هاشم اورعی کارشناس انرژی
کیوسک خبر ـ هم اکنون با کمبود های مختلف و به نوعی بحران انرژی در ایران مواجه هستیم، از آب و برق گرفته تا گاز و بنزین همگی دچار یک ناترازی بزرگ شده اند. چرا با وجود شرایط بحرانی که داریم، سرمایه گذاری چندانی در زمینه مدیریت مصرفی صورت نگرفته و حتی دولت ها هم به نوعی از این مساله به صورت مستقیم متنفع می شوند. متاسفانه چیزی به اسم بهینه سازی در کشور ما وجود ندارد. دلیلش هم این است که برنامه ریزی دولت ها تنها بر اساس عمر کوتاه ۴ تا ۸ ساله خودشان است. جدای از این، اگر دولتی هم بودجه ای برای بهینه سازی در نظر گرفته صرف خرید یک ساختمان و حقوق تعدادی کارمند و به عبارت دیگر فربه شدن اقتصاد دولتی شده است. تنها اتفاقی که از قبل تشکیل سازمان های مرتبط با این موضوع در دولت های مختلف رخ نداده، بهینه سازی بوده است. نباید فراموش کرد که ما در حال دوران گذران از انرژی هستیم که یکی از نمونه های بارز این دوران استفاده از فناوری روز برای کاهش مصرف انرژی است. جالب است که بدانید مصرف انرژی در ۱۷۶ کشور در سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹ را مورد بررسی قرار گرفته است. متوسط کاهش شدت مصرف انرژی در این کشورها با استفاده از فناوری روز حدود ۲۴ درصد بوده است. در این مدت شدت مصرف انرژی تنها در ۶ کشور افزایش یافته که شاگرد اول آن هم ایران بوده است. جالب است که بدانید در این مدت شدت مصرف انرژی در کشور ما حدود ۴۲.۵ درصد افزایش یافته است. این نشان می دهد که چیزی به اسم بهینه سازی در کشور وجود ندارد. اما مساله دوم به اقتصاد انرژی مربوط می شود. مادامی که انرژی در کشور ما جز بی اهمیت ترین و بی ارزش تر کالاها باشد، صحبت کردن در مورد کاهش مصرف و بهینه سازی تنها شعار است. این سیاست گذاری که انرژی را به صورت مفت در اختیار مردم قرار بگذاریم، هیچ مشکلی را حل نمی کند. کار به جایی رسیده که ارزش انرژی مصرفی در کشور به حدود ۱۷۰ میلیارد دلار رسیده است. به عبارت دیگر مصرف انرژی ما تقریبا معادل کل GDP کشور است یا به عبارت دیگر در حال نزدیک شدن به کل GDP ماست. ما به شدت در این زمینه اشتباه می کنیم. قیمت انرژی باید اصلاح شود. مادامی که اقتصاد انرژی اینگونه آشفته باشد، نمی توان انتظار بهینه سازی مصرف انرژی را داشت. ما در مصرف انرژی کشور چهارم دنیا هستیم. متاسفانه ما تنها از چین و آمریکا و روسیه کمتر انرژی مصرف می کنیم. البته بهتر است که بگوییم انرژی را هدر می دهیم. مصرف بالای انرژی در ایران را به هیچ عنوان نباید تقصیر مردم انداخت. چرا که یکی از وظایف دولت فرهنگ سازی و دیگر فراهم آوردن زیر ساخت های مصرف بهینه است. وقتی رفتار و سیاست گذاری دولت به گونه ای است که انرژی ارزشی ندارد، چطور می توان از مردم انتظار مدیریت مصرف انرژی را جدی بگیرند. جالب است که بدانید در واردات محصولات برقی به جای اینکه مصرف انرژی آن مبنای تعیین حقوق گمرکی باشد، وزن آن را در نظر می گیرند. به عنوان مثال در واردات الکترو موتور به جای اینکه مهم ترین پارامتر آن را در تعیین تعرفه گمرکی راندمان آن باشد، همانند هندوانه آن را وزن می کنند و بر اساس وزن آن تعرفه حقوق گمرکی می کنند. وقتی صنعت خودرو را حمایت بی پروا می کنیم و آن را در استفاده از تکنولوژی های قدیمی دنیا آزاد می گذاریم طبیعی است که مقدار مصرف سوخت خودروهای داخلی ۲ برابر استاندارد جهانی می شود. همه این اوضاع امروز تقصیر سیاست گذاری های اشتباه است. مردم در همه جای دنیا به سراغ کار آسان تر و ارزان تر می روند. متاسفانه ما در طول سال های گذشته فقط و فقط سیاست های پوپولیستی را دنبال کرده ایم. در کشوری که تورم آن ۵۰ درصد است وقتی قیمت انرژی ۵۰ درصد افزایش نمی یابد همانند این است که قیمت انرژی هر سال نصف شده است. ما هر روز نه تنها قیمت انرژی را افزایش نمی دهیم بلکه قیمت آن را کاهش می دهیم. بدیهی است کشوری که اینقدر انرژی مصرف می کند، سرمایه ای برای توسعه و ایجاد زیرساخت ها باقی نمی مانند و دست آخر این مردم هستند که از اقتصاد آشفته انرژی زیان می بینند. اگر به عنوان سیاست گذار برنامه ریزی هایمان را بر اساس عمر دولت خود تنظیم کنیم و به آینده اقتصاد ایران بیاندیشیم بدون شک شرایط بهتری را تجربه خواهیم کرد. اما متاسفانه بسیاری از دولت ها قیمت انرژی را در طول عمر خود ثابت نگه می دارند تا برای خود محبوبیت بخرند. اما قرار نیست که بعد از یک دولت تاریخ تمام شود و زمان برای مردم بایستد. همه این زیان ها را در نهایت مردم باید پرداخت کنند. در اینکه اقدامات انجام شده در راستای تنبیه مشترکین پر مصرف، درست است، شکی نیست؛ اما این کارها کافی نیست. بر اساس آمار اعلامی از طرف مراجع رسمی نرخ تورم در کشور ما حدود ۵۰ درصد است. در چنین شرایطی اگر قیمت انرژی را ۵۰ درصد افزایش ندهیم یعنی اینکه قیمت انرژی را هر سال ارزان کرده ایم. حال آنکه آمار وزارت نیرو نشان می دهد که معدل قیمت برق تنها ۱۲ درصد بالا رفته است. به عبارت دیگر قیمت برق ۳۸ درصد ارزان شده است. ما در طول سال های گذشته همواره قیمت انرژی را ارزان کردیم. اما قبول دارم که پرداخت قیمت واقعی انرژی خارج از توان مالی بسیاری از خانوارهاست که باید دولت از آنها به صورت هدفمند حمایت کند.