به گزارش خبرنگار ایرنا یک سال است که دنیا در تب کرونا می‌سوزد و هنوز مرهمی و دارویی که بتواند این درد جهانی را تسکین دهد، تولید نشده است و همچنان جهان مات مبهوت مانده است که بالاخره با این ویروس شاخدار چه کند؟  هرروز شمار زیادی مبتلا می‌شوند و تعدادی از بین می‌روند، بی‌آنکه امید آنچنانی احساس شود.
گرچه واکسن‌هایی هم در چند کشور محدود دنیا مجوز تزریق گرفته‌اند و در مراحل تزریق عمومی قرار دارند،  اما باید دید که در عمل نتیجه چه خواهد شد. درمان هم آنچنان افاقه‌ای نداشته و داروی خاصی برای این بیماری هنوز وارد بازار نشده است. هنوز بشر با همه علم و دانشی که دارد و با پژوهش‌های گسترده‌ای که در یک سال گذشته در خصوص شناخت و درمان این بیماری انجام شده است، به درمان قطعی و خاصی نرسیده و تلاش‌ها برای یافتن درمان‌های جدید و نتیجه‌بخش ادامه دارد.
در این شرایط سازمان بهداشت جهانی پلاسمای بهبود یافته‌های کرونا را که حاوی پادتن این بیماری است، به عنوان راه حلی برای درمان تایید کرده و نتایج آن نیز تقریبا موثر واقع شده است. این در حالی است که در کشور ما استقبال بهبود یافتگان کرونا برای اهدای پلاسما، این اکسیر حیات بخش، بسیار اندک است.
فقط دو درصد از بهبودیافته‌ها، پلاسما اهدا می‌کنند، اهدایی که می‌تواند نجات دهنده جان مبتلایان به کرونا باشد، شاید در این بین نداشتن اطلاعات کافی در زمینه اهدای پلاسمای بهبودیافته‌ها و برخی باورهای نادرست و از سویی اطلاع رسانی نادرست و نبود حمایت هایی که باید از اهدا کننده صورت گیرد، منجر به استقبال کم بهبودیافته‌ها شده است.
از سویی دیگر ممکن است برخی از مبتلایان به کرونا که لباس عافیت به تن کرده اند، بخواهند پلاسما اهدا کنند، اما شرایط اهدای پلاسما را ندارند همه این عوامل دست به دست هم داده و منجر به کاهش آمار اهدا کنندگان پلاسمای بهبودیافته‌ها شده است. این در حالی است که بارها از سوی متخصصان خون، مسئولان انتقال خون و دیگر کارشناسان ذیربط تاکید شده است که هیچ گونه تهدیدی فرد بهبود یافته را با داشتن شرایط لازم برای اهدای پلاسما تهدید نمی‌کند.
همان طور که گفته شد، در حال حاضر یکی از روش‌های نجات افراد مبتلا به کووید ۱۹، استفاده از پلاسمای خون بهبود یافتگان این بیماری است. پس از مدتی پلاسمای افراد بهبود یافته فاقد ویروس می‌شود، ولی همچنان سرشار از آنتی‌بادی‌هایی است که در درمان بیماران بدحال موثر است.
آنتی‌بادی‌ها یا پادتن‌های تولید شده توسط بیماران بهبود یافته سیستم ایمنی بدن بیماران جدید را تا زمانی که سیستم ایمنی بدن بیمار بتواند پادتن خود را تولید کند، تأمین و تقویت می‌کند و افراد بهبود یافته به شکرانه به دست آوردن مجدد سلامت، می‌توانند در این امر خیر شرکت کنند و بدون آنکه نگران کم‌خونی باشند، به صورت ماهیانه اهدای پلاسما کنند.
وضعیت کرونا در کشورهای مختلف
بر اساس آخرین آمارهای اعلام شده تاکنون در جهان ۷۳میلیون و ۲۸۴ هزار و ۵۷۱نفر به کرونا مبتلا شده اند که از این تعداد یک میلیون ۶۳۰هزار و ۳۲۸نفر جان خود را از دست داده اند.  سه کشور آمریکا، برزیل و هند دارای بیشترین آمار فوت شده‌ها هستند.
 کشورهای آمریکا، هند، برزیل، روسیه، فرانسه، انگلستان، ترکیه، ایتالیا، اسپانیا و آرژانتین هم به ترتیب دارای بیشترین آمار مبتلایان به کرونا هستند. در ایران هم در مجموع تا کنون یک میلیون ۱۲۳هزارو ۴۷۴ نفر مبتلا شده اند و ۵۲هزارو ۶۷۰ نفر هم متاسفانه فوت کرده‌اند.
