نرسی قربان؛ متخصص اقتصاد انرژی
کیوسک خبر ـ خبر رفت و برگشت امارات به اوپک را باید فارغ از مساله قیمت نفت بخشی از بازی تازه رقابت امارات و عربستان دید، خبری که طی سه روز اخیر موفق شد قیمت نفت را به طور جدی دستخوش تغییر کند. کما اینکه یک روز پس از انتشار گزارشی مبنی بر تشدید اختلافات عربستان سعودی و امارات متحده عربی و احتمال خروج ابوظبی از سازمان کشور‌های تولیدکننده نفت (اوپک) که باعث کاهش قیمت در بازار‌های جهانی شد، خروج امارات از این پیمان تکذیب و کاهش قیمت نفت جبران شد. خبر اول را وال‌استریت ژورنال در روز جمعه منتشر کرد و در آن تصریح کرد در شرایطی که شکاف میان عربستان و امارات از همیشه بیشتر شده، حالا ابوظبی در حال بررسی امکان و احتمال خروج از اوپک است. در گزارش وال استریت ژورنال آمده بود که امارات به‌دنبال افزایش تولید نفت و بیشتر کردن درآمد‌های نفتی خود است؛ هدفی که با مخالفت سعودی‌ها روبه‌رو شده و همین مساله باعث شده تا ابوظبی احتمال خروج از اوپک را بررسی کند. البته در بخش‌های دیگر این گزارش همچنین به اختلافات جدی سیاسی میان عربستان و امارات نیز اشاره شده بود و از جمله به تشدید اختلافات ۲ کشور بر سر جنگ یمن به‌ویژه مخالفت ریاض با ساخت پایگاه نظامی امارات در یمن پرداخته شده بود.

رابطه ریاض و ابوظبی اخیرا شاهد تنش هایی بوده است که از چشم تحلیلگران به دور نمانده، تنشی که نشانه‌های آن در وضع محدودیت‌هایی از سوی دو کشور برای سفر مردمشان به عربستان یا امارات، نمایان است. کما اینکه همین گزارش وال استریت، تا پیش از تکذیب امارات، به سرعت منجر به کاهش قیمت نفت در تمام مدل‌های خود شد و پس از تکذیب توسط امارات نیز بخشی از تحلیل گران این طور ارزیابی کردند که این شایعه ساخته خود امارات بود تا شاید به نوعی به عربستان و باقی کشور‌های اوپک یادآوری کند که ترک اوپک توسط این کشور با روزانه حدود ۳ میلیون بشکه می‌تواند چه تاثیری در شرایط داشته باشد. البته نباید از یاد برد که امارات متحده عربی یکی از مهم‌ترین اعضای اوپک و سومین تولیدکننده بزرگ این سازمان پس از عربستان و عراق محسوب می‌شود. امارات همچنین جزو معدود کشور‌های عضو اوپک است که از ظرفیت تولید خود به‌طور کامل استفاده نمی‌کند و اتفاقا همین مساله باعث شد که بسیاری از تحلیلگران با قاطعیت این بهانه که امارات به دلیل تلاش برای افزایش تولید قصد خروج از اوپک را دارد رد کنند. البته مساله خروج امارات از اوپک به دلیل افزایش تولید، درست نیست و مورد خروج امارات از اوپک (اگر رخ بدهد) با خروج قطر و اکوادور متفاوت است. در ابتدا توجه کنید دلیل جدایی قطر از اوپک به دلیل افزایش تولید نفت نبود تا بتوان شرایط آن را با امارات متحده عربی مقایسه کرد. دلیل جدایی قطر این بود که از همان ابتدا اعلام کرد که تولید نفت از سوی این کشور بسیار اندک و محدود است و در واقع اصلی‌ترین بخش استخراج و صادرات قطر، گاز و نه نفت است و به همین دلیل نیز اعلام کرد که وجود این کشور در اوپک تاثیرگذار نیست. اما در مقابل امارات متحده عربی تولید بسیار بالاتری برای نفت دارد و روزانه