به گزارش خبرنگار شانا، طرح انتقال نفت خام گوره به جاسک که ۳۱ تیرماه امسال با ظرفیت انتقال روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام به بهره‌برداری رسمی رسید، از حیث اتکا و اعتماد به توان ایرانی در میان طرح‌ها و پروژه‌های کلان صنعت نفت عملکردی منحصربه‌فرد بر جای گذاشت و به‌ویژه در بخش ساخت خط لوله، هم از حیث تحقق ساخت داخل ورق و لوله متناسب با سیال ترش برای نخستین بار در کشور و هم از نظر احداث خط لوله‌ای عظیم با طول حدود هزار کیلومتر در کمتر از دو سال، رکوردهای قابل دفاعی به ثبت رساند.

احداث خط لوله از اولویت‌های شرکت ملی نفت ایران در طرح راهبردی انتقال نفت خام گوره به جاسک بود که با راهبری شرکت مهندسی و توسعه نفت و استفاده حداکثری از توان پیمانکاران و سازندگان داخلی اجرایی شد. طول این خط لوله ۴۲ اینچی حدود هزار کیلومتر است و در مسیر آن، پنج ایستگاه پمپاژ و تجهیزات اندازه‌گیری و پایش نصب می‌شود، اما این داخلی‌سازی چگونه رخ داد؟

علی خنیفر، مدیرعامل و نایب‌رئیس هیئت‌مدیره شرکت لوله‌سازی اهواز در این باره می‌گوید: لوله‌سازی اهواز ابتدا برنده کل پروژه یعنی گستره کامل خط لوله شد، اما از آنجا که کارفرما (نفت) می‌خواست دو لوله‌ساز دیگر کشور هم فعال شوند، ۵۰ درصد پروژه به لوله‌سازی اهواز واگذار و ۵۰ درصد باقیمانده بین دو لوله‌ساز دیگر تقسیم شد. تا پیش از این طرح، ورق‌های لوله ترش وارد می‌شد و شرکت‌های فولاد مبارکه و اکسین فکرش را هم نمی‌کردند زمانی بتوانند ورق‌ها و اسلب‌های ترش تولید کنند.

اشتغال‌زایی و رونق کسب‌وکار

وی درباره دستاوردهای اجرای این خط لوله در داخل کشور ادامه می‌دهد: در واقع نه‌تنها در حوزه ورق‌های ترش، بلکه فضای اعتماد و باور به تولید داخلی به کل طرح تعمیم داده شد و این باور بسیار حائز اهمیت بود؛ داخلی‌سازی برای ما اشتغال پایدار به همراه داشت، به‌طوری ‌که تولیدکنندگان ورق به‌صورت سه شیفت فعال شدند و نه‌تنها نیرویی اخراج نشد، بلکه نیروهای تازه هم مشغول به‌کار شدند.

سوددهی شرکت‌های زیان‌ده

به گفته مدیرعامل لوله‌سازی اهواز، بعضی شرکت‌ها مانند لوله‌سازی اهواز و فولاد اکسین خوزستان پس از چند سال زیان‌دهی، در مسیر اجرای طرح انتقال نفت خام گوره به جاسک از زیان‌دهی خارج شدند و به سوددهی خوبی رسیدند و در شرایط اقتصادی کشور که خیلی از شرکت‌ها در رکود به سر می‌بردند، اتکای این طرح به توان شرکت‌های ایرانی سبب شد فعالان عرصه فولاد به‌ویژه ورق‌سازان و لوله‌سازان نه‌تنها درگیر رکود نباشند، بلکه رکوردهای عملیاتی خوبی را نیز ثبت کنند و از خروج حداقل ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون یورو ارز از کشور جلوگیری کنند.

همراهی چینی‌ها با تحریم ایران

خنیفر درباره روند اولیه کار مبنی بر واردات ورق برای اجرای این خط لوله توضیح می‌دهد: در ابتدا سفارش‌گذاری کردیم و یک محموله ۲۲ هزار تنی سفارش از چین به دست ما رسید، اما در ادامه و با آغاز دوباره تحریم‌ها، حتی این شرکت‌های چینی ‌که رابطه اقتصادی خوبی با ما داشتند نیز دیگر حاضر نشدند با ما همکاری کنند. به این ترتیب با وجود قرارداد و واریز پیش‌پرداخت، بقیه مواد اولیه را به ما تحویل ندادند. در این شرایط هیچ‌کس امیدی نداشت که این پروژه عملیاتی شود. اگر ورق نمی‌آمد، دیگر لوله‌ای هم تولید نمی‌شد.

