شهر توس و آرامگاه فردوسی که از روز گذشته پیکر استاد شجریان را به انتظار می‌کشید، صبح امروز شاهد تشییع و خاکسپاری پرشکوه خسرو آواز ایران بود. دوستداران استاد که از دیروز در انتظار ورود پیکر محمدرضا شجریان  و خاکسپاری ایشان در جوار فردوسی بودند ساعت‌ها پیش از آغاز رسمی مراسم خاکسپاری در جلوخان آرامگاه فردوسی حضور پیدا کرده بودند.

مسیر ورودی شهر توس به تصاویری از نغمه خوان ربنا مزین شده و در جلوخان آرامگاه فردوسی تصاویر مختلفی از استاد شجریان نصب شده بود. از بلندگوهای محوطه آوازهای وی پخش می‌شد و مانیتورهایی که به منظور پخش مستقیم مراسم تعبیه شده بود، تصاویر استاد را به نمایش می گذاشت.

حضور پررنگ مردم و شیوع ویروس کرونا برگزاری این مراسم را پیچیده کرده بود، اما با تمهیدات اندیشیده شده به منظور رعایت پروتکل‌های بهداشتی از جمله چیدمان صندلی‌های میهمانان با رعایت فاصله گذاری در داخل و خارج از محوطه آرامگاه، دوستداران استاد در فضای باز جلوخان آرامگاه فردوسی و خانواده و دوستان محمدرضا شجریان در فضای داخلی آرامگاه فردوسی به سوگ نشستند.

مراسم خاکسپاری طبق اعلام قبلی از ساعت ۸ صبح آغاز و پیکر مرحوم شجریان در ساعت ۹ صبح و دقایقی پس از حضور خانواده و دوستداران وی به آرامگاه منتقل شد. پس از وداع تلخ خانواده با پدر، پیکر این هنرمند برجسته موسیقی و آواز ایران بر دوش خانواده و دوستان تشییع و  در آرامگاه ابدی خود در کنار موزه آرامگاه فردوسی مشهد به خاک سپرده شد.‌ 

در حالی که روز گذشته مزار استاد شجریان در کنار محل دفن اخوان ثالث آماده‌سازی و تصویر آن منتشر شده بود، اما امروز محل دفن پیکر استاد به درخواست خانواده ایشان به دلیل جانمایی نامناسب تغییر کرد و ایشان در سمت چپ مقبره فردوسی و در کنار موزه آرامگاه فردوسی تدفین شد.

به گفته مجریان مراسم، تصمیم تغییر محل دفن محمدرضا شجریان، شب گذشته و پس از بازدید خانواده مرحوم از محل درنظر گرفته شده برای دفن ایشان و با درخواست خانواده انجام شد.

در هنگام مراسم خاکسپاری همایون شجریان با همراهی خانواده و دوستان تصنیف «مرغ سحر» را بر مزار پدر همخوانی کردند.

پس از خاکسپاری هزاردستان موسیقی ایران، جمعی از اهالی فرهنگ و هنرمندان کشور از جمله پورناظری‌ها، سالار عقیلی، مهدی پاکدل، وحید تاج و… با حضور بر مزار استاد شجریان به مقام این هنرمند ادای احترام کردند. همچنین جمعی از این هنرمندان با همخوانی قطعاتی از آوازهای استاد موسیقی ایران یاد و خاطره استاد شجریان را گرامی‌داشتند.

آرامش و اعتبار خود را از شما مردم می‌گیریم

همایون شجریان  در مراسم تشییع و تدفین مرحوم استاد شجریان، اظهار کرد: حرفی که در اینجا قصد دارم عنوان کنم، این است که هزار دستان موسیقی ایران را به خاک سپردیم و به این مصرع شعر اشاره می‌کنم «به نام خداوند جان و خرد»، همان‌طور که خرد، خرد خدایی است، جان هم، خدایی است.

وی ادامه داد: ما آرامش و اعتبار خود را از شما مردم می‌گیریم، باعث همه صبر و شکیبایی ما شما هستید و از همه تشکر می‌کنم که با همه سختی‌های موجود در مراسم تشییع و تدفین استاد شجریان شرکت کردید.

شجریان عنوان کرد: اگر این امکان وجود داشت، میلیون‌ها نفر از شما عزیزان می‌توانستند در این مراسم شرکت کنند، من به دستان شما بوسه می‌زنم.

شجریان فراتر از آواز و هنر ایران بود

حمیدرضا نوربخش، مدیرعامل خانه موسیقی نیز در مراسم تشییع و تدفین مرحوم استاد محمدرضا شجریان با بیان اینکه شجریان فراتر از آواز و هنر ایران بود و بر تارک تاریخ خواهد ایستاد، اظهار کرد: فکر نمی‌کردم به این زودی‌ها بزرگمرد تاریخ هنر و موسیقی ایران در این مکان آرام گیرد.

وی ادامه داد: درخصوص شجریان چه می‌توان گفت؛ چراکه همه او را به خوبی می‌شناسند. ایشان فراتر از آواز و هنر ایران بود و بر تارک تاریخ ایران خواهد ایستاد. کمتر هنرمند و شخصیتی را در تاریخ می‌توان در کنار استاد شجریان نهاد که این‌گونه یک ملت را با خود همراه کند.