بین ۳ تا ۴ میلیون بشکه نفت توسط این کشور تولید می‌شود. مساله دیگر، اما این است که بسیاری از کشور‌های دیگر عضو اوپک نیز دست به تولید افزایش در همان قالب اوپک زده اند بدون اینکه لازم باشد از اوپک خارج شوند. یعنی از عربستان سعودی تا خود امارات به هر حال کشور‌هایی بوده اند که در زمان‌هایی به سهمیه بندی اعتنا نکرده اند و به همین دلیل این مساله که اصلا در ابتدا مطرح شده است که امارات با طرح مساله خروج از اوپک به دنبال افزایش تولید نفت خود است ابدا منطقی نیست. این امکان که ریشه طرح مساله خروج امارات از اوپک، مربوط به رقابت‌های بین دو کشور عربستان و امارات باشد، وجود دارد و البته این هم در حالی است که این دو کشور در خط آخر همیشه کنار هم می‌ایستند، اما مساله این رقابت اکنون هم محتمل و هم جدی است. البته اوپک در حالت کلی نیز در جهان قدرت سابق خود را از دست داده، چرا که عرضه و تقاضای انرژی در جهان به نحوی تغییر کرده و نقش اوپک در بازی انرژی در جهان نیز به صورت محسوس کمتر شده است. اما به هر حال رقابت‌های درونی بین این کشور‌ها وجود دارد و در هر حال این کشور‌ها هر کدام برای اینکه کارت برنده بهتری برای مذاکره در دست داشته باشند، تمام این موارد امکان دارد، اما اینکه امارات به دلیل افزایش سهم تولید بخواهد از اوپک خارج شود روندی منطقی نیست. توجه کنید که پیش بینی شرایط در حوزه انرژی و مساله اوپک چندان ساده نیست و برای مثال درباره خود ایران با وجود شرایط تحریم، نه بررسی وضعیت راحت است و نه امکان پیش بینی چندانی وجود دارد. در مساله بازی با کارت‌های برنده برای مذاکره نیز شرایط خود ایران قابل توجه است. اینکه ایران اصلا چقدر نفت می‌فروشد یا چقدر در ادامه می‌تواند نفت بفروشد از جمله مواردی است که بستگی به همین توان بازی ایران با کارت هایش دارد چرا که مساله تحریم‌های شدید نفتی و بانکی عملا امکان فروش نفت ایران را در تنگنای جدی قرار داده است. در واقع شرایط فروش نفت ایران از مکانیزمی که در بازار جریان دارد، تبعیت نمی‌کند و بخشی از مراودات به همان توان ایران در پشت صحنه بازار بستگی دارد. مساله دیگر این است که ما هیچ بینشی نسبت به فروش دقیق نفت ایران نداریم، چون ارقام دقیق اعلام نمی‌شود و البته با توجه به تحریم‌ها درست همان است که نباید اعلام شود، اما آنچه مشخص است اکنون شرایط برای ایران از همیشه پیچیده‌تر است و اگر مذاکرات به درستی پیش نرود و وضعیت دشمنی و تخاصم بدون هیچ نوع دورنمایی برای گفتگو همچنان ادامه یابد، قطعا آمریکا و شرکا و حامیانش تلاش خواهند کرد همین کانال‌های موجود ایران برای فروش نفت را نیز محدودتر کنند و این امکان وجود دارد که باز فروش نفت ایران با کاهش و محدودیت بیشتر رو به رو شود. صادرات نفت ایران به طور کامل به مساله مذاکرات و تحریم‌ها گره خورده است و اگر مساله تحریم‌ها حل شود قطعا نقش و بازیگری ایران در این عرصه بیشتر می‌شود و در صورت ادامه وضعیت شرایط برای ایران دشوارتر نیز خواهد شد. اگر تعاملی با جهان خارج رخ ندهد و تخاصم ادامه پیدا کند، باز هم نقش ایران در حوزه انرژی کاهش خواهد یافت.