قدمت پلاسما درمانی
پلاسما درمانی قدمتی بیش از یک قرن دارد، در ۱۸۹۰ میلادی از این روش برای درمان بیماری دیفتری استفاده شده است، روشی که در دهه‌های اخیر برای درمان سارس، مرس و ابولا هم استفاده شده، اما حالا با یافته‌های جدید بسیاری از کشورها در حال تحقیق روی این روش درمانی هستند تا از میزان اثربخشی آن روی بیماری کووید ۱۹ مطمئن شوند.
آنچه در حال حاضر می‌توان به طور قطعی در مورد درمان بیماری کووید ۱۹ مطرح کرد، این است که روش‌های مختلف در جهان در مرحله تحقیق و کارآزمایی بالینی قرار دارند و تاکنون هیچ داروی قطعی و اختصاصی برای آن معرفی نشده است.
در این شرایط پلاسما درمانی به عنوان یکی از روش‌ها می‌تواند روزنه‌ای امیدبخش برای جهان باشد و اگر همانند سارس، مرس و ابولا در مورد کووید ۱۹ هم تاثیر بگذارد، قدر مسلم میزان مرگ و میر جهانی ناشی از این ویروس نوپدید را به طور جدی و قابل توجه کم خواهد کرد.
پلاسما چیست؟
بخش مایع خون، پلاسما نام دارد که ۵۵ درصد خون بدن انسان را تشکیل می‌دهد. یکی از اجزای بسیار مهم پلاسما پادتن (آنتی‌بادی) است که برای مقابله با عوامل عفونی ضروری است. در افرادی که مبتلا به بیماری عفونی می‌شوند، میزان تولید این پادتن‌ها افزایش یافته و استخراج این مواد از بدن می‌تواند در درمان سایر بیماران موثر باشد.

بهبودیافتگان کرونا ۱۳هزار و ۱۰۰ واحد پلاسما اهدا کردند
در همین زمینه سخنگوی سازمان انتقال خون گفته است: تا ۲۱ آذر ماه جاری نزدیک به ۱۶هزار بهبود یافته کرونا که از اول اردیبهشت تا کنون برای اهدای پلاسما به مراکز انتقال خون سراسر کشور مراجعه کردند، ۱۳ هزار و ۱۰۰ بهبود یافته شرایط اهدای پلاسما را داشتند و موفق به اهدا شدند.
بشیر حاجی بیگی افزود: متاسفانه آمار اهدا کنندگان پلاسما بهبودیافتگان در مقایسه با آمار مبتلایان بسیار پایین تر از حد انتظار است و فقط دو درصد از بهبودیافته ها پلاسما اهدا می کنند و بیشترین میزان مراجعه بهبود یافتگان کووید۱۹ برای اهدای پلاسما مربوط به استان‌های تهران، اصفهان، خوزستان، آذربایجان غربی، یزد، خراسان رضوی و مازندران است.
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: اکنون در ۲۵ استان در مراکز انتقال خون، پلاسمای بهبودیافتگان کرونا دریافت می‌شود و هنوز در ۶ استان شامل لرستان، ایلام، کردستان، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمدو چهارمحال بختیاری مرکز دریافت پلاسمای بهبودیافتگان کرونا نداریم.
کلانشهرها، بالاترین آمار اهدای پلاسما سخنگوی سازمان انتقال خون یادآورشد: آمار مبتلان به کرونا افزایش یافته و از سویی دریافت پلاسما بهبودیافته ها توسط مبتلایان در سه روز نخست ابتلا حیاتی است می‌تواند آنها را از مرگ نجات دهد و همچنین درخواست بیمارستان برای دریافت پلاسمای بهبودیافته‌ها بخصوص در کلان شهرها بالاست و بهبودیافته ها به شکرانه سلامت خود و با هدف نجات جان مبتلایان به کرونا  اقدام به اهدای پلاسما کنند.
حاجی بیگی افزود: درخواست پلاسما بهبودیافتگان کرونا برای بیماران مبتلا به کرونای بستری شده در بیمارستان ها با درخواست پزشک معالج انجام می شود و دریافت پلاسما در سه روزه نخست ابتلا برای این بیماران حیاتی است.
وی با بیان اینکه پلاسمای بهبود یافتگان کرونا اکنون به عنوان یک درمان در دنیا مورد استفاده قرار می گیرد، گفت: با گذشت چندین ماه از شیوع کرونا و با توجه به افزایش میزان شیوع ویروس در ماه‌های اخیر، تقاضا از سوی بیمارستان ها برای دریافت پلاسمای بهبود یافتگان افزایش یافته و باید تامین این تقاضا محقق شود.
