روز درخت‌کاری یکی از روز‌های سال است که در آن مردم تشویق به کاشتن نهال می‌شوند. این روز معمولاً در روز‌های پایانی زمستان یا روز‌های نخست بهار است. در ایران، ۱۵ اسفندماه هر سال است، در ایران هفته منابع طبیعی از ۵ تا ۱۲ مارس برای گرامی‌داشتِ گیاهان تعیین شده‌است. روز درختکاری در کشور‌های بسیاری گرامی داشته می‌شود.

تاریخچه روز درختکاری
روز درختکاری ابتدا در سال ۱۸۷۲ و در ایالت نبراسکای آمریکا و در تاریخ ۱۰ آوریل (۲۱ فروردین)، توسط فردی به نام «جولیوس استرلینگ مورتون» برگزار شد و گفته می‌شود که در آن روز بیش از یک میلیون درخت کاشته شده است، اما بعد از مدتی این تاریخ به آخرین جمعه ماه آوریل انتقال یافت.
امروزه بیشتر کشور‌های دنیا روز درختکاری را محترم شمرده و در این روز به کاشتن درخت‌ها و نهال‌های متفاوت اقدام می‌کنند. البته تاریخ این روز با توجه به آب و هوای هر کشور متفاوت است و بیشتر سعی می‌کنند تا در موقعی از سال این کار را انجام دهند که درخت قابلیت رشد کردن را داشته باشد. برای مثال می‌توان به کشور‌هایی مانند آلمان، مصر، پاکستان، مکزیک اشاره کرد که روز درختکاری به ترتیب در روز‌های ۵ اردیبهشت، ۲۶ بهمن، ۲۷ مرداد و دومین پنجشنبه از ماه جولای است.

روز درختکاری در ایران
درختکاری در ایران دارای پشتوانه‌ای از علایق ملی و سنت تاریخی است، تاریخ نشان می‌دهد که ایرانیان باستان، جشن‌های خاصی داشتند و در این جشن‌ها به درختکاری پرداخته و به خاک و زراعت احترام می‌گذاشتند.
در کشور ما روز درختکاری در ۱۵ اسفند هر سال برگزار می‌شود و مردم با حضور در پارک ها، جنگل‌ها و اقصی نقاط شهر اقدام به کاشت نهال‌های جوان می‌کنند. ایرانی‌ها هر سال با کاشت درخت به استقبال سال نو رفته و در واقع با این کار نمادین در آستانه بهار زندگی را به زمین باز می‌گردانند. در این روز در مقابل بیشتر پارک‌ها و فضا‌های سبز و دیگر نقاط شهر نهال‌هایی به صورت رایگان در اختیار مردم قرار می‌گیرد.

فواید درختان در زندگی انسان‌ها
امروزه با صنعتی شدن جوامع بشری درختان نقش مهم تری در زندگی بشر ایفا می‌کنند، از سویی مقدمات پیشرفت بیشتر صنعت و فناوری را موجب می‌شوند و منابع تامین کننده محصولاتی نظیر وسایل چوبی، مبلمان، لوازم التحریر (کاغذ، انواع مداد‌های مختلف) الوار و هزاران محصول دیگر محسوب می‌شوند و از سو‌ی دیگر به منزله ریه‌های یک شهر تلقی شده و نقش مهمی در تامین سلامت اعضای جامعه را ایفامی کنند. این مورد اخیر از مورد قبل مهم‌تر مینماید.
چرا که به دلیل فعالیت کارخانجات صنعتی و نیز ازدیاد وسایل نقلیه عمومی و فعالیت روزانه آن‌ها در سطح شهر‌های بزرگ آلاینده‌ها و گاز‌های مهلک و خطرناکی نظیر دی اکسید کربن در هوای شهر‌ها فزونی یافته و سلامت افراد را تهدید می‌کند؛ و افزایش هر چه بیشتر این مواد آلاینده کاهش میزان اکسیژن در هوا را سبب می‌شود و این وضع نامساعد گروه‌های آسیب پذیر نظیر بیماران ریوی و قلبی، سالخوردگان و کودکان را بیشتر تهدید می‌کند. در چنین شرایطی مساله درخت و درختکاری راه حلی مناسب برای مبارزه با آلودگی‌های مذکور به شمار می‌آید. ایجاد جنگل‌های مصنوعی و فضای سبز در اطراف شهر‌های بزرگ به تاسیس کارخانجات تولید اکسیژن می‌ماند.

به طور خلاصه روز درختکاری بهانه‌ای است برای این که ما به محیط زیست احترام گذشته و آن را احیاء کنیم و یا حداقل آن را با دقت بیشتری نگه داری کنیم. امید است که با تلاش در این جهت، حتی با کاشتن یک نهال کوچک، کشوری زیبا و آباد را برای خویش مهیا کنیم که یقیناً کاری پسندیده است.

اهمیت درختکاری در اسلام
در ادیان و فرهنگ‌های مختلف جهان، درخت و درختکاری جایگاه خاصی دارد. دین مقدس اسلام نیز بشر را به کاشت درخت تشویق و ترغیب کرده است و بعضی از بزرگان دین به این امر اشتغال داشته اند. حضرت علی علیه السلام در مدینه باغ‌های خرمای فراوانی به وجود آورد و بیشتر آن‌ها را در راه خدا وقف کرد.
پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در این باره می‌فرماید: «اگر شخصی درختی بکارد یا مزرعه‌ای را به زیر کشت ببرد و انسان ها، حیوانات یا پرندگان از آن بخورند، این کار صدقه‌ای از طرف آن شخص شمرده می‌شود». نیز در روایتی معتبر از یکی معصومین (ع) منقول است که: “حتی اگر دیدید قیامت بر پا شد و شما مشغول کاشتن درختی بودید، ازاین عمل نیک خود دست برندارید”؛ و این نشانگر تاکید و توصیه اولیای اسلام به حفظ و حراست از درختان و اهمیت درختکاری است.

