثر غیر مستقیمی بر رشد اقتصادی دارد.

بنابراین جهش تولید نیازمند تقویت رفتارهای کارآفرینی سازمانی در شرکتهای تولیدی و اتخاذ ساز و کارهای حمایتی توسط نهادها از تولیدکنندگانی است که دارای گرایش به کارآفرینی هستند و این موضوع با توجه به ضرورت برون‌رفت از وضعیت تحریمی و ایجاد تحول اقتصادی برای تحقق شعار جهش تولید و دستیابی به رشد اقتصادی پایدار بسیار مهم و حیاتی است.