محمد زاهدی‌اصل – استاد دانشگاه علامه‌طباطبایی
کیوسک خبر – برنامه توسعه سازمان ملل (U.N.D.P)، محور گزارش سال ۲۰۰۲ خود را «حکمرانی خوب» قرار داده و اساس آن را بر مردم سالاری و مشارکت شهروندان در اداره امور جامعه معرفی می‌کند. در همین راستا لازمه توسعه یک جامعه را مشارکت آگاهانه و حداکثری مردم اعلام کرده و در معرفی حکمرانی خوب‌ با شعار «حکومتی برای مردم و به دست مردم» را مطرح می‌کند. دولتی با پشتوانه مردمی که به فرمایش مولای متقیان، ضامن بقا و تداوم حکومت است که چنانچه در منابع مختلف امیرمومنان به نقل از رسول‌اکرم (ص) در سفارش به ایشان‌، شرط پذیرش حکومت را خواسته مردم اعلام می‌کنند. در آستانه عید غدیرخم در شرایط ویژه امروز جامعه ایران، با‌توجه به اینکه خود را پیرو امام‌علی‌(ع) معرفی می‌کنیم و قرار است به‌زودی کارگزاران جدیدی، اداره امور اجرائی جامعه را عهده‌دار شوند، توجه به سیره آن حضرت و پایبندی عملی به توصیه‌های وی می‌تواند زمینه را برای برون‌رفت از بحران‌های فعلی فراهم کند. با الهام از نامه ۵۳ امام‌علی (ع) خطاب به والی مصر به چند مورد از ویژگی های حکمرانی خوب از منظر آن حضرت اشاره می‌شود: ۱ – نخستین نکته‌ای که امام مطرح می‌کنند‌، خودسازی تقوا و اخلاق‌مداری است؛ یعنی اجتناب از دروغ و فریب مردم، مسئولیت‌پذیری و پاسخگو بودن نقدپذیری شجاعت پذیرش اشتباه و جبــران آن‌، تواضع و اجتناب از تکبر، صبوری و گشاده‌رویی‌، و… صفاتی که باید در دولتمردان آینده ایران نیز نهادینه شده و در سوابق زندگی فردی‌، اجتماعی و مدیریتی آنها احراز شده باشد. ۲- امام‌، انتخاب مدیران کارآمد‌، شایسته و پاکدست را توصیه کرده و نداشتن پیشینه سوءمدیریت در ابعاد مختلف را مورد تاکید قرار می‌دهند‌. نظر به اینکه رئیس دولت سیزدهم‌، با شعار مبارزه با فساد وارد مدیریت اجرائی کلان کشور شده‌اند‌، انتظار این است که حساسیت حداکثری را به این موضوع داشته باشند و کسانی را که حتی کمترین سهم و نقش را در فساد فراگیر داشته‌اند از دایره گزینش خود خارج کنند. ۳- مولای متقیان، تاکید دارند که دولتمردان باید در میان مردان و از جنس مردم باشند‌، اما متاسفانه دوری از مردم‌، آفتی که به‌شدت دامن مسئولان کشور را گرفته و با ملاحظات امنیتی هم توجیه می‌شود‌. یکی از عوامل مهم در ایجاد فاصله بین دولت و ملت‌، عدم حضور مسئولان ارشد میان مردم است‌. جدایی بین این دو‌، اعتماد اجتماعی را تخریب کرده و سرمایه اجتماعی را به حداقل رسانده است‌. سال‌های نخست انقلاب را به یاد می‌آورم که چگونه مدیران ارشد با ساده‌زیستی‌، با مردم و در میان مردم بودند. تلقی مردم به اینکه دسترسی به مسئولان یک امر غالباً ناممکن بوده و برای دیدن آنها باید از هفت‌خوان رستم عبور کرد‌، نشان از این فاصله مخرب دارد که لازم است نسبت به این پدیده آزاردهنده چاره‌اندیشی شود. ۴ – امام‌علی‌(ع)‌ در چند نوبت تاکید به طبقات پایین جامعه و توجه به مشکلات و نیازهای آنها دارند و از بعضی از گروه‌های آسیب‌پذیر نیز نام می‌برند‌. چنانچه می‌دانیم در سایه ضعف مدیریت‌ها و فساد گسترده‌، محