حسین راغفر؛ اقتصاددان
عراق یک کشور همسایه و نزدیک است و مشابهت فرهنگی زیادی با ایران دارد. همچنین جامعه برخی مناطق عراق، بهتر از دیگر کشور‌های همسایه، پذیرای ایرانیان است. ضمن این که، دستمزد‌ها در عراق بالا است و اساسا قابل مقایسه با دستمزد‌هایی که در ایران پرداخت می‌شود نیست. مسیر مهاجرت نیروی کار به عراق، بسیار ساده‌تر از کشور‌های غربی و اروپایی است و موانع سفت و سختی برای مهاجرت به این کشور وجود ندارد. این مسئله در شرایطی تشدید می‌شود که مسئولین طرح‌های انقلابی خود را می‌نویسند و دستمزد و امکانات حداقلی مورد نیاز نیروی کار را سرکوب می‌کنند، در نتیجه همین سرکوب دستمزد و مزایای نیروی کار، افراد تصمیم می‌گیرند به هر نحوی که شده مهاجرت کنند. رفت و آمد به عراق به دلیل مجاورت ایران و عراق بسیار ساده و کم هزینه است و روند اخذ ویزا و تردد نیز ساده‌تر از بسیاری از کشور‌ها است. عراق یک بازار کار نسبتا فعال به جهت تقاضای نیروی کار و به ویژه نیروی کار فنی دارد. این نیروی کار چه در حوزه‌های تخصصی و چه در حوزه ساخت و ساز و عمرانی استفاده می‌شود. طی حداقل سه دهه اخیر، حقوق و دستمزد کارگران مورد اجحاف قرار گرفته و یکی از مشخصه‌های اقتصاد ایران همین است که دستمزد نیروی کار را سرکوب کرده است. این موضوع قطعا یکی از دلایل جدی مهاجرت کارگران از ایران طی ۳۴ سال گذشته است. به اعتقاد من، این پدیده چندان جدید نیست، اما طی یک دهه اخیر با توجه به شرایط اقتصاد ایران تشدید و بیشتر دیده شده است. لازم است در این جا به برنامه هفتم توسعه اشاره کنم. تاکنون هرگز به این شدت نسبت به سرکوب دستمزد و حقوق نیروی کار، رسمیت بخشیده نشده بود که در برنامه هفتم این اتفاق افتاده است. مسئله مهاجرت بدترین مشخصه اقتصاد کشور است که طی سال‌های اخیر رخ داده است که اتفاقا هم‌اکنون نیز تبعات تشدید مهاجرت نیروی کار (کارگر یا متخصص حرفه ای) را شاهدیم. وضعیت اقتصاد ایران پس از انقلاب، هرگز به این بدی نبوده که امروز می‌بینیم. گفته می‌شود که آینده دنیا جنگ بر سر نیرو‌های متخصص است. به این معنا که هر کشوری که امکان جذب نیرو‌های متخصص و ماهر را فراهم کند، می‌تواند در بازار رقابت جهانی از دیگران سبقت بگیرد. هم اکنون یکی از اصلی‌ترین زمینه‌های درگیری ایالات متحده و چین، همین نیروی کار است. ایالات متحده در اکتبر (مهرماه) سال گذشته، تحریم‌هایی جدی، علیه مهاجرت سرمایه‌های انسانی و دانش فنی از آمریکا به چین وضع کرد. این موضوع اهمیت سرمایه انسانی را نشان می‌دهد. این در حالی است که متاسفانه در کشور ما فعلا دغدغه مسئولان، بیشتر چیزهای دیگر است تا مسئله حفظ توسعه و سرمایه‌های انسانی.