سیدحسن موسوی‌چلک – رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران
کیوسک خبر – خبری را به نقل از معاون شورای عالی انقلاب فرهنگی از تغییر شیوه مهاجرت ایرانیان مشاهده کردم که طبق اطلاعات اعلامی مدیر رصدخانه مهاجرت ایرانیان و معاون شورای عالی انقلاب فرهنگی، میل و تصمیم به مهاجرت دو مولفه مهم در مطالعات مربوط به حوزه مهاجرت هستند و براساس این گزارش معمولا میل به مهاجرت بیشتر از تصمیم است ولی گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که تصمیم به مهاجرت در شاخص میل به مهاجرت دارد نزدیک می‌شود و نگرانی که در این بخش مطرح است، کاهش مهاجرت‌های تحصیلی و افزایش چشمگیر پناهندگی است. این درحالی است که معمولا وقتی مهاجرت تحصیلی مطرح می‌شد، به‌ویژه برای کسانی که در المپیادهای دانش‌آموزی و دانشجویی موفقیت‌هایی را کسب می‌کردند، اینگونه استدلال می‌شد که رفتن افراد به منظور یادگیری مباحث جدید و بازگشت به ایران امری طبیعی است؛ گرچه گزارش‌های قبلی هم تقریبا نشان می‌داد بسیاری از کسانی که رفتند، دیگر برنگشتند اما همین عنوان که الان افزایش چشمگیر پناهندگی را در حوزه مهاجرت داریم، می‌تواند یک پیام هشداردهنده برای مسئولان باشد. از این جهت هشداردهنده است که وقتی کسی تصمیم به مهاجرت از خاک خود می‌گیرد و پناهندگی یعنی مهاجرت دائم و نه مهاجرت موقت برای افزایش تحصیل و یا کار برای یک مدتی را انتخاب می‌کند، طبیعتا فرآیند پناهندگی را طی می‌کند که طی آن مراحل سختی را می‌گذراند و هزینه‌های گزافی هم می‌پردازد. گاهی مواقع مجبور است برای گفت‌وگو‌ها جهت پذیرش اولیه چندین‌بار به کشورهای همسایه و سفارتخانه‌های آن کشورها سفر کند تا درنهایت بتواند آن مراحل اولیه اداری مربوط به مهاجرت پناهندگی را بگذراند. وقتی فردی به چنین نقطه‌ای می‌رسد، یعنی تعلقش به وطنش دارد کاهش پیدا می‌کند که دلایل هرچیزی می‌تواند باشد. اما این پیام را دارد به جامعه و مسئولان مخابره می‌کند که هوشیار باشید که هموطنان شما دارند به کشورهای دیگر پناه می‌برند به دلیل احتمالا نارضایتی که از وضع موجود در کشور خودشان دارند. معمولا کسانی که اینگونه مهاجرت می‌کنند، مجبورند همه دلبستگی‌هایشان را رها کنند. دلبستگی‌هایی که سالیان سال با آنها زندگی کرده‌اند، عشق کرده‌اند، خندیدند و اشک ریختند ولی طاقت‌شان طاق می‌شود که درخواست پناهندگی می‌کنند. یعنی از جای دیگر تقاضای امنیت و آرامشی که در خاک خودشان به هر دلیلی احساس نمی‌کنند یا نمی‌دیدند را دارند. اگر نیم‌نگاهی به اطرافیان خودمان، دوستان و آشنایان بیندازیم، کسانی که درخواست چنین مهاجرت‌هایی یا پناهندگی را ارائه می‌کنند، عمدتا کسانی هستند که یا تحصیلات دانشگاهی و یا ویژگی‌های برجسته‌تری در حوزه علم دارند و معمولا پذیرش پناهندگی برای افرادی که هیچگونه مهارتی ندارند، به ندرت ممکن است اتفاق بیفتد. حداقل دوستان و آشنایی که می‌شناسیم از جمله کسانی بودند که همین کشور برایشان سرمایه‌گذاری کرده، فرصت در اختیارشان گذاشته که یاد گرفتند، یاد دادند، تجربه کسب کردند ولی درنهایت می‌خواهند از این تجربه و دانش و آموخته‌هایشان در کشور دیگری استفاده کنند و به کار بگیرند. این نشان می‌دهد که یکی از دغدغه‌های دولت بعدی باید به همین موضوع برگردد که کشور بدون نیروی انسانی ساخته و کارآمد نمی‌شود و از دست دادن این افراد خسران بعضا جبران‌ناپذیری برای جامعه ما محسوب خواهد شد. افزایش چشمگیر پناهندگی خودش می‌تواند عاملی برای تحریک و تشویق دیگران باشد که آنها هم رفتن را بر ماندن ترجیح دهند. موضوعی که ایجاب می‌کند دولت جدید و حکومت برای تغییر نگاه مردم به منظور پناهندگی به سایر کشورها، تدابیر کاربردی‌تر و موثرتری اتخاذ کند.۱