سعید لیلاز-اقتصاددان

کرونا در ماه‌های ابتدایی که در ایران شیوع پیدا کرد، یعنی در اسفند و فروردین باعث شد سایر بازارها از حرکت متوقف شوند و هیچ معامله‌ای نه در بازار ارز، نه در بازار طلا و نه در بازار مسکن صورت نگیرد و از آنجایی که خانه نشینی ایرانی‌ها به مدت یک تا دوماه جدی گرفته شد، مردم به مهارت‌هایی روی آوردند که در فضای مجازی امکان معامله آن وجود داشت. به عبارت دیگر از یک طرف بازارهای موازی راکد شد و از طرف دیگر بازار بورس رونق گرفت. زیرا فرد بدون نیاز به حضور می‌توانست معامله انجام دهد.پیش‌بینی من این بود که شاخص کل بورس در اردیبهشت ماه از مرز ۶۰۰ هزار واحد گذر خواهد کرد اما در همان ماه به مرز یک میلیون واحد هم نزدیک شد. البته باید توجه داشت به جز رکود در بازارهای موازی و افزایش رویکرد مردم به معاملات اینترنتی، عامل دیگری که در صعود بورس تاثیر داشت و دارد رشد شدید نقدینگی است. به طوریکه در سال ۱۳۹۸ متوسط رشد نقدینگی بیش از  ۲۸ درصد بوده و این به منزله وجود ۱۵۰۰ میلیارد تومان نقدینگی جدید در روز است. در این راستا زمانی که بازارهای موازی راکد شدند، این نقدینگی به سمت بازار بورس سرازیر شد.از نیمه اردیبهشت به بعد بازار ملتهب شد و با یک خطر اجتماعی شدید رو به رو شدیم زیرا تعداد کثیری از مردم طبقات پایین شروع به فروختن دارایی‌های با ارزش خود کرده و به سمت بازار سرمایه هجوم بردند. این درحالی بود که سرمایه داران بزرگ اواخر اردیبهشت از بازار خارج شدند.در آن مقطع و شرایط دولت با ورود به بازار  هم در قالب عرضه سهام چند بانک و شرکت و همچنین آغاز فرایند آزادسازی سهام عدالت، نه تنها خطر سقوط بازار بورس را منتفی کرد بلکه بین ۸۰۰ هزار تا یک میلیون سهام‌دار جدید خرده پا که دارایی‌های کوچک آن‌ها در معرض نابود شدن بود را هم نجات داد. در نتیجه این سیاست درست بازار بورس هم به ثبات رسیده و جلوی رشدهای عجیب آن گرفته شده است. این اقدام دولت جلوی سقوط وحشتناک بورس را گرفت و این امکان را برای مردم فراهم کرد که با خرید سهام دولتی در نقطه ایمنی قرار بگیرند.تا جایی که ممکن است با با آگاهی وارد بازار سرمایه شوند یا عرضه‌هایی که توسط دولت انجام می‌شود را خریداری کنند زیرا هیچ حبابی در این سهام نیست.دولت با عرضه درست سهام عدالت و سهام دولتی در زمان درست چند کار بزرگ انجام داد،نخست آنکه جلوی تلاطم‌های بازار را گرفت. در روزهای پرتلاطم بازار ثروت‌های هنگفت یک شبه از جیب یکی به جیب دیگری منتقل می‌شد. دوم اینکه جلوی سقوط احتمالی بازار بورس را گرفت. سقوطی که ممکن بود یکی دو میلیون سهام دار خرد را دچار اسیب کند و این موضوع تبعات اجتماعی و سیاسی درپی داشت. سوم اینکه مقدار زیادی سهام دولتی را با قیمت عادلانه و بدون رانت خواری به صاحبان اصلی برگرداند و همچنین جلوی التهابات اقتصادی را از طریق جذب نقدنیگی به صورت سالم گرفت. به طوریکه درحال حاضر شاهد ثبات نسبی در بازار ارز، طلا، خودرو و بورس هستیم.اینکه سهام یک یا چند شرکت خاص حباب داشته باشد باید بررسی شود اما فکر می کنم رشد شاخص کل تا ۱۲۰۰ هزار واحد عجیب نیست. چنانچه بخواهیم متناسب با نرخ رشد نقدینگی بسنجیم و میزان کل معاملات بورس تهران معادل ۱۵ تا ۲۰ درصد تولید ناخالص داخلی ایران شود صعود شاخص تا ۱۲۰۰ هزار واحد تا اواخر تیرماه اتفاق عجیبی نیست. درواقع حباب در بازار شکل گرفته بود اما دولت با عرضه به موقع و عادلانه حباب را ترکاند.هیچ زمانی به اندازه یک تا دو ماه اخیر توده مردم به بازار سرمایه اقبال نشان نداده بودند و این خطر را جدی می‌کرد که اگر فروپاشی در بازار بورس اتفاق دهد، سرمایه داران بزرگ ممکن بود بخشی از سود به دست آورده را از دست دهند اما توده مردم سرمایه کمی که داشتند را از دست می‌دادند. باید از تازه واردها به بازار سرمایه  بخواهیم یا با علم وارد بازار سرمایه  شوند یا سهام دولتی توسط دولت عرضه می شود را با قیمتی مناسب خریداری کنند.