تورج دهقانی، مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت پیشتر در این باره گفته است: طرح گوره – جاسک بدون لوله معنا نداشت. ما باید لوله یا چشم‌اندازی روشن از تأمین آن ‌داشتیم تا پیمانکار انتخاب کنیم، یا برای مسیرسازی، خاک‌برداری، جوشکاری و… برنامه‌ریزی کنیم. پس اصل لوله بود در حالی ‌که در سال ۹۷ نه‌تنها لوله نداشتیم، بلکه چشم‌اندازی از تأمین لوله هم پیش‌رویمان نبود. اوایل سال ۹۶ با دو شرکت چینی و کره‌ای قرارداد تأمین ورق امضا و مقداری کالا هم به ما تحویل شده بود اما از جایی به بعد، از تحویل ورق‌ها به ما امتناع کردند. به خاطر دارم با پیمانکار طرف قرارداد یکی دو بار رفتیم و با سازنده‌های کره‌ای و چینی مذاکره مستقیم کردیم و در طول این مذاکرات طولانی‌مدت متوجه شدیم پس از خروج آمریکا از برجام و مسائلی که حادث شده است، دیگر بعید است بخواهند ورق‌های مورد نیاز ما را بدهند.

اگر در داخل نمی‌ساختیم…

خنیفر نیز در این باره می‌گوید: در این دوران چند راه پیش‌رو داشتیم، نخست اینکه از طریق واسطه‌هایی که تحریم‌ها را دور می‌زدند مواد اولیه را از کشورهای ثالث بیاوریم که کار راحت و ممکنی بود، اما هزینه‌ها را بسیار افزایش می‌داد، بنابراین تصمیم بر این شد که به‌دنبال کار سخت‌تر که همان داخلی‌سازی بود برویم. به این منظور، گروهی مشترک با محوریت شرکت متن، فولاد مبارکه، فولاد اکسین و لوله‌سازی اهواز برای داخلی‌سازی تشکیل شد و لوله‌سازی اهواز فرآیند یک‌ساله‌ای را برای بومی‌سازی این مواد به همراه دو شرکت‌ فولاد مبارکه و فولاد اکسین آغاز و شرکت متن نیز حمایت کرد و نتیجه مطلوبی حاصل شد.

نفت به جای فسخ قرارداد، اعتماد کرد

مدیرعامل لوله‌سازی اهواز، حمایت و اعتماد وزارت نفت، شرکت ملی نفت ایران و شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) را عامل اساسی در شکل‌گیری این روند داخلی‌سازی بیان می‌کند: در قراردادی که با شرکت متن (مهندسی و توسعه نفت) داشتیم قرار بود ۸۰ درصد ورق‌های این پروژه را وارد کنیم، زیرا تولیدکننده داخلی نداشتیم و قرار بود در صورت امکان ۲۰ درصد داخلی‌سازی شود. متن با توجه به اهمیت راهبردی طرح یادشده می‌توانست به‌راحتی قرارداد را فسخ کند، اما این شرکت به سازندگان داخلی به‌ویژه لوله‌سازی اهواز اعتماد کرد.

همکاری با دانش‌بنیان‌ها

وی ادامه می‌دهد: در ادامه مسیر، متوجه شدیم باید به سمت کارهایی که پیش‌تر انجام نمی‌دادیم برویم. برای نمونه در لوله‌سازی اهواز برای پوشش لوله‌ها تنها از پلی‌اتلین استفاده می‌شد، اما در طرح گوره – جاسک از پوشش FBE بهره بردیم که پیش‌تر وجود نداشت، این پوشش‌ها الزام کارفرما بود.

خنیفر تصریح می‌کند که ما با همکاری شرکتی دانش‌بنیان به سمت بومی‌ کردن پوشش لوله‌های تولیدی خود رفتیم و توانستیم گواهینامه‌های لازم را هم دریافت کنیم و سبد محصولات‌مان را در لوله‌سازی اهواز توسعه دهیم. فارغ از دستاوردهای اقتصادی، دستیابی به این اعتقاد و باور که «ما می‌توانیم تهدیدها را به فرصت تبدیل کنیم» بزرگ‌ترین دستاورد این طرح به شمار می‌آید.