خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ آذر ماه سال ۹۰ بود که دانش سنتی لنج سازی و دریانوردی با لنج در خلیج فارس به تصویب سازمان جهانی یونسکو رسید اما پس از گذشت ۹ سال، ۲۴ آذر ماه در جلسه هیئت دولت، امحای شناورهای چوبی و فایبرگلاس تصویب شد.
در این مصوبه آمده: هیئت وزیران برنامه جایگزینی شناورهای سنتی تجاری (چوبی و فایبرگلاس) با ظرفیت کمتر از ۵۰۰ تن (لنج تجاری) را با هدف حذف ابزار قاچاق کالا از دریا، انتقال فعالیت‌های غیررسمی به رسمی و تجاری، رونق فعالیت‌های کشتی‌سازی داخلی و خدمات تعمیر و نگهداری آنها و نیز افزایش ایمنی دریایی، به تصویب رساند.
برنامه یاد شده ناظر بر محورهایی نظیر ایجاد نظام انگیزشی در الگوی جایگزینی شناورهای سنتی به شناورهای فلزی، الگوهای تأمین مالی مربوط به طرح یادشده، امحای شناورهای جایگزین شونده و تأمین بیمه بیکاری برای دریانوردانی است که در نتیجه اجرای این طرح شغل خود را از دست می‌دهند.
برنامه جایگزینی شناورهای سنتی تجاری که سال‌ها با مخالفت افراد مختلف رو به رو شده بود این بار در دولت دوازدهم به تصویب رسید. آنچه که از مفاد این مصوبه بر می‌آید این است که شناورهای سنتی و چوبی که دانش و مهارت ساخت آنها در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسیده بود؛ باید تا ۵ سال آینده امحا شوند. همان شناورهایی که در مصوبه به عنوان شناورهای سنتی تجاری از آنها نیز به همراه شناورهای فایبرگلاس نام برده شده است.
مونسان اینجا هم غایب بود!
طرح این برنامه در کمیسیون اقتصاد، به پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی در جلسه‌ای ارائه شد که یکی از غایبان آن علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی بود. در حالی که مونسان متولی گردشگری در ایران است و می‌بایست نظرات خود را در خصوص این طرح ارائه می‌داد.
در متن تصمیم کمیسیون اقتصاد پس از اینکه اصلاحاتی در آن اعمال شد در توضیح شناور سنتی تجاری نوشته شده: شناورهایی با شکل و طرح لنج با فرم‌های معمول بوم، ناکو، سمبوک، جالبوت (شناور چوبی بادبانی) با جنس بدنه چوبی و فایبرگلاس که کاربری آنها در گواهینامه ثبت «باری» درج شده است.
بوم ایرانی که به عروس دریاها معروف است
اینجا یک نکته اساسی وجود دارد و آن هم اینکه شناور با طرح لنج و فرم معمول بوم همان لنج‌های چوبی بادبانی هستند که در میان دریانوردان قدیمی به عروس دریا شناخته می‌شوند.
از طرف دیگر در این طرح اعلام شد کارگروهی با مسئولیت سازمان بنادر و دریانوردی و با عضویت نهادهایی از جمله وزارت میراث فرهنگی در مدت یک ماه از تاریخ لازم الاجرا شدن این آئین نامه، برنامه جایگزینی شناورهای دریایی سنتی را طی ۵ سال با شناورهای فلزی و با حذف و تغییر کاربری آنها، به هیئت وزیران ارائه کند.
پس از آنکه پیش‌نویس این طرح در جلسات مختلفی به شور گذاشته شد، اصلاحاتی در آن صورت گرفت که بخشی از این اصلاحات مربوط به کاربری گردشگری می‌شد. به این معنی که در این طرح آمده تغییر کاربری شناورهای جایگزین شونده به تفریحی و گردشگری، با رعایت استانداردها و دستورالعمل‌های وزارت راه و شهرسازی (سازمان بنادر) و وزارت میراث فرهنگی بلامانع است.
عروس دریاها طبق ضوابط سازمان بنادر پیر شده است!
بررسی و مطالعه دستورالعمل‌های سازمان بنادر برای شناورهای تفریحی و گردشگری کاملاً مشخص می‌کند که چه محدودیت‌هایی برای این شناورها وجود دارد از جمله اینکه هیچکدام نباید بیشتر از دو مایل از مبدا فاصله داشته باشند و اینکه سن شناور نباید بیشتر از ۱۵ سال باشد این در حالی است که به عنوان مثال همان بوم و یا عروس دریاها از ۳۰ سال پیش تا کنون ساخته نشده‌اند بنابراین بوم‌های بادبانی نمی‌توانند در این حوزه تغییر کاربری دهند!
در بخش مربوط به تسهیلاتی که خریداران شناورهای جایگزین شده (یعنی شناورهای فلزی مورد تأیید سازمان بنادر) داده می‌شود نیز آمده که خریداران شناورهای فلزی به ازای گواهی تغییر کاربری هر شناور جایگزین شونده (همان شناورهای چوبی) به تفریحی و گردشگری، مطابق ساز و کاری که در دستورالعمل کارگروه این مصوبه پیش بینی می‌شود، حداکثر می‌توانند از یک واحد درصد تخفیف بیشتر در سود تسهیلات و حداکثر کاهش سه واحد درصد سهم آورده متقاضی تسهیلات خرید شناور جدید موضوع این مصوبه بهره مند شوند.
همچنین در این مصوبه که قید شده هیچ بار مالی برای دولت نخواهد داشت، صیادی برای شناورهای مورد اشاره ممنوع اعلام شده است.
از آنجا که این طرح سال‌ها با مخالفت رو به رو بوده است، علی یقطین و ابوالفضل محمودی از کارشناسان گروه مطالعات صنایع دریای مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف در مقالاتی به بررسی مشکلات این طرح پرداخته بودند آنها در گزارش خود نوشته‌اند: «ویژگی‌های خاص شناورهای چوبی باعث شده پس از گذشت سال‌های طولانی در بسیاری از کشورهای جهان هنوز این شناورها مورد استفاده قرار گیرند.»
اما آیا واقعاً نمی‌شد لنج‌های چوبی و نه آنها که فایبرگلاس بودند را در مقابل فرسودگی و آتش سوزی ایمن کرد و از آنها برای تفریحات گردشگری دریایی، رستوران‌های دریایی، اقامتگاه‌های دریایی و… بهره برد؟ آیا لزومی به امحای همه آنها بود یا فقط تعدادی از لنج‌ها که نمی‌توانستند به این چرخه برگردند؟
چطور اقدامات پاسدارانه ایران درباره لنج سازی تاییدیه گرفت؟
بررسی این طرح باز هم نشان می‌دهد که نه تنها طرح امحای شناورهای چوبی، فرهنگ دریانوردی و لنج سازی، مردمان ساحل نشین ایران را از بین می‌برد بلکه پرونده لنج سازی خلیج فارس را که سال ۲۰۱۱ به عنوان «میراث در خطر و نیازمند پاسداری فوری» به ثبت رسیده بود باز هم با چالش مواجه خواهد کرد. چون باید هر ساله، شیوه مدیریت سازمان یافته‌ای در ارتباط با این پرونده به سازمان یونسکو ارائه شود.
تصویب چنین طرحی از سوی دولت همزمان با اجلاس ۲۰۲۰ کمیته جهانی میراث ناملموس یونسکو و ارسال گزارش اقدامات پاسدارانه ایران در خصوص پرونده لنج سازی شد گویا لازم است وزارت میراث فرهنگی درباره اقدامات پاسدارانه خود و گزارشی که به یونسکو ارسال کرده و توانسته تاییدیه آنها را بگیرد با وجود چنین مصوبه‌ای توضیح دهد!
همچنین لازم است علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی که درصدد تهیه گزارشی از عملکرد خود در پایان دولت دوازدهم است؛ به عنوان متولی گردشگری ایران درباره استفاده از ظرفیت گردشگری دریایی، رفع موانع موجود و موافقت با تصویب امحای بخش مهمی از لنج‌های سنتی که از آنها در پرونده لنج سازی یونسکو نام برده شده؛ پاسخگو شود.
