محمد زاهدی اصل – استاد دانشگاه علامه طباطبایی
کیوسک خبر- وضعیت فعلی کشور از ابعاد مختلف‌، مرا به یاد صحبت‌های دو رئیس قوه قضائیه اسبق می‌اندازد که در آغاز دوره مسئولیت‌شان اعلام کردند که ویرانه‌ای را تحویل گرفتند و دولت سیزدهم نیز در چنین شرایطی قرار گرفته است. اینکه دولت دوازدهم چه سهمی از این وضعیت را دارد و مخالفان و کارشکنان دولت چه نقشی در این موضوع داشته‌اند، بحث مستقلی را نیازمند است تا ابعاد مختلف آن مورد تحلیل قرار گیرد. آقای روحانی طی هفته گذشته در صحبت‌های خود در هیات دولت، آرزو کردند که «ای کاش ما روی اصل ۶۰ قانون‌اساسی تاکید می‌کردیم و به اصل ۱۱۳ احترام می گذاشتیم» تعمق در این دو اصل همراه با سوگند رئیس‌جمهور در اصل ۱۲۱‌، به روشنی نشان می‌دهد که ایشان به‌عنوان دومین شخصیت عالی‌رتبه کشور باید این دو اصل را عملیاتی می‌کردند و به موجب تعهد خود به ملت‌، پاسدار قانون‌اساسی می‌بودند. اگر در عمل به تکلیف خود، با موانعی مواجه می‌شدند صادقانه با مردم در میان می‌گذاشتند، که یکی از نتایج چنین رفتاری یاس از اصلاحات و کاهش شدید اعتماد عمومی نسبت به دولت و مسئولان ارشد بود. هدف این یادداشت نقدعملکرد دولت دوازدهم نیست؛ هرچند نقدهای بسیار بر آن وارد است، اما هدف این است که متواضعانه و صادقانه نکاتی -در آستانه تشکیل دولت جدید- خطاب به رئیس دولت سیزدهم گفته شود.
۱ -باور کنیم و بپذیریم که مام میهن‌، دچار بحران جدی است که اگر به‌صورت اورژانس مورد تدبیر عاجل قرار نگیرد، خسارت‌های جبران ناپذیری ایجاد خواهد کرد. این ایام ، دوران برزخ جابه‌جایی دولت‌هاست و اینگونه به‌نظر می‌رسد که بخشی از امور، معطل استقرار دولت جدید است. بی‌شک اموری که با نان و جان مردم در ارتباط است وقفه پذیر نیست و هرگونه غفلت و سیاسی‌کاری در این خصوص، ظلم به ملت و خلاف انسانیت است. اینکه نظارت جدی بر عرضه کالاهای اساسی وجود نداشته باشد، اینکه شرایط بحرانی جامعه و اعتراضات مردم در بعضی از استان‌ها انکار شود، اینکه در سایه بی‌تدبیری، فرصت طلایی واکسیناسیون از دست برود و… اینها امور حاکمیتی است و این نهایت بی‌انصافی است که جناحی در کشور برای عدم‌موفقیت دولت فعلی در برخی از سیاست‌های خارجی و داخلی مرتب مانع‌تراشی کند‌، غافل از اینکه نارضایتی شدید مردم دامن آنها را نیز خواهد گرفت.
۲ – تشنگی و گرسنگی مردم برازنده کشورمان نیست. اینکه بحران آب و تشنگی مردم محروم خوزستان تبدیل به مساله سیاسی و امنیتی شود، اینکه همه‌گیری ویروس جدید کرونا در استان مظلوم سیستان‌و‌بلوچستان در شرف تبدیل شدن به فاجعه انسانی باشد و سفر وزیر بهداشت و ترخیص بیماران بدحال از برخی بیمارستان‌ها به‌صورت نمایشی موجب فوت حتی یک بیمار شود و بداخلاقی‌های اتفاق افتاده بین وزیر و نماینده مجلس‌، موجب حیرت و تاسف عمیق مردم کشورمان شود، اینکه سیل در برخی از استان‌ها موجب خسارت جانی و مالی شود و… از مواردی است که هم قابل پیش‌بینی بوده و هم قابل پیشگیری، که مورد غفلت قرار گرفت و لذا تعدیل این بحران‌ها نیازمند عزم ملی و تلاش تمامی مسئولان کشور است.
