صادق ملکی – تحلیلگر مسائل بین‌الملل
کیوسک خبر – شطرنج سیاست، بازنده و برنده آنی ندارد. در صحنه سیاست هیچ تحول و رویداد آنی نداریم. تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در طول زمان بسترسازی شده است و در سیر خود منجر به تغییرات می‌شود. در کنار تداوم خصومت میان تهران و واشنگتن و با شرایط ایجاد شده در مرزهای پیرامونی و گرگ‌های زخم خورده تاریخی که بزرگی و منابع عظیم برای آنان محل حسد و تهدید بوده است و با مد‌نظر قرار دادن حضور اسرائیل در جنوب و شمال ایران، اگر ما به‌عنوان ایران و ایرانی موقعیت و حجم خطر را درنیابیم، بیم آن می‌رود که جام زهر و برجام برایمان آرزو شود و اما در تحلیل تحولات قفقاز باید دقت کرد که بازیگر اصلی این تحولات مسکو بوده است و بدون موافقت روس‌ها امکان نداشته و ندارد تحولی به این وسعت تاثیرگذاری، در ‌این منطقه رخ دهد. در کنار آن، تحولات اقتصادی و توسعه آذربایجان در کنار وسعت و جمعیت و زیرسازی بنیادی و از همه مهم‌تر قرار داشتن باکو در موضع کشوری که بخشی از خاک آن اشغال شده، آذربایجان را در شرایطی قرار داد که پیروزی در جنگ برایش امکان‌پذیر شد. در تحلیل پیروزی باکو بر ایروان، نباید حضور داعش و اسرائیل در جمهوری آذربایجان آن‌قدر بزرگ شود که ما را از درک صحیح علل این تحول بازدارد. در عرصه خارجی مهم‌ترین حامی باکو، آنکارا بوده و طبیعی است که بیشترین سود این پیروزی نصیب ترکیه شود. در روند طولانی بحران قفقاز، آنکارا همواره در کنار باکو بوده و در آزادسازی اراضی اشغالی جمهوری آذربایجان، ترکیه با قرار گرفتن در کنار باکو، ضمن تعقیب منافع و سیاست‌های خود، در تمامی عرصه‌ها در کنار باکو ایستاده و از هرگونه کمکی به این کشور دریغ نکرده است. دقت کنیم در روند پیروزی باکو بر ایروان، بخشی که در ایران به داعش و اسرائیل بیش از وزن آنها، قدرت تاثیرگذاری قائل است، درواقع تلاش دارد ضمن سرپوش گذاشتن به علل شکست سیاست‌های خود، به رقیب و عامل اصلی خارجی پیروزی جمهوری آذربایجان که ترکیه است، نپردازد. اتهام متقابل قاچاق مواد مخدر در کنار ملاحظات خاص خود در همین نگاه ارزیابی می‌شود. متاسفانه سیاست‌های تک‌بعدی اتکا به مذهب در گسترش دامنه نفوذ ایران، ما را در جمهوری آذربایجان، هم از تاثیرگذاری مذهبی دور کرد و هم فاکتور اصلی پیروزی را تکیه بر قومیت در این جمهوری قرار داد. البته باید توجه وافر داشت در جمهوری آذربایجان؛ ترکیه، هم در تضعیف نقش مذهب تشیع و هم در تقویت عامل قومیت، نقش اساسی داشته و در فرآیند آن نقش راهی فراتر از این جمهوری دارد. اگر مشکلات ایران در بعد هسته‌ای حل نشده و به‌طور مشخص عادی‌سازی روابط تهران و واشنگتن شکل نگیرد، باید انتظار داشت تحریکات قومی و در این میان پان‌ترکیسم به مهم‌ترین ابزار باکو و آنکارا علیه ایران با توجه به شرایط مورد استفاده قرار بگیرد. گام برداشتن ایران در مسیر گذشته با توجه به صدمات وسیع تحریم‌ها در همه ابعاد بر کشور، می‌تواند کیان ایران را با جدی‌ترین خطر ممکن مواجه سازد. لذا بر همه دلسوزان و دغدغه‌مندان ایران واجب است که نسبت به دور کردن کشور از این خطر تلاش مضاعف کنند. ترکیه در بهترین شرایط روابط، رقیب ماست. ترکیه نه‌تنها در جمهوری آذربایجان، بلکه در عراق و سوریه و… در مقابل ما ایستاده و جنگ نیابتی در سوریه حاصل این نگاه حاکم بر آنکارا نسبت به ایران بوده است. با این وجود همواره باید تلاش شود در کنار توسعه روابط از تبدیل این رقابت به تضاد و… جلوگیری شود. هدف نهایی دشمنان ایران و ترکیه راه‌اندازی جنگ میان تهران و آنکاراست که به‌دنبال آن بستر اجرایی سایکس پیکو جدید می‌تواند در خاورمیانه آماده شود.