به گزارش روز دوشنبه خبرنگار سلامت ایرنا، ویروس کرونا ثابت کرده که کاملا مطیع و رام است، اما افسار این اطاعت و رام بودن در دست جامعه و مسئولان قرار دارد. هرچه جامعه و مسئولان این افسار را شل‌تر بگیرند، کرونا گردن می‌کشد و در این گردن‌کشی، جان‌های زیادی را به زیر خاک می‌برد. ویروسی که از تعلل و غفلت، غرق لذت می‌شود و هرچه به آن بی‌توجه‌تر باشیم، بساط خوش گذرانی با رفقایش و گرفتن جان انسان‌ها را پهن‌تر می‌کند.
حالا همین ویروس که کم کم به یک سالگی خود در ایران می‌رسد، کیلومترها آن طرف‌تر دچار جهش ژنی شده و دارد در قلب اروپا، روی اجداد یک ساله‌اش که از شرق ظاهر شده بودند را سفید می‌کند و جان می‌گیرد.
ویروس جهش یافته‌ای که برخی با مقاصد سیاسی به آن لقب کشوری را می‌دهند، اما در کشورهای آفریقایی هم به شکل دیگری جهش یافته و همچنان انسان‌ها را دچار شوک می‌کند.
این بار حواس‌مان هست
هرچند در ابتدای ظاهر شدن ویروس کرونا در چین، بسیاری از کشورها این موضوع را چندان جدی نگرفتند و مراودات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به شکل معمولی ادامه داشت؛ اما نتیجه این عادی انگاری به مرور و با طوفان کرونا، برای همه کشورها مشخص شد و کشورها حواس‌شان جمع شد که با کووید ۱۹ نمی‌توان شوخی کرد.
جهش ژنی ویروس کرونا در آستانه سال ۲۰۲۱ میلادی در اروپا شناسایی شده و حالا باعث بسته شدن مرزهای کشورها از مبدا یا مقصد انگلستان شده است. جایی که گفته می‌شود جهش ژنی اخیر را در آن‌جا شناسایی کرده‌اند. اتفاقی که حواس جمعی مسئولان کشورمان را هم در بر داشت و با درخواست وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از وزیر راه، پروازها از مبدا و به مقصد انگلستان تقریبا از ۳۰ آذر ۱۳۹۹ برای دو هفته متوقف شد.
البته نامه سعید نمکی به محمد اسلامی در اولین روز زمستان در اختیار رسانه‌ها قرار گرفت؛ نامه‌ای که وزیر بهداشت در آن به وزیر راه نوشته بود: بر اساس گزارش واصله، اخیراً نوع جهش یافته ویروس کووید ۱۹ در برخی کشورها به ویژه کشور انگلیس مشاهده شده که به احتمال قوی دارای بیماری زایی بالایی است، لذا به منظور رعایت اقدامات احتیاطی خواهشمند است دستور فرمایید از این تاریخ کلیه پروازهای خطوط هوایی شرکت‌های ایرانی به مقصد کشور انگلستان و بالعکس لغو و کان لم یکن اعلام گردد.
روز قبل از انتشار این نامه که برابر با شب یلدا بود، شهرام آدم نژاد معاون حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی به خبرنگار ایرنا گفت: با تشخیص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پروازها بین ایران و انگلیس به مدت دو هفته تعلیق می‌شود.
حواس جمعی این بار، فقط در نامه به وزیر راه خلاصه نشد و وزیر بهداشت در نامه‌ای به علی رضا رییسی معاون بهداشت وزارت بهداشت نیز نوشت: پیرو مذاکره انجام شده و نامه های قبلی مبنی بر بررسی دقیق کسانی که مستقیم یا غیر مستقیم از مبدأ کشور انگلیس وارد می شوند و نیز قطع موقت پروازهای خطوط هوایی شرکت های داخلی به مقصد آن کشور، ضروری است، سریعاً کلیه کسانی که طی دوهفته گذشته از مبدأ کشور انگلیس مستقیم یا غیر مستقیم وارد کشور شده اند مورد بررسی قرار گرفته و تا تعیین تکلیف نتایج آزمایشات مربوطه، تحت قرنطینه و مراقبت کامل قرار گیرند.
