جمشید عدالتیان؛ اقتصاددان
کیوسک خبر ـ وضعیت بغرنج صندوق ذخیره ارزی و میزان برداشت های کلان دولت از این صندوق باعث شده است ساز و کار فوق نتواند به تعهدات و وظایف اش طی بیست و چند سال اخیر عمل کند و وابستگی به نفت و عدم سرمایه گذاری کماکان ادامه دارد. تجربه کشور های توسعه یافته در زمینه استفاده صحیح از صندوق ذخیره ارزی بسیار حائز اهمیت است. معروف ترین کشور در این زمینه که موفق بود هاست نروژ است و سپس امارات و عربستان نیز موفق بوده اند. این کشور ها درآمد نفت را برای سرمایه گذاری به سمت گذار از خام فروشی در یک صندوق جمع آوری کرده اند. در نروژ باور دولت این است که نفت را باید از بودجه دولتی جدا کرد و این نفت برای آیندگان است؛ در این هم قرار بود ۵۰ درصد درآمد به صندوق ذخیره واریز شود تا با همکاری بخش خصوصی کشور را به شکلی توسعه دهند که از وابستگی به نفت خارج شود. تجربه هایی که در کشور های دیگر وجود دارد، آن ها از این درآمد در بورس های بزرگ و پروژه های عظیم و کمپانی ها سرمایه گذاری می کنند؛ مثلا امارات سودی که از صندوق ذخیره برداشت می کند بیشتر از درامد نفت است و بالا و پایین شدن قیمت نفت هم در این صندوق ها تاثیری نمی گذارد. در کشور ما اصلا به تعهدات عمل نشد و پول هایی هم که به صندوق واریز کردند برداشت شد، به بخش خصوصی هم وام خاصی نداند. خیلی از شرکت ها نیز وام ارزی می گرفتند و باید درآمد دلاری ایجاد می کرد که موفق نبودند و عملا این شرکت ها توجیه اقتصادی شان را از دست دادند. به این معنا صندوق توسعه که از زمان آقای خاتمی شروع شد با شکست رو به رو شد و وابستگی به نفت را کاهش نداد. دولت موظف است که ثباتی نسبی به وجود آورد تا سرمایه گذاری ها توجیه پیدا کند. خوب اگر نگاه کنیم مشکل فقط صندوق ذخیره نیست و تمام اقتصاد ما درگیر چالش است.کارآفرینی دانش محور به جای نفت بود؛ الان عمده شرکت ها در ایران از پول نفت تغذیه می کنند و اصطلاحا به کارآفرینی امتیاز محور رسیده ایم. در بخش های مختلف از جمله ساختمان سازی و تولید صنعتی و… عمدتا به درآمد نفت وابسته است. در خیلی از کشور ها صندوق ذخیره موفق بود و رابطه نفت با بودجه را قطع کرد. راه حل عبور از بحران های صندوق ذخیره ارزی و سودآور کردن آن سرمایه گذاری در خارج از کشور است. اکنون خیلی از کشور ها از صندوق ذخیره سود برده اند و حتی نفت هم برایشان مهم نبود، مانند اندونزی و مالزی که مواد اولیه شان درگیر وابستگی به صادرات بود را حل کردند. وقتی شما یک صندوق ارزی دارید، فقط نباید در سطح داخل عمل کند و باید در تمام جهان سرمایه گذاری کند؛ ما می توانستیم سرمایه گذاری در بازار های مالی داشته باشیم و مانند نروژ از سود سرمایه گذاری خارجی استفاده کنیم. متاسفانه صندوق ما نتوانست از این امکان استفاده کند. بنظر می آید در صندوق گاز و نفت و پتروشیمی نیاز به سرمایه گذاری داریم و هرچقدر هم در این صندوق بیاید خرج مصرف داخل می شود. ما درگیر یک دور باطل هستیم و باید شیوه های سرمایه گذاری صندوق ذخیره ارزی تغییر کند و دولت نیز از دخالت در این صندوق دست بردارد.