مجتبی نوروزی؛ کارشناس مسائل افغانستان
کیوسک خبر ـ مساله آب در افغانستان سیاسی و تحت تاثیر بازیگران بیرونی بوده که به دولتمردان فشار می‌آوردند و حاکمان جدید هم به رغم استقلال و بی طرفی همان راه را می روند. باید در نظر داشته باشیم مساله آبی ایران و افغانستان یک مساله حقوقی – فنی است و سیاسی و رسانه‌ای نیست متاسفانه برخی تلاش می کنند تا از طریق سیاسی و رسانه‌ای مشکل را حل کنند. ضمن این که مساله آب بین دو کشور پیش زمینه اجتماعی هم دارد. در مورد حقوق حقآبه هم دو دسته اسناد باید مورد توجه باشد یک دسته اسناد مربوط به توافقنامه دو جانبه یا همان معاهده ۱۳۵۱ شفیق-هویدا است که طرفین در این سال ها همواره اعلام کردند به تعهدات خود در زمینه حقآبه پایبند هستند. مساله دیگر مربوط به قوانین بین المللی در خصوص حقوق آب های فرامرزی و حقآبه زیست محیطی و تالاب های بین المللی است که هامون نیز جزو آن ها می باشد. حل مساله آب باید بر اساس مبانی حقوقی و فنی انجام شود. معاهده ۱۳۵۱ یک معاهده دقیقی است و براساس آن باید امکان اجازه بازدید هیات های فنی دو طرف از تاسیسات آب جاری فراهم شود تا بتوانند به تفاهم برسند. مساله آب پیش زمینه اجتماعی هم دارد که روی آن باید کار شود و فهم درست میان نخبگان و مسئولان به وجود آید، البته در مساله آب در داخل افغانستان فضایی ایجاد شده که به حیثیت و هویت ملی گره خورده و هر دولتمردی در این کشور تلاش کرده از این موضوع به نفع خودش استفاده کند تا نزد افکار عمومی جایگاهی داشته باشد. نباید فراموش کرد که مسائل زیست محیطی در این حوزه مرز نمی شناسد، اکوسیستم دچار اختلال می شود، اگر به این موضوعات مهم توجه نکنند با توجه به جهت‌ وزش باد مناطق غربی افغانستان در صورت خشک شدن تالاب ها دچار مشکلات جدی می شود. نکته دیگر این است در صورتی که آن مناطق خالی از سکنه شوند فضا و زمینه برای نا امنی و توسعه نا امنی های فرامرزی فراهم می شود و تمام منطقه را تحت تاثیر قرار می دهد. متاسفانه اتفاقی که افتاده این است که مسیر آب منحرف شده و سد کمال خان هم یک سد مخزنی است و انحراف دارد اگر آب کافی هم وجود داشته باشد به سمت گودزره جاری می شود و طبق معاهده دو جانبه این نوع احداث سد کار غیر حقوقی و خلاف قواعد بین المللی است. از طرفی خاک آن مناطق حاصلخیز نیست و زمین کشاورزی درستی ندارد و حتما انحراف به سمت توسعه و کشت مواد مخدر منجر خواهد شد که مخاطرات ناشی از آن متوجه افغانستان، ایران و سایر کشورها خواهد بود. متاسفانه مساله آب در افغانستان سیاسی و تحت تاثیر بازیگران بیرونی بوده و وقتی مقایسه می کنیم نسبت به آب هایی که به سمت پاکستان جاری می شود ما مشکلات زیادی را بین ایران و افعانستان مشاهده می کنیم، لذا به نظر می رسد این مسائل ناشی از فشار سیاسی در دولتمردان قبلی بوده و حاکمان جدید هم به رغم استقلال و بی طرفی همان راه را می‌روند. حتما باید حاکمان افغانستان به این موضوع توجه کنند که جمهوری اسلامی ایران بازیگر موثری در منطقه است و هر گونه تنش برای دولتی که هنوز به رسمیت شناخته نشده و دچار مشکلات داخلی و خارجی است به ضرر خودش است، لذا حتما همکاری کنند تا رهاسازی آب به سمت ایران انجام شود و نیز امکان بازدید از مسیر آب هم فراهم شود تا بتوانیم به یک راه حل در این زمینه برسیم. از زمان مطرح شدن مشکل آبی میان ایران و افغانستان در محافل مختلف صحبت از مهاجرین به عنوان یکی از اهرم های جمهوری اسلامی ایران می کنند در حالی که ایران اهرم متعددی برای فشار به افغانستان دارد و نیازی نیست که ایران به این موضوع فکر کند چرا که ایران به اندازه کافی اهرم برای فشار دارد.