وی ادامه داد: با توجه به مراودات کشور انگلیس با دیگر کشورها به ویژه کشورهای اروپایی، ضروریست کلیه مبادی ورودی هوایی به خصوص پروازهایی که از مبدأ کشورهای اروپایی صورت می پذیرد، شدیداً تحت نظر، مراقبت و انجام آزمایشات کووید ۱۹ قرار گرفته و همچنین علائم بالینی افراد وارده مورد بررسی دقیق قرار گیرند.
نمکی نوشت: البته کنترل و نظارت مذکور شامل کلیه مرزهای زمینی و دریایی علاوه بر مرزهای هوایی هم خواهد شد. ضرورت دارد، در اجرای این دستورالعمل، گزارش روزانه اقدامات انجام شده به دفتر اینجانب ارسال گردد.
دیر گزارش کردند
به گفته مسئولان وزارت بهداشت، جهش ژنی ویروس کرونا در اروپا تقریبا سه ماه دیر اعلام شده است. یعنی در این بازه زمانی این ویروس می‌توانست به راحتی خود را جا به جا کند. البته داستان کرونای جهش یافته به واسطه تجربه یک ساله کشورها از برخورد با اجداد این ویروس، قدری متفاوت‌تر است.
نمکی روز سوم دی ۱۳۹۹ در رصدخانه وزارت بهداشت در این رابطه اظهار کرد: متاسفانه دولت انگلیس، جهش ویروس کرونا را در این کشور با تاخیر اعلام کرد. جهش ویروس کرونا در قسمت‌های مهم این ویروس و قسمت پروتئین بیرونی آن بوده که توانایی ویروس را با چسبندگی بیشتر در سرایت و بیماری زایی و نفوذ ویروس بر نسوج بدن بیشتر کرده است.
وی ادامه داد: به محض این‌که از این موضوع در انگلیس مطلع شدیم، مرزهای هوایی برای پروازهای مستقیم به روی انگلیس بسته شد و از طرف ایران نیز پروازی به انگلیس انجام نمی‌شود. همچنین بلافاصله افرادی که در ۱۵ روز گذشته از انگلیس به ایران آمده بودند چه ایرانی و چه غیر ایرانی همگی رصد شدند و خوشبختانه تاکنون هیچ ردپایی از این ویروس جهش یافته کرونا در ایران مشاهده نشده است.
نمکی گفت: البته در ماه‌های گذشته جهش ویروس کرونا را در ایران هم داشته‌ایم و تاکنون ۶۶ نوع ویروس کرونا در کشور مشاهده شده، اما هیچ کدام از تغییرات روی این قسمت پروتئین ویروس کرونا که موجب چسبندگی بیشتر آن شده، نبوده است. با این حال هر مسافری که از خارج به ایران بیاید علاوه بر مشاهده نتایج تست کرونای قبلی آنان، دوباره در فرودگاه از آنان تست گرفته می‌شود.
چه بلایی سر کرونا آمد؟
گونه جدید ویروس کرونا موسوم به VUI-۲۰۲۰۱۲/۰۱ که ۷۰ درصد مسری تر بوده و بارِ (load) ویروسی افراد مبتلا به آن بالاتر است.
«مت هنکاک» وزیر بهداشت انگلیس اولین بار ۱۴ دسامبر (۲۴ آذر) خبر شناسایی گونه جدید ویروس کرونا را با پارلمان در میان گذاشت. سه روز بعد (۲۹ آذر)، بوریس جانسون در یک کنفرانس مطبوعاتی به طور عمومی وجود چنین ویروسی را تایید کرد.
