محمد‌مهدی مظاهری – تحلیلگر مسائل سیاسی
کیوسک خبر – احزاب سیاسی از جمله مهمترین نهادهای سیاسی در نظام‌های مردم‌سالار محسوب می‌شوند؛ تا جایی که بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند بحث در مورد جمهوریت یک نظام سیاسی بدون‌وجود احزاب کارآمد و قوی بی‌معناست. در همین راستا در سال‌های اخیر در طرح اصلاح قانون انتخابات توجه زیادی به احزاب سیاسی صورت گرفته و تلاش شده فرآیند حضور در انتخابات از مسیر این نهادها بگذرد. بر اساس طرح جدید مجلس، احزاب و تشکل‌های سیاسی می‌توانند نامزد خود را – در صورت دارا بودن شرایط عمومی مانند مدرک تحصیلی و سابقه اجرایی – به عنوان رجل سیاسی معرفی کنند که در صورت تایید‌صلاحیت، آن شخص به عنوان نماینده حزب یا تعدادی از احزاب شناخته می‌شود. هر چند در انتخابات ریاست‌جمهوری خرداد ۱۴۰۰، احزاب متعدد با گرایش‌های سیاسی مختلف امکان رقابت نداشتند و لاینحل ماندن اختلاف‌نظر بین هیأت عالی نظارت و مجلس شورای اسلامی درباره برخی از مفاد قانون تصویبی مجلس سبب شد قانون جدید مصوب مجلس برای انتخابات ریاست‌جمهوری به این دوره نرسد، اما باید گفت حضور و مشارکت احزاب متعدد در انتخابات فواید و مزایای بسیاری دارد که نمی‌توان به راحتی از آن چشم‌پوشی کرد.‌ یکی از مهمترین وظایف احزاب کادرسازی و تربیت نیروهای نخبه برای حضور در عرصه فعالیت‌های سیاسی است. در نتیجه احزاب بر‌خلاف افراد در کنار ارائه برنامه‌های دقیق و کارشناسی شده، زبده‌ترین افراد خود را برای احراز مسئولیت‌های مختلف به مردم معرفی می‌کنند؛ از این رو یکی از مهمترین فواید احزاب آن است که در نظام حزبی تعداد نامزدهای انتخاباتی کاهش می‌یابد و این اقدام موجب کاهش هزینه‌های ناشی از تعدد کاندیداهای انتخاباتی و افزایش قدرت تشخیص مردم می‌شود. نکته مهم دیگر این است که مردم این فرصت را دارند که در طول زمان با نگرش‌ها، استراتژی‌ها و رویکردهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی احزاب آشنا شوند و در زمان انتخابات نیز به همین رویکردها رأی دهند؛ این در حالی است که در شرایط فقدان احزاب کارآمد، افراد ناشناخته برای مردم می‌توانند با استفاده از ترفندهای انتخاباتی و طرح شعارهای فریبنده و بی‌پشتوانه بر آرای مردم تاثیر بگذارند. در دوره بعد از انتخابات نیز از آنجا که احزاب در طول فعالیت خود اقدام به کادر‌سازی و تربیت افرادی مجرب کرده‌اند، نیازی به جست‌وجو در پی افراد با کفایت برای اداره امور حکومتی و رایزنی‌های زمان‌بر نخواهند داشت و می‌توانند از بین فعالان حزب خود و افراد نخبه و اثرگذار در احزاب دیگر، نیازهای مدیریتی کشور را تأمین کنند. ایفای نقش به عنوان یک ستاد پشتیبانی برنامه‌ای و اطلاعاتی و همچنین ارائه مشورت به افراد منتخب از دیگر کارکردهای مطلوب احزاب است که می‌تواند عدم‌برخورداری فرد منتخب از همه تخصص‌های لازم و کافی در زمینه‌های مختلف حکومتی را پوشش دهد و جبران کند. البته در یک نظام حزبی پویا و موفق، این تنها حزب پیروز در انتخابات نیست که می‌تواند بر میزان پیشرفت و سرنوشت کشور اثر بگذارد، بلکه سایر احزاب نیز معمولا با تشکیل دولت در سایه به نظارت دقیق بر حزب حاکم می‌پردازند و از این طریق مانع اشتباهات فاحش و سوء‌استفاده دولت حاکم از منابع و سرمایه‌های کشور می‌شوند. بدین‌ترتیب باید گفت هر چند در مقطع کنونی احزاب سیاسی مختلف در ایران تا حد زیادی به حاشیه رانده شده‌اند و نقش چندانی در کادر‌سازی، مشورت‌دهی و نظارت بر مقامات حاکم و مدیریت فضای سیاسی کشور ندارند، اما از آنجا که توسعه سیاسی و اقتصادی ایران، کارآیی و کارآمدی دولت جدید و لزوم نظارت بر عملکرد آن در گرو احیا و تقویت نظام حزبی است، لازم است از برخوردهای حذفی با احزاب پرهیز شده و در عوض فعالان حزبی و سیاسی برای سازماندهی مجدد احزاب و کارآمد ساختن آنها مورد حمایت و تشویق قرار بگیرند. تنها با چنین نگرشی است که نظام سیاسی ایران شاهد یک مردم‌سالاری دینی واقعی خواهد بود و تلاش برای اعتلای ایران اسلامی به هدف اولیه و اصلی همه گروه‌های سیاسی تبدیل می‌شود.