افزایش قیمت بنزین بار دیگر به کانون بحث‌های اقتصادی و اجتماعی کشور بازگشته است. کارشناسان معتقدند بدون ایجاد اعتماد عمومی و کنترل تورم، اصلاح قیمت حامل‌های انرژی می‌تواند به بحرانی تازه منجر شود. آیا راهی برای کاهش یارانه‌های پنهان بدون آسیب به مردم وجود دارد؟

به گزارش کیوسک‌خبر، یارانه پنهان بنزین به یکی از مهم‌ترین موضوعات اقتصادی در کشور تبدیل شده است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ادامه روند فعلی نه تنها فشار اقتصادی بر دولت را افزایش می‌دهد، بلکه عدالت اجتماعی را نیز زیر سوال می‌برد. اما در عین حال، افزایش قیمت بنزین بدون کنترل تورم و جلب اعتماد مردم می‌تواند تبعات اجتماعی جدی به همراه داشته باشد.

مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور منتخب، پیش از این در جریان رقابت‌های انتخاباتی وعده داده بود که قیمت بنزین را ثابت نگه دارد. با این حال، او اخیراً تلویحاً به ضرورت اصلاح قیمت حامل‌های انرژی اشاره کرده و اعلام کرده است که سالانه معادل ۱۵۰ میلیارد دلار یارانه پنهان در اقتصاد کشور وجود دارد. این رقم، که معادل یک سوم تولید ناخالص داخلی ایران است، به منابعی اشاره دارد که دولت می‌توانست از فروش حامل‌های انرژی با قیمت جهانی به دست آورد اما محقق نشده است.

جعفر خیرخواهان، پژوهشگر اقتصادی، مفهوم یارانه پنهان را این‌گونه توضیح می‌دهد: «یارانه پنهان به درآمدهایی اشاره دارد که دولت می‌توانست از فروش کالاها یا خدمات با قیمت واقعی به دست آورد، اما به دلیل عرضه با قیمتی پایین‌تر، محقق نشده‌اند.» او می‌افزاید: «این رقم به معنای پرداخت مستقیم دولت نیست، بلکه تفاوت میان قیمت تمام‌شده و قیمت فروش داخلی است.»

به گفته خیرخواهان، هر لیتر بنزین در ایران با هزینه‌ای نزدیک به ۸ هزار تومان تولید می‌شود اما با قیمت ۳ هزار تومان به فروش می‌رسد. اگر این بنزین در بازار جهانی فروخته می‌شد، قیمت هر لیتر به ۴۰ هزار تومان می‌رسید. بنابراین، تفاوت میان این دو نرخ به‌عنوان یارانه پنهان در نظر گرفته می‌شود.

یکی از مهم‌ترین نقدها به یارانه پنهان، عدم توزیع عادلانه آن است. طبق آمارها، حدود ۵۰ درصد از مردم ایران خودرو شخصی ندارند و بنابراین از یارانه پنهان بنزین نفعی نمی‌برند. در مقابل، افرادی که چندین خودرو دارند، بیشتر از این یارانه بهره‌مند می‌شوند. عبدالناصر همتی، وزیر امور اقتصادی و دارایی، در این باره گفته است: «برای اصلاح قیمت بنزین باید تدابیری اندیشیده شود که منافع حاصل از آن به گروه‌های کم‌درآمد که فاقد خودرو هستند برسد.»

افزایش قیمت بنزین، هرچند از دیدگاه اقتصادی ضروری به نظر می‌رسد، اما در عمل با چالش‌های متعددی همراه است. خیرخواهان معتقد است که یکی از دلایل اصلی شکست سیاست‌های گذشته در این زمینه، عدم کنترل تورم بوده است. او می‌گوید: «بدون مدیریت تورم، افزایش قیمت بنزین تنها به شکاف بیشتر میان قیمت داخلی و جهانی منجر می‌شود.»

این استاد دانشگاه تاکید می‌کند که دولت باید به مردم نشان دهد افزایش قیمت بنزین منجر به بهبود کیفیت زندگی آن‌ها خواهد شد. برای مثال، درآمد حاصل از اصلاح قیمت‌ها می‌تواند به بهبود خدمات عمومی مانند حمل‌ونقل، بهداشت، و آموزش اختصاص یابد.

کارشناسان بر این باورند که اصلاح قیمت بنزین باید به‌صورت تدریجی و در یک بستر علمی انجام شود. دولت می‌تواند از تجربه کشورهای توسعه‌یافته بهره بگیرد، جایی که درآمد حاصل از فروش گران‌تر بنزین به خدمات عمومی نظیر آموزش و بهداشت اختصاص می‌یابد.

خیرخواهان می‌گوید: «دولت باید با شفافیت کامل به مردم توضیح دهد که درآمد حاصل از اصلاح قیمت‌ها چگونه هزینه خواهد شد. اگر مردم ببینند که این درآمدها به بهبود خدمات عمومی اختصاص می‌یابد، اعتماد آن‌ها به دولت افزایش می‌یابد.»

او همچنین تاکید می‌کند که افزایش قیمت بنزین باید همراه با حمایت از اقشار آسیب‌پذیر باشد. برای مثال، یارانه‌های مستقیم می‌توانند برای جبران افزایش هزینه‌های زندگی به گروه‌های کم‌درآمد پرداخت شوند.

یارانه پنهان بنزین، فرصتی برای تأمین منابع مالی بیشتر برای دولت است، اما بدون برنامه‌ریزی دقیق و جلب اعتماد عمومی می‌تواند به بحرانی جدی تبدیل شود. کنترل تورم، شفافیت در تخصیص منابع، و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر، از جمله عواملی هستند که می‌توانند به موفقیت این سیاست کمک کنند. برای ایجاد تغییرات مؤثر، دولت باید به‌صورت گام‌به‌گام عمل کند و نتایج مثبت این اصلاحات را به مردم نشان دهد. تنها در این صورت است که می‌توان انتظار داشت اصلاح قیمت بنزین به بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور منجر شود.