بر اساس یافته‌های دانشمندان انگلیسی، احتمال مبتلا شدن افراد زیر ۱۵ سال با این ویروس جهش یافته، در مقایسه با ویروس قدیمی کرونا بیشتر است. به گفته آنها این رفتار ویروس کرونا که کودکان را کمتر مبتلا می‌کرد یک رفتار استثنایی بود، زیرا بیماری‌های تنفسی ویروسی معمولاً کودکان را بیشتر مبتلا می‌کنند، اما اکنون به نظر می‌رسد ویروس جدید کودکان و بزرگسالان را به طور یکسان مبتلا می‌کند.
دانشمندان هنوز نمی‌دانند که تغییرات ژنتیکی در این ویروس منتهی به چه تغییری در رفتار آن خواهد شد. همچنین شواهدی در دست نیست که این ویروس بیماری متفاوت‌تری ایجاد کند یا به واکسن موجود مقاوم باشد. آن‌ها با این حال به این نتیجه رسیده‌اند که شیوع نوع جهش یافته ویروس کرونا می‌تواند شمار افراد بستری در بیمارستان‌ها و همچنین آمار مرگ و میر براثر ابتلا به کووید ۱۹ را افزایش دهد.
علی رضا رییسی سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا در این رابطه گفت: ویروس از تعداد ژنی تشکیل شده که این ژن‌ها می‌توانند تغییر کنند. گاهی جهش‌ها با تغییرات کوچک همراه است. یک موسسه تحقیقاتی، ۱۴۰ هزار ویروس را بررسی کردند و از ۳۰ شهریور ماه متوجه تغییر ژنی در ویروس کرونا شدند. ویروس مانند کُره است که تاج‌هایی دارد. این میله‌ها به سلول در بدن می‌چسبد و اگر این چسبندگی نباشد، ویروس نمی‌تواند فرد را مبتلا کند. این تغییر اخیر در این میله‌ها که به سلول می‌چسبند اتفاق افتاده است. وقتی این میله می‌خواهد به گیرنده سلول بچسبد، دقیقا باید قالب خودش باشد. این تغییر ژنی می‌تواند به شکلی اتفاق بیفتد که شکل آن به صورتی نباشد که به سلول بچسبد. تغییری که اتفاق افتاده این است که ویروس بهتر و سریع‌تر به سلول می‌چسبد. در نتیجه قدرت سرایت ویروس کرونا را بالاتر برده است.
معاون وزیر بهداشت ادامه داد: این تغییرات در ۳۰ شهریور پیدا شد و مشاهده کردند که ۲۳ جهش اتفاق افتاده است. ولی تا هفته سوم آذر این موضوع اعلام نشده بود. سپس مشاهده کردند هزار و ۱۰۸ بیمار از این نوع ویروس داشتند. یعنی مشاهده کردند که میزان واگیری ویروس در جنوب و جنوب شرق انگلستان بیشتر شده و ژن ویروس را بررسی کردند و دیدند که ژن ویروس جهش یافته متفاوت است.
رییسی اظهار کرد: بعد از آن، ویروس جهش یافته به کشورهای دیگر رفت و در حال حاضر اروپا درگیر این ویروس جهش یافته است.
سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا افزود: نکته عجیب این جهش ژنتیکی این است که انتظار نمی‌رفت به سرعت ۲۳ جهش در این ویروس اتفاق بیفتد. این ویروس RNA است و جهش‌ها کندتر اتفاق می‌افتد. در نیجریه و آفریقای جنوبی هم جهش‌هایی اتفاق افتاده که می‌گویند میزان سرایت آن، از این ویروس جهش یافته در انگلستان هم بیشتر است.
معاون وزیر بهداشت هشدار داد: همان طور که ویروس کرونا در انگلستان جهش یافته، در هر کشور دیگری و حتی در ایران هم می‌تواند جهش پیدا کند.
