سیاست‌های یارانه‌ای در ایران، به جای کاهش فقر و بهبود معیشت، به تشدید نابرابری و افزایش فشار بر بودجه کشور منجر شده‌اند. کارشناسان بر لزوم اصلاح این ساختار و حرکت به سمت شفافیت و حمایت‌های هدفمند تاکید می‌کنند.
به گزارش کیوسک‌‌خبر، ایران در مدیریت منابع اقتصادی و توزیع یارانه‌ها با مشکلات ساختاری روبه‌رو است. سیاست‌های کنونی که بر ارائه یارانه‌های مستقیم و غیرمستقیم به دهک‌های مختلف تمرکز دارد، نه تنها به کاهش فقر کمکی نکرده، بلکه به باری سنگین بر دوش بودجه کشور تبدیل شده است.
بر اساس گزارش‌ها، دولت هم در بخش عرضه با تخصیص ارز ارزان به کالاهای اساسی و هم در بخش تقاضا با ارائه کالابرگ الکترونیک، تلاش دارد تا از اقشار ضعیف حمایت کند. اما این سیاست‌ها به دلیل عدم هدف‌گذاری مناسب و ناتوانی در مهار تورم، عمدتا به نفع دهک‌های بالاتر تمام شده و فشار تورمی آن، گروه‌های کم‌درآمد را متضرر کرده است.
علی سعدوندی، اقتصاددان، این وضعیت را ناشی از ناکارآمدی در طراحی و اجرای یارانه‌ها می‌داند. وی می‌گوید: «یارانه‌های موجود در قالب بودجه تامین اجتماعی و حمایتی بسیار سنگین هستند، اما تاثیر مثبتی بر بهبود معیشت مردم ندارند. طرح هدفمندی یارانه‌ها که در ابتدا با استقبال عمومی مواجه شد، به دلیل اجرای ناقص و تخصیص نادرست منابع به انحراف کشیده شد.»
سعدوندی تاکید می‌کند که اختصاص منابع یارانه‌ای به بخش‌هایی مانند بیمه سلامت و صندوق‌های بازنشستگی، بدون اصلاحات ساختاری، به افزایش کسری بودجه و بحران‌های مالی در این بخش‌ها منجر شده است. این شرایط نه تنها دولت را با خطر ورشکستگی مواجه می‌کند، بلکه به گسترش فساد و بی‌عدالتی نیز دامن می‌زند.
این اقتصاددان معتقد است که به جای توزیع یارانه‌های گسترده، باید سیاست‌هایی نظیر شفافیت مالی، حذف رانت، و تقویت نظام مالیاتی در دستور کار قرار گیرد. وی بیان می‌کند: «بسیاری از دهک‌های ثروتمند به واسطه انباشت رانت‌های ناشی از همین یارانه‌ها به این جایگاه رسیده‌اند. اگر سیستم اقتصادی شفاف شود، حتی این افراد نیز ممکن است نیازمند یارانه شوند.»
سعدوندی به مدل‌های موفق جهانی اشاره کرده و اظهار داشت که در بسیاری از کشورها، سیستم پرداخت نقدی مستقیم یا UBI (درآمد پایه جهانی) به جای یارانه‌های چندلایه و ناکارآمد مورد بررسی قرار گرفته است. وی افزود: «کشورهایی که در مواجهه با تغییرات فناوری و افزایش بیکاری ناشی از هوش مصنوعی، به حمایت‌های مستقیم و پایدار از شهروندان خود روی آورده‌اند، موفق‌تر خواهند بود.»
یکی از دلایل اصلی برای حرکت به سمت یارانه‌های نقدی مستقیم، تغییرات تکنولوژیکی است که بسیاری از مشاغل سنتی را از بین می‌برد. سعدوندی هشدار داد: «کشورهایی که با پیشرفت‌های فناوری مقابله کنند، با افزایش بیکاری و کاهش رفاه عمومی مواجه خواهند شد. ایران باید به جای مقاومت در برابر تکنولوژی، سیاست‌های خود را به سمت سازگاری و بهره‌برداری از این تحولات هدایت کند.»
برای جلوگیری از تداوم بحران‌های اقتصادی، سیاستگذاران باید به اصلاح ساختارهای ناکارآمد و حذف یارانه‌های غیرهدفمند توجه کنند. حمایت مستقیم از اقشار کم‌درآمد از طریق کاهش تورم، تقویت اشتغال، و توزیع عادلانه منابع می‌تواند مسیر مناسبی برای بهبود وضعیت باشد.
با اصلاح این رویکردها، نه تنها می‌توان از بحران‌های مالی آتی پیشگیری کرد، بلکه رفاه عمومی نیز به طور پایدار افزایش خواهد یافت. کشورهایی که زودتر به این مسیر وارد شوند، در آینده از مزایای بیشتری در برابر تحولات اقتصادی و اجتماعی بهره‌مند خواهند شد.
https://www.kioskekhabar.ir/?p=245397