۳ – معاون اول رئیس‌جمهور در اظهارات اخیر خود در مراسم تجلیل از یاوران اشتغال اعلام کردند که «امروز حجم ذخایر اسکناس و طلای بانک مرکزی در تاریخ ایران بی‌سابقه است و در دولت تدبیر و امید به این موضوع توجه داشتیم تا همواره ذخایر در کشور افزایش یابد تا در روز مبادا با استفاده از اسکناس و ارز دارو وارد کشور کنیم» سوال بنده از ایشان این است که آیا امروز همان روز مبادا نیست؟ روزی که مردم در بحران مثلث شوم، تشنگی، گرسنگی و بیماری در خطر جدی قرار گرفته‌اند. در حوزه مددکاری اجتماعی‌، بحث مهمی با عنوان «دنیا را از دریچه چشم مددجو دیدن و خود را جای مددجو گذاشتن» مطرح می‌شود که هدف از آن در شرایط «مددجو» است، با تکیه بر این موضوع، آیا دولتمردان و مسئولان خود را جای مردم تشنه و گرسنه با حداقل معیشت و همچنین مردمی که هر روز عزیزی را به جهت کرونا از دست می‌دهند و اندوه این فقدان به جهت عدم برگزاری مراسم متعارف در درون آنها تبدیل به گره دردناکی می‌شود که مدت‌ها در افکار و رفتار آنها خودنمایی می‌کند، گذاشته‌اند؟ موضع‌گیری‌ها‌، اظهار‌نظرها، انکار برخی از واقعیت‌ها و حتی تکرار وعده‌ها نشان می‌دهد که درک واقعیت‌ها به‌درستی در میان مسئولان اتفاق نیفتاده که این موضوع بیشتر موجب عصبانیت مردم و بی‌اعتمادی آنها می‌شود و به‌طور قطع این وضعیت رابطه دولت و ملت را تخریب و فاصله را عمیق‌تر می‌کند. دولت سیزدهم باید عمیق به این موضوع توجه داشته باشد و در عمل نشان دهد که شرایط سخت مردم را درک می‌کند و از تمامی ظرفیت‌های کشور برای رفاه، آرامش و امنیت روانی جامعه استفاده کند.

-۴ در جهت افزایش حقوق مستخدمان عمومی و همچنین همسان‌سازی بازنشستگان و مستمری‌بگیران تامین اجتماعی در طی یک‌سال‌و‌نیم گذشته اتفاقات قابل توجهی افتاده که جای تقدیر دارد، ولی نباید از این واقعیت غافل شد که این افزایش با میانگین ۵۰ درصدی، در عرصه زندگی با تورم چند برابری مواجه شده است که نه‌تنها افزایش مورد بحث را بی‌اثر کرده، بلکه سفره معیشت بخش اعظم جامعه را کوچک‌تر کرده است، شنیده‌ها حاکی از این است که در برخی از کمیسیون‌های تخصصی مجلس بحث‌هایی در این خصوص مطرح می‌شود که نتیجه‌ای جز استرس مضاعف و یأس و نومیدی نخواهد داشت و دولت سیزدهم با رصد این موضوع و با اتخاذ تدابیر مناسب، می‌تواند در کاهش نگرانی‌ها تاثیرگذار باشد. آخرین موضوعی که اهمیت ویژه‌ای داشته و می‌تواند در عملیاتی شدن مباحث مطرح شده در این یادداشت تاثیر مثبت داشته باشد‌، انتخاب وزرای مجرب از سوی رئیس‌جمهور است. به جناب رئیسی توصیه می‌شود که برای تعدیل بحران در عرصه‌های مختلف‌، یک دولت فراجناحی را تشکیل دهند. تعهد و تخصص که تعبیر روشن آن «شایسته‌سالاری» است دو ملاک اصلی برای انتخاب وزرا باشد. در دولت‌های گذشته آسیب‌های ناشی از کم توجهی به این ویژگی را تجربه کردیم و بعضا با وزرایی مواجه بودیم که در حوزه مسئولیت خود تجربه قابل قبول و موثری نداشتند و باز بعضاً وزیرانی مسئولیت گرفتند که در عمل نشان دادند که خیلی متعهد نبودند. معنایی که من از«تعهد» می‌فهمم بنیان آن بر اخلاق است یعنی مفاهیمی نظیر مسئولیت‌پذیری، نقدپذیری، گشاده‌رویی، صداقت و صراحت، صبوری، پذیرش اشتباه و خطا، تواضع و خود را در عمل خادم ملت دانستن، ساده‌زیستی و در میان مردم بودن، پاکدستی، وطن‌پرستی و اعتقاد عملی به منافع ملی، برداشت از تعهد این است که اگر کسی تجربه‌، تخصص و توان در حوزه مورد نظر را ندارد مسئولیت آن را نپذیرد. تعهد و تخصص همدیگر را بازتولید می‌کند و تشبیه به دوبال می‌شوند که امکان پرواز و توفیق و در عمل را برای انسان فراهم می‌کند .