قاسم محبعلی – تحلیلگر ارشد مسائل منطقه
کیوسک خبر- در وهله کنونی باید دو مسأله را از یکدیگر تفکیک کرد. یکی سیاست یا به تعبیر عرب‌ها؛ تصمیم یا قرار و دیگری، نحوه اجرا و اجراکنندگان آن تصمیم است. به نظر نمی‌رسد دولت در تصمیم یا قرار، نقش اصلی را داشته باشد، اگرچه ممکن است که در انتخابات ما، نتیجه را صاحبان تصمیم یا قرار مشخص کنند. اگر فرض را بر این بگیریم که سیاست ایران در قبال برجام و مذاکرات وین، تداوم آن و احیای برجام باشد، باید به مسأله دوم پرداخته و ببینیم آیا کسانی که بر سر کار می‌آیند، قادر به پیشبرد آن سیاست خواهند بود یا خیر؟ ابهام در همین‌جاست. باید صبر کرد و دید تیمی که بر سر کار می‌آید، اساسا به مفاهیم و کارکرد دیپلماسی آشنا است یا خیر؟ یا همانگونه که در دوره پیش از دولت روحانی رخ داد، اصلا این مفاهیم را نمی‌شناسند. سیاست، امر سیالی است و باید متناسب با شرایط زمانی و مکانی نسبت به آن تصمیم گرفت. معمولا، سیاستمداران حرفه‌ای قطعی صحبت نمی‌کنند. قطعی صحبت کردن در عرصه بین‌الملل، نشانگر آن است که صاحب سخن، آشنایی با ملزومات و تحولات بین‌المللی ندارد. سیاست کشورها در روابط بین‌الملل بر مبنای منافع استوار است و منافع نیز، طبعا امر ثابت یا صفر و صدی نیست. سیاستمدار باید جست‌وجو کرده و مبتنی بر منافع کشورخود، بین صفر و صد، عدد بهتر و بالاتری را به دست بیاورد. کما‌اینکه پیش‌تر بر سیاست، نه جنگ و نه مذاکره از سوی تهران تاکید می‌شد و بعدتر به سیاست مذاکره برای استیفای منافع کشور روی آوردیم. آقای رئیسی و اطرافیان او مواضع اعلامی نهاد میدان را تکرار کرده و مواضع خودشان، فاقد یک نظریه سیاسی تعریف‌شده هستند. اصولا، جریانات محافظه‌کار، فاقد نظریه و استراتژی بوده و در مقابل تحولات تا زمانی مقاومت می‌کنند که تحولات بر آنها تحمیل شود. الان هم، نه در مورد احیای برنامه هسته‌ای، نه در مورد FATF و نه در مورد سایر مسائل سیاست خارجی، یکسری تصمیم از پیش‌تعیین‌شده وجود ندارد. بلکه آنها رفتار را تا زمانی که به مانع جدی برنخورده، ادامه می‌دهند و هر زمان به مانع خورد، آن را عوض می‌کنند. همانگونه که الان درباره FATF نیز شاهد وضعیت مشابهی هستیم. همان کسانی که خودشان اپوزیسیون بوده و مواضع نهادهای میدانی را تکرار می‌کردند، امروز مواضع دیگری در این باره مطرح می‌کنند. از این رو نمی‌توان گفت یک نظریه از پیش‌تعیین‌شده وجود داشته و رفتار آنها روزمره بوده و بر اساس شرایط روز تصمیم می‌گیرند. مشکل اصلی این است که آیا این جریان قادر خواهد بود که در عرصه سیاست خارجی و مناسبات بین‌المللی با استفاده از روش‌های حرفه‌ای و مطابق با قواعد رفتار کند یا خیر؟ آنچه از ظواهر بر می‌آید تیم سیاست خارجی رئیسی، باید حرفه‌ای و آشنا به مناسبات بین‌المللی باشد. در دوره مذاکرات هسته‌ای شاهد بودیم که یکی از همین کاندیداها که در آن زمان مسئول مذاکرات هسته‌ای بود، سال‌ها وقت کشور را تلف کرد، چراکه اساسا با طبیعت این نوع مذاکرات آشنا نبود. هر چند الان در وزارت خارجه، معاون وقت جلیلی مستقر شده و مسئول دوران انتقال این وزارتخانه به دولت جدید است، اما تا نهایی شدن سکاندار این وزارتخانه باید صبر کرد.