مدیرعامل خانه موسیقی بیان کرد: وظیفه داریم فقدان استاد شجریان را به یکدیگر تسلیت بگوییم. استاد برکات فراوانی داشت. با رفتن شجریان یک ملت هم‌دل شدند. شجریان از ایران هم فراتر بود و به تمام فارسی‌زبانان تعلق داشت.

وی همچنین پیشنهاد کرد تا روز اول مهر که روز تولد استاد شجریان است، به نام ایشان نامگذاری شود. 

چرا برای برای فوت شجریان عزای عمومی اعلام نکردند؟

داریوش پیرنیاکان، نوازنده تار، سه تار و ردیف‌دان در مراسم تشییع و تدفین مرحوم استاد محمدرضا شجریان، اظهار کرد: در آرامگاه مرد بزرگی حضور داریم که هزار سال پیش گفت، «بناهای آباد گردد خراب ز باران و ز گردش آفتاب، پی‌‎افکندم از نظم کاخی بلند نیابد ز باد ز باران گزند، نمیرم از این پس که من زنده‌ام که تخم سخن را پراکنده‌ام».

وی افزود: دیروز در فضای مجازی دیدم که یکی از علاقه‌مندان به شجریان بزرگ گفته بود، «استاد تخم هنر را پراکنده بود»؛ من از اینجا از سخن خود فردوسی که تاکید زیادی بر خرد و خردورزی دارد وام می‌گیرم و می‌گویم ابعاد موسیقایی شجریان به مانند آفتاب است.

داریوش پیرنیاکان ادامه داد: این آفتاب می‌تابد و همه جا را روشن می‌کند، موسیقی استاد شجریان نیز همین‌گونه است و جای گفت‌وگو ندارد؛ من سالیان سال با این بزرگ بوده‌ام و در چندین سال، ماه‌های زیادی را با او زندگی‌ کرده‌ام و تمام ابعاد وجودی این مرد بزرگ را از نزدیک می‌شناسم و شاهد آن‌ها بوده‌ام.

این نوازنده تارعنوان کرد: دیروز همایون شجریان عزیز در تهران گفت هرکس که می‌آید یک پیامی دارد و باید مردم زمانه آن پیام را دریافت کنند، خرد در نزد ایرانیان با خردی که ناسیونالیست‌ها در دنیا مطرح کردند متفاوت است.

وی گفت: ناسیونالیست‌ها خرد را با عقل یکی گرفته‌اند اما در فرهنگ باستانی ما خرد ترازوی نیک و بد است، خرد گوهری است در روان آدمی که در همه عالمیان این موجود است که با تربیت ایرانی این مورد بسیار بارورتر می‌شود.

این نوازنده سه‌تار خاطرنشان کرد: زمانی که به زندگی شجریان از ابتدا تا انتها نگاهی می‌اندازیم، می‌بینیم که تمامی کارهایش بر اساس خرد و خردورزی بوده است و این پیام استاد شجریان بود که همیشه می‌گفت «موسیقی که من ارائه می‌کنم دارای اندیشه است».

پیرنیاکان اضافه کرد: خرد یکی از موضوعات بارزی است که در کار شجریان از ابتدا شروع به کارش تا به امروز که سر بر بالین خاک نهاده این مورد وجود داشته است. استاد همیشه ترازوی خرد را با خود همراه داشته و هیچ گاه در موضع‌گیری‌ها و ارائه موسیقی‌اش دچار انحراف نشد.    

وی بیان کرد: شجریان همه چیزش با خرد بود، با خردش حرکت کرد و پیامی که به موسیقیدان‌هایی که پس از او حضور دارند، رساند این بود که خردتان را توانا کنید و بر اساس خرد خود حرکت کنید، آنجاست که نخواهید لرزید.

این ردیف‌دان با ارئه دو پیشنهاد و یک گلایه، اظهار نظر کرد: جامعه هنری و مردم باید مصرانه به دنبال این باشند که روز اول مهر به نام «روز شجریان» نام‌گذاری شود، برای دومین پیشنهاد ما باید در شورای عالی خانه موسیقی این موضوع را به تصویب برسانیم که پس از این حتما در بزرگداشت‌هایی که برای هنرمندان گرفته، آلبوم‌ها و کتاب‌هایی که منتخب می‌شوند باید تندیس شجریان را به عنوان هدیه ارائه کنیم.

وی ادامه داد: باید تندیس بسیار زیبایی ساخته و جایگزین دیگر موارد شود، مانند جشنواره‌های سینمایی که تندیس بلورین دارند ما نیز باید تندیس شجریان داشته باشیم، چرا که این نام را تمام ایرانیان و تمام موسیقی‌دانان قبول دارند و هیچ کس ایرادی بر این کار نخواهد گرفت.

پیرنیاکان در خصوص گلایه‌اش گفت: گلایه‌ام این است زمانی که در کشورهای بزرگ زمانی خواننده‌ای به این عظمت از دنیا می‌رود عزای عمومی اعلام می‌کنند، چرا برای برای فوت شجریان عزای عمومی اعلام نکردند؟ باید برای شجریان عزای عمومی اعلام می‌شد، چرا که شجریان متعلق به تمام مردم ایران و دنیاست؛ پس امیدوارم در سالگرد شجریان این اتفاق رخ دهد و آن روز عزای عمومی اعلام شود.