سید فرهنگ حسینی- کارشناس اقتصادی

شاخص کل بورس در دو سال گذشته بیش از ۵ برابر شد که بیشترین بازده در مقایسه با بازارهای موازی بوده است.با این حال، شاخص هم وزن رشد بیشتری داشته و ۱۰ برابر شده است، بدان معنی شرکت های کوچک بازده به مراتب بیشتری از شرکتهای بزرگ داشتهاند.رشد بازار تحت تاثیر رشد سودآوری و رشد ارزش دارایی های رخ داده است. رشد سودآوری عمدتا تحت تاثیر قیمت ارز و قیمت فروش محصولات شرکت ها و رشد ارزش دارایی ها تحت تاثیر تورم و رشد قیمت دارایی های ثابت و قیمت ارز است. با توجه به اینکه عامل اصلی رشد بازار کاهش ارزش پول ملی و افزایش درآمد ناشی از افزایش قیمت ارز و تورم تحت تاثیر آن بوده است، دلار در یکسال گذشته در آرامش نسبی بوده و بازده خاصی نداشته است و در مقابل اثرات رشد ارز در سودآوری شرکتهای بورسی ظهور نمود.شرکتهای تورمی تحت تاثیر افزایش قیمت و اثر موجودی با رشد سودآوری مواجه شدند. همچنین شرکت های ارزی با توجه به حذف محدودیت های فروش ارز از اواسط سال ۱۳۹۷ توانستند ارز خود را به قیمت بازار به فروش برساند و اختلاف نرخ ارز نیما و آزاد هر روز کمتر شد. این مهم از اواخر سال ۱۳۹۷ در صورت های مالی و سودآوری شرکت ها نمایان شده است و اکنون شرکت ها در وضعیت باثباتی در این حوزه هستند. از سوی دیگر، عامل قیمت جهانی نقش و اهمیت بالایی در سودآوری شرکتهای بورسی دارد. عمده شرکتهای بازار سرمایه شرکت های کالا محور هستند. جنگ تجاری سبب تضعیف قیمت های جهانی شد و افزایش عرضه در عمده کالاها مانند نفت و فلزات سبب فشار قیمتی به سمت پایین شده است.در این هفته شاهد نزول شدید قیمت جهانی نفت از بیش از ۵۰ دلار به کمتر از ۳۰ دلار بودیم. موضوعی که با توجه به وابستگی اقتصاد ایران به نفت و همچنین همبستگی بالای قیمت های نفت و قیمت سایر کالاها، انتظار برای کاهش قیمت سایر کالاها نیز وجود دارد و از جمله قیمت عمده کالاها در بازارهای جهانی بین ۱۰% تا ۳۰% نزول کرده است.از سوی دیگر، شاهد ورود روزانه چند صد میلیارد تومان نقدینگی جدید از سوی سهامداران حقیقی و عمدتا جدید به بازار بودیم. این رقم در نیمه دوم امسال از ۲۰ هزار میلیارد تومان فراتر رفته است. راهکارهای استفاده، مدیریت و کانالیزه نمودن منابع با هدف حرکت نقدینگی به سمت تولید شامل عرضه اولیه سهام شرکت های جدید یا عرضه سهام توسط بانکها و دولت یا عرضه توسط سهامداران عمده است.از سوی دیگر، تغییرات متعدد مقررات از جمله تسهیل ورود افراد بدون مدرک تحصیلی برای دریافت کد بورس و سپس محدودسازی افراد جدید برای خرید تا یک ماه، وضع حجم مبنا برای شرکتهای فرابورسی و بازار پایه و افزایش حجم مبنا در بورس به عنوان ابزاری برای کنترل رشد و همچنین رفت و برگشت مصوبه محدودسازی دامنه نوسان ریسک مقرراتی را افزایش داده است.به طور خلاصه، رشد ۳۰۰% قیمت ارز و تورم و رشد قیمت داراییهای ثابت کمتر از آن بوده است. در نتیجه با لحاظ اهرم در شرکتها، انتظار رشد ۳ تا ۴ برابری وجود دارد. رشد بیش از حد و حباب گونه عمدتا تاثیر عوامل رفتاری از جمله انتظارات برای تکرار و تداوم رشد سودآوری، خوش بینی سرمایه گذاران، رفتارهای توده وار و اثر پول برد قرار گرفته است.نسبت پی به ای بازار از سطح ۴ به محدوده ۱۰ رسیده است که در سطح بالاترین نسبت تاریخی است. در شرایطی که قیمتهای جهانی نزولی باشند و قیمت دلار در ثبات، سطوح فعلی شاخص بیش از ارزش واقعی بوده و بازار سرمایه فاصله معنی داری از عملکرد واقعی شرکتها پیدا کرده است