سید مهدی حسینی-کارشناس حوزه انرژی

امروز بازار نفت با دو پدیده اساسی روبرو است، یکی کاهش قیمت‌های ناشی از اصول اقتصادی و فانتامنتال‌ها و دیگری کرونا و رکود اقتصادی فراگیری که در جهان حاکم شده است و کشورها و اقتصادهای بزرگ مصرف‌کننده نفت و گاز مثل امریکا، چین، هند، ژاپن، کره، اروپای‌غربی و حتی خاورمیانه را به شدت آسیب زده‌اند، قرار بود یک رشد اقتصادی ۳.۵ درصدی مثبت در ۲۰۲۰ داشته باشیم، اما اکنون بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول رشد منفی ۳.۵ درصد داریم به این معنا که از مصرف و تقاضای انرژی شامل نفت و گاز ۷ تا ۸ درصد کم شده، بنابراین شاهد کاهش قیمت‌ها هستیم.

در حال حاضر در بخش عرضه نفت کشورهای بزرگ تولیدکننده هر چه توانسته‌اند در این ماه‌های رکود اقتصادی پمپ کرده‌اند، به طوری که امریکا ۱۴ میلیون، روسیه بیش از ۱۱ میلیون، عربستان ۱۲ میلیون بشکه و حتی کشورهایی مثل انگلیس، نروژ، دانمارک و هلند که بخش خصوصی‌شان بیشتر درگیراست و چندان به پول نفت نیازی ندارند، در اوج ظرفیت خود تولید کردند، علاوه بر اینها در کشورهای افریقایی نیز نیجریه، لیبی و الجزایر در حد توان خود تولید کردند، بنابراین شاهد ۳۰ میلیون بشکه یعنی بیش از تولید اوپک در بازار اضافه عرضه داریم. 

علاوه بر موضوعات فوق مبنی بر فانتامنتال‌ها و موضوع کرونا، بحث دیگر دخالت‌ها است، وقتی کشورهای بزرگ دخالت‌های سیاسی می‌کنند و بخش خصوصی هم همراه می‌شود، ما شاهد تولیدات بزرگ و عرضه مازاد هستیم و علاوه بر مازاد عرضه تقاضا هم افت کرده یعنی هر دو وجه به یک طرف سنگین شده و در نتیجه قیمت‌ها سقوط می‌کند.

بخش اول افت قیمت‌ها که ناشی از کرونا و رکود اقتصادی است بهای نفت را از ۶۰ تا ۷۰ دلار به زیر ۲۰ دلار رساند اما آنچه امروز در نفت  دبلیو تی آی امریکا اتفاق افتاده سیاست‌ها و دخالت دولت امریکا در ذخیره‌سازی و مدیریت آن از سوی دولت این کشور بوده، بطوریکه رئیس جمهور امریکا اخیرا اعلام کرده ما برای ذخیره‌سازی بیشتر از ۷۵ میلیون بشکه نفت با نرخ ارزان سرمایه‌گذاری کرده‌ایم، بنابراین می‌توان گفت نقش اول ارزان شدن به دلیل ذخیره‌سازی‌های بزرگ امریکا است و البته کشورهای دیگر مصرف‌کننده هم شروع به ذخیره‌سازی با قیمت پایین می‌کنند، اکنون ذخایر دنیا هم پر شده و این تحول بزرگی که در چند روز گذشته و خصوصا بعد از حادثه WTI رخ داده است و برای تولیدات جدید جایی برای انبار کردن وجود ندارد.

برخی فروش آتی دارند و باید در سررسید محموله را تحویل دهند، بنابراین از افرادی که برای ماه می یا جون خرید کرده‌اند، خواسته‌اند زودتر نفت ببرند و حتی یک پولی هم داده‌اند که این اقدام منجر به منفی شدن قیمت‌ها و رقم خوردن روز تاریخی نایمکس شد، این حادثه فاجعه‌ای است که پس از دخالت‌ها اتفاق افتاد و طی ۴۰ تا ۵۰ سال گذشته در بازار نفت آن را شاهد نبودیم، هم کاهش تقاضا شامل نفت و گاز و هم افزایش عرضه نفت را داشتیم.

ما اکنون در ایران تولیدکننده و صادرکننده بزرگی نیستیم بنابراین این قضایا اثر منفی چندانی ندارد، حتی می‌تواند مثبت باشد زیرا قطعا شیل امریکا زمین می‌خورد قطعا تولیدات در خلیج مکزیک آسیب می‌بیند، امریکا گفته بود به نفت خاورمیانه احتیاج نداریم زمین خوردن نفت امریکا باعث می‌شود این سیاست به کلی عوض شود. شرکت‌های خصوصی که تاکنون به حرف امریکا گوش کردند و ما را تحریم کردند، تحریک می‌شوند به جای اینکه پول‌ و سرمایه‌ها را در مناطق گران و با بازگشت سرمایه پایین و منفی سرمایه‌گذاری کنند، سراغ کشورهایی مثل ما بیایند که هزینه بسیار پایین است، این فرصتی ایجاد می‌کند که تحریم‌ها را نادیده بگیرند، ما نیز در فضای بهتری قرار می‌گیریم که از همه ابزارهایی که در اختیار داریم به تحریم‌ها حمله کنیم.