دیر یا زود همه چیز مشخص می‌شود
هرچند به گفته وزیر بهداشت هنوز ویروس کرونای جهش یافته وارد مرزهای کشورمان نشده، اما باید آن‌قدر مراقب بود که این ویروس جدید همان بلای یک سال پیش را سرمان نیاورد. با این حال، سوالات فراوانی در زمینه وجود یا عدم وجود ویروس کرونای جهش یافته در ایران وجود دارد.
معاون بهداشت وزارت بهداشت در این زمینه بیان کرد: اگر بخواهیم بگوییم ویروس موجود در ایران، ویروس جهش یافته در انگلستان است، باید مدرک داشته باشیم و به همین دلیل به عقب برگشتیم و نمونه‌های ویروس دو تا سه هفته قبل را از لحاظ ژنتیکی بررسی کردیم و دیدیم که این ویروس نبود؛ بنابراین پیک اتفاق افتاده در ماه‌های گذشته قطعا از نوع این ویروس جهش یافته نبود.
رییسی افزود: وقتی این پاندمی در جهان اتفاق افتاد، موارد زیادی را به همه تذکر داد. اول این‌که بر اساس شواهد صحبت کنیم، زیرا دیر یا زود همه چیز مشخص می‌شود. یعنی نمی‌توان چیزی که تیتر اول دنیا است را پنهان کرد. این‌که موردی را به صورت مطلق بگوییم، نیازمند شواهد است.
اگر بیاید، چه کنیم؟
نکته این‌جاست که مقابله با ویروس کرونای جهش یافته تفاوتی با اجداد یک ساله‌اش ندارد و درست همان مسیرها برای مقابله با این ویروس جهش یافته چند ماهه هم صادق است.
معاون بهداشت وزارت بهداشت در این رابطه گفت: فرض کنید ویروس کرونا جهش یافته است. هیچ کار دیگری به جز همین رعایت پروتکل‌های بهداشتی و ماسک زدن نمی‌توان انجام داد. اصلا نباید از ویروس کرونا غافل شد. یکی از نگرانی‌های اصلی ما این است که به طور مثال در اردیبهشت ماه آرامش یافتیم و سپس فشارها برای بازگشایی‌ها انجام شد. از طرفی سهل انگاری اتفاق افتاد و در نتیجه شیوع ویروس اوج پیدا کرد و میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی به ۲۲ درصد رسیده بود.
وی بیان کرد: حدود ۶۶ درصد افراد برای کووید ۱۹ باید ایمن شوند تا زنجیره قطع شود، اما در مورد ویروس جهش یافته باید ۸۰ درصد افراد ایمن شوند تا زنجیره قطع شود. از طرفی هیچ واکسنی در دنیا صد درصد اثربخش نیست. ادعا می‌شود که از ۷۰ تا ۹۵ درصد واکسن‌ها ایمنی ایجاد می‌کنند. همان ۵ درصد در جمعیت ۸۰ میلیونی، کم نیست. حتی اگر واکسن بیاید و بزنیم، باز هم باید پروتکل‌های بهداشتی را به شدت رعایت کنیم.
تک تیر اندازها بر کرونا چیره نمی‌شوند
قدر مسلم ویروس کرونا تا سال‌ها خواهد ماند و با توجه به جهش‌های این ویروس و تکاپوی دانش بشر برای کشیدن افسارش، همچنان افسار گسیخته می‌تازد. آن‌چه در برابر کووید ۱۹ می‌تواند همچنان موثر باشد، علاوه بر بهداشت، همکاری و همراهی جامعه و مسئولان است. واقعیت این است که تک تیر اندازها بر کرونا چیره نمی‌شوند و این کار گروهی و اقدام مشترک است که می‌تواند کرونا را زمین گیر کند.
اگر قرار به بازگشایی‌های بی مورد یا افزایش حضور کارکنان در محل کار یا برگشت به روال زندگی عادی باشد، کرونا بدون تعارف جان می‌گیرد؛ حالا می‌خواهد نوع اروپایی باشد یا آسیایی.
از: امیر پروسنان