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: متاسفانه آمار اهدا کنندگان پلاسمای بهبودیافتگان در مقایسه با آمار مبتلایان بسیار پایین تر از حد انتظار است و فقط دو درصد از بهبودیافته ها پلاسما اهدا می کنند و بهبودیافتگان پلاسما ۲۸ روز بعد از بهبودی می توانند پلاسما اهدا کنند.
وی تصریح کرد: از بهبودیافتگان پلاسما می خواهیم با توجه به اینکه با گذر زمان میزان پادتن تولیدی در خون آنها کاهش می یابد و دو ماهه ابتدای بعد از بهبودی بهترین زمان ممکن برای اهدای پلاسما است، برای اهدای پلاسما به مراکز انتقال خون مراجعه کنند و به یاری هموطنان بیمار بشتابند.
حاجی بیگی اعلام کرد: در تهران بهبود یافتگان کرونا برای اهدای پلاسما می توانند به مرکز انتقال خون استان تهران واقع در خیابان وصال شیرازی و مرکز نوآوری سازمان انتقال خون جنب برج میلاد و در مراکز استان ها هم می توانند به مرکز انتقال خون مراجعه کنند و به کمک مبتلایان به کرونا بشتابند.
وی  با بیان اینکه همه بهبود یافته‌ها شرایط اهدا را ندارند، گفت: سن اهدا باید بین ۱۸ تا ۶۰ سال باشد، این در حالی است که میانگین سن مبتلایان بستری شده به ویروس کرونا در بیمارستان ها ۴۵ تا ۵۰ سال است.
حاجی بیگی افزود:‌ بانوانی که سابقه زایمان دارند ممکن است که پلاسمای آنها برای استفاده بیماران مبتلا به کرونا عوارض داشته باشد، اما پلاسمای این بانوان برای تولید دارو می‌تواند مناسب باشد، اما برای مصرف مستقیم برای بیماران ممنوع است، از این رو این گروه از بانوان از اهدای پلاسما برای مصرف مستقیم در بیماران معاف هستند. اما خانم‌هایی که سابقه بارداری ندارند یا مجرد هستند و همچنین آقایان بین سنین ۱۸ تا ۶۰ سال برای اهدای پلاسما در اولویت هستند.
بر اساس اظهارات سخنگوی سازمان انتقال خون بهبود یافتگانی که دارای فشار خون، دیابت یا برخی علایم دیگر هستند، شرایط اهدای پلاسما را ندارند.

روش اهدای پلاسما
این پادتن‌های ارزشمند با روشی بنام پلاسمافرزیس استخراج می‌شوند. در طی این فرآیند، خون کامل از اهداکننده گرفته می‌شود، سپس پلاسمای آن جدا می‌شود و گویچه‌های قرمز، سفید و سایر اجزاء خون مجددا به اهداکننده برگردانده می‌شود. این فرآیند حدود ۳۰-۴۵ دقیقه طول می‌کشد.
با گذشت زمان پس از بهبودی، مقدار این پادتن‌ها در بدن فرد بهبود یافته کاهش می‌یابد و بالطبع اثربخشی این روش درمانی هم کاهش می‌یابد. بنابراین زمان مراجعه فرد داوطلب و بهبود یافته حیاتی است، در حین پلاسمافرزیس ابتدا پزشک مسئول در محیطی کاملا خصوصی در ارتباط با سابقه تندرستی اهدا کننده، سوالاتی می پرسد و سپس او را به دقت معاینه می‌کند.
چه زمانی بهبود یافته کرونا می تواند پلاسما اهدا کند؟
افرادی که مبتلا به این بیماری شده باشند پس از گذشت ۲۸ روز از بهبودی و رفع علائم بیماری می توانند برای اهدای پلاسمای خون اقدام کنند.
شرایط عمومی اهدای پلاسما
شرایط عمومی اهدای این پلاسما مانند اهدای خون است و شخص اهدا کننده باید کارت ملی همراه داشته و محدوده سنی وی ۱۸ تا ۶۰ سال باشد. کلیه مراحل و شرایط ثبت نام و پذیرش اهدا کننده دقیقاً مانند اهدای خون کامل است.
شرایط اختصاصی اهدای پلاسما شرایط اختصاصی اهدای پلاسمای کوید ۱۹ عبارت است از: ارائه مستندات مربوط به ابتلای بیماری از جمله نتیجه آزمایش PCR، نتیجه آزمایش های سرولوژیک، مستندات بستری در بیمارستان و یا عکس سی تی اسکن ریه که توسط اهدا کننده ارائه می شود.
– حین اهدا ابتدا پزشک مسوول در محیطی محرمانه در ارتباط با سابقه تندرستی اهداکننده سوال می پرسد.
– طبق ضوابط سازمان انتقال خون مصرف داروهای ضد فشار خون مشروط بر کنترل شدن فشار خون و عدم وجود عوارض این بیماری مانند عوارض قلبی، بلامانع است.
– بیماران مبتلا به دیابت در صورتیکه قند خون شان کنترل شده باشد، طی یک ماه اخیر تغییر دوز دارو نداشته باشند و عوارض دیابت به وجود نیامده باشد می توانند پلاسمای خود را اهدا کنند.
– مصرف آسپرین سبب منع اهدای پلاسما نمی شود و کسی که حین بستری آنتی بیوتیک مصرف می‌کرده نیز می تواند پلاسمای کووید خود را اهدا کند.
– طبق استانداردهای سازمان انتقال خون ایران میزان هموگلوبین قابل قبول در آقایان ۱۳ تا ۱۷.۵ و میزان قابل قبول هموگلوبین در خانم ها حداقل ۱۲.۵ است.
– طبق دستور العمل ها تمامی اهداکنندگان در ابتدا و انتهای فرآیند توسط پزشک از نظر ضربان قلب، فشار خون، تعداد تنفس و دمای بدن کنترل می شوند.
– برای دریافت پلاسما ابتدا محل رگ در بازوی اهداکننده ضدعفونی می شود و نمونه خون اهدا کننده برای انجام آزمایشات لازم جمع آوری می شود و بر روی آن تمام آزمایش های غربالگری که بر روی اهدا کنندگان خون کامل صورت می گیرد از قبیل آزمایش هپاتیت B، C و ایدز و بیماری سیفلیس انجام می شود.
– پس از ضد عفونی سطح پوست، سوزن متصل به ست یک بار مصرف وارد رگ اهدا کننده می شود و از این طریق خون وارد ست می شود و پس از جدا سازی پلاسما از طریق همان رگ، خون و سایر اجزای آن غیر از پلاسمای حاوی آنتی بادی، به بدن برمی گردد.
– حجم پلاسمای جمع آوری شده ۵۰۰ سی سی است و با توجه به اینکه بیشتر آن آب است در عرض ۴۸ ساعت در بدن جایگزین می شود.
– طبق دستور العمل های استاندارد هر اهداکننده می تواند بعد از یک ماه و تازمانی که میزان آنتی بادی در بدنش مناسب است و اگر سابقه اهدای خون کامل داشته باشد پس از ۸ هفته برای اهدای مجدد اقدام کند.
نکاتی که اهدا کنندگان پلاسما باید بدانند
شب قبل از اهدا حمام کنید و مایعات بدون الکل به دفعات مصرف کنید، از ۲۴ ساعت قبل از اهدا حتی‌المقدور از مصرف تخم مرغ و غذاهای چرب پرهیز کنید.
حتما به مدت ۱۵ دقیقه در محل خونگیری استراحت کنید، نوشیدنی و مواد خوراکی را که در اختیار شما قرار می‌گیرد میل کنید و پس از پایان اهدا پلاسما حداقل به مدت ۴ ساعت به پوششی که خونگیر بر روی بازوی شما قرار داده است، دست نزنید.
بعد از اهدا برای جبران مایعات بدن مقدار زیادی (حدود ۸ لیوان) نوشیدنی دریافت کنید. (ترجیحا چای، قهوه یا نوشابه‌های تحریک کننده نباشد)، یک ساعت از استعمال دخانیات امتناع کنید و تا حداقل ۴ ساعت بار سنگین حمل نکنید و تا ۲۴ ساعت فعالیت های غیر معمولی و استرس‌زا انجام نداده و روز خود را به آرامی بگذرانید.
 در صورتیکه از زمان بهبودی کامل بیش از ۱۴ روز و کمتر از یک ماه گذشته است، به مرکز نوآوری سازمان انتقال خون واقع در بزرگراه شیخ فضل‌اله نوری- تقاطع بزرگراه شهید همت- جنب برج میلاد- سازمان انتقال خون ایران مراجعه کنیدواگر از زمان بهبودی بیش از یک ماه گذشته است، به مرکز جامع اهدا واقع در خیابان وصال شیرازی-بالاتر از تقاطع خیابان طالقانی مراجعه کنیدو برای کسب اطلاعات بیشتر هم می توانید با شماره تلفن ۸۸۹۹۲۵۹۰تماس بگیرید.
از: ناهید حاجی خانی