مطالب یاد شده به روشنی، وظیفه تک تک ما را در حفظ و حراست از منابع طبیعی موجود، خصوصاً جنگل‌ها و مراتع و همچنین توسعه پایدار و گسترش این نعمت الهی، به عنوان یک وظیفه دینی و ملی، مشخص می‌کند.

لزوم حفاظت از درختان
درختان، جزئی از منابع طبیعی و ملی و متعلق به محیط زیستی هستند که همه افراد در آن زندگی می‌کنند. تک تک افراد از این سرمایه‌های طبیعت بهره دارند و از آن سود می‌برند. آن‌ها هر لحظه از هوای لطیف و پاکیزه‌ای که درختان به وجود می‌آورند، استفاده می‌کنند و این تنها یکی از سودمندی‌های بسیار درختان است. بنابراین، می‌توان گفت تخریب و نابودی این منابع طبیعی، ستم در حق همگان است و حفظ درخت و دیگر منابع طبیعی، وظیفه عمومی و به سود همه ماست و بهره‌های معنوی فراوانی نیز دارد. در روایتی از رسول اکرم صلی الله علیه و آله آمده است: «هر کس درخت موز یا درخت سدری را سیراب کند، گویا مؤمن تشنه‌ای را سیراب کرده است». امام صادق علیه السلام نیز درباره حفاظت از درختان فرمودند: خداوند درخت را برای انسان آفرید. از این رو، او باید درخت را بکارد، آن را آبیاری کند و در حفظ آن کوشا باشد.

خطر نابودی جنگل
تخریب جنگل، سبب نابودی گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری می‌شود و زندگی انسان را نیز به طور جدی تهدید می‌کند. متأسفانه در سال‌های اخیر، افزایش جمعیت، توسعه شهرها، افزایش تقاضای فرآورده‌های چوبی و…، سبب شده است که دخالت آدمی در حیات جنگل‌ها فزونی یابد و از منابع طبیعی، بیش از حد بهره برداری شود. بدین ترتیب، هر روزه جنگل‌های بسیاری از دست می‌رود و زندگی انسان به مخاطره می‌افتد. از سوی دیگر، آسیب‌هایی که به محیط زیست می‌رسد، به دست کسانی است که از ارزش و اهمیت درختان آگاهی کافی ندارند. بنابراین، برای حفظ منابع طبیعی، لازم است همه افراد را از سودمندی‌های بسیار درختان و دیگر منابع طبیعی آگاه کرده، زیان‌های جبران ناپذیر نابودی این منابع ارزشمند و حیاتی را به آن‌ها گوشزد نمود.

فواید درختان
درختان، از موهبت‌های پرسود الهی هستند که خداوند مهربان، در دسترس و اختیار انسان قرار داده است. از گیاهانْ فرآورده‌های دارویی، صنعتی، بهداشتی و آرایشی فراوانی به دست می‌آید. گیاهان، مهم‌ترین و مؤثرترین تولید کنندگان غذا در خشکی هستند و لوازم معاش و روزی انسان و دیگر موجودات را تأمین می‌کنند. در واقع، منابع حیوانی که ما از گوشت آن‌ها استفاده می‌کنیم نیز از همین گیاهان تغذیه می‌کنند. بقایای شاخ و برگ درختان، مواد ارزشمندی به خاک می‌دهد و خاک را غنی می‌سازد. از سوی دیگر، درختان مانع فرسایش خاک شده و از برخی بلا‌های طبیعی جلوگیری می‌کنند و وجود درختان و پوشش‌های گیاهی در اطراف شهر‌ها و مزارع، آن‌ها را از هجوم سیل و توفان حفظ می‌کند.

درختان، تفرجگاه آدمیان
بوستان ها، به سبب انبوه درختان سرسبز و با طراوت، محل تفریح و تفرج مردم در شهر‌ها هستند. اهالی شهر، گاه خسته از این همه دود و غبار شهر و یک نواختی زندگی در آن، به لطف و سرسبزی درختان، به بوستان‌ها پناه می‌برند تا در هوای پاکیزه و لطیف آن، نفسی تازه کنند و در سبزینگی و طراوت آنها، شادی و نشاط خود را بازیابند.

درختکاری، کار و تفریح
کشاورزی، درختکاری یا باغبانی، نوعی اشتغال درآمد زاست که رزقی پاک و حلال از آن به دست می‌آید. همچنین، کارکردن در دل طبیعت، بسیار لذت بخش است. درختکاری و کشاورزی، افزون بر درآمدزا و خداپسندانه بودن، نوعی سرگرمی و کاری مفید و فرح بخش نیز به شمار می‌آید؛ چه در سطحی کلان و برای تأمین نیاز جامعه و روزی خانواده، و چه تنها برای سرگرمی و تأمین مصارف خانواده. در روایتی از حضرت علی علیه السلام آمده است: کسی که آب و خاک در اختیار دارد و در عین حال فقیر است، خداوند او را از رحمت خود دور سازد. امام صادق (ع) نیز در این باره می‌فرماید: کشاورزی و درختکاری کنید. به خدا قسم آدمی زاده هیچ عملی حلال‌تر و پاکیزه‌تر از آن انجام نمی‌دهد.

یادداشت از؛ فرزاد آذری بقا خبرنگار اقتصادی صدا و سیما