ایران در هفته گذشته به‌صورت رسمی به بازار جهانی نفت اعلام کرد که از این پس می‌تواند نفت را از شرق تنگه هرمز صادر کند و نیازی به بارگیری در سواحل خلیج فارس برای خرید نفت ایران نیست. این اقدام با بهره‌برداری رسمی از خط انتقال نفت «گوره – جاسک»، پایانه صادراتی جاسک و تأسیسات ساحلی و فراساحلی این طرح رقم خورد که سوت آغاز آن با ظرفیت روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت زده شد، اما این تمرکززدایی از پایانه صادراتی نفت ایران، همه ماجرای «گوره – جاسک» نیست.
شاید نقطه آغاز اجرای پروژه «گوره – جاسک» که محور آن یک هزار کیلومتر خط لوله مقاوم در برابر خوردگی از منطقه گوره از توابع شهرستان گناوه در استان بوشهر تا پایانه صادراتی جاسک است، همین مسئله بی‌نیازی از انتقال بخشی از نفت ایران از تنگه راهبردی هرمز باشد. به هر حال عربستان و امارات متحده عربی سال‌ها قبل ریسک عبور از تنگه هرمز را با ایجاد پایانه‌های صادراتی در دریای عمان و دریای سرخ برای خود فراهم کرده‌اند. ما نیز با این آینده‌نگری که مبادا جنگی رخ دهد، تنگه بسته شود و ناتوان در صادرات نفت خود شویم، این طرح را اجرا کردیم و اکنون به بهره‌برداری رسیده است. البته تنگه هرمز گلوگاه خروجی تنها نفت ایران نیست و کشتی‌های دیگر نیز از این مسیر تردد دارند، اما مسئله اجرای پروژه «گوره – جاسک» می‌تواند ظرفیت‌هایی فراتر از صادرات نفت ایران فراهم کند که باید مورد توجه قرار گیرد.
به تعبیری دیگر، اگر این خط لوله و تأسیسات تکمیل شود و مورد استفاده در صنایع انرژی‌بر قرار بگیرد، خود می‌تواند سرآغازی برای شرق تنگه هرمز باشد. به عبارتی دیگر، ظرف یک مدت معین به‌واسطه این خط می‌توان چهره مناطق بکر و مستعد توسعه ایران را در شرق تنگه هرمز تغییر داد که این مهم در صورت تحقق، اهمیتی ویژه برای توسعه ایران خواهد داشت.
اگر یک برنامه اصولی طراحی شود و این خط انتقال نفت ایران را متوجه اهمیت توسعه بنادر دریای عمان کند که دریایی عمیق، دروازه ورود به اقیانوس و در بخش خالی‌تر ایران است، اتفاقی شگرف در مسیر ترقی ایران رقم خواهد خورد. ما در ۵۰ سال گذشته بارها به توسعه بندر چابهار اشاره کرده‌ایم که متأسفانه به سبب جنگ دائمی فرصت توسعه آن فراهم نشد، اما اگر توسعه این منطقه با بهره‌برداری مرحله نخست پروژه «گوره-جاسک» آغاز شود، این مسئله حتی بیش از صادرات نفت برای آینده ایران اهمیت خواهد داشت، از این رو لازم است که فرآورده‌های نفت، توسعه زنجیره‌های پایین‌دستی این صنعت و حتی صنایع انرژی‌بر دیگر در ادامه طرح «گوره – جاسک» دیده شود. چه بسا در آینده نیازمند خطوط لوله بیشتری برای تأمین انرژی این منطقه شویم. چراکه برای ایران خشک و کم آب، توسعه در سواحل عمان اهمیتی ویژه‌ دارد و باید به این مهم توجه شود.
این اقدام در صورت تحقق، با ایجاد اشتغال فراوان در نوار ساحلی دریای عمان و خلیج فارس و استفاده از روش‌های مدرن شیرین کردن آب و بهره‌گیری از انرژی‌های نو از جمله خورشیدی می‌تواند چهره توسعه‌ای کشور را تغییر دهد. به عبارتی می‌تواند پروژه «گوره – جاسک» زمینه‌ساز انتقال جمعیت به سواحل کلیدی کشور باشد و با ایجاد اشتغال، مدیریت صحیح منابع آبی کشور و توسعه صنعتی و ایجاد ارزش افزوده آینده ایران را تغییر دهد، از این رو به ثمر رسیدن این طرح را که ایده‌اش از سال‌های جنگ ایران و عراق نشأت می‌گیرد، باید به فال نیک گرفت و برای استفاده از مزیت‌های نسبی ایران آستین بالا زد.
فریدون مجلسی
کارشناس بین‌الملل اقتصاد سیاسی
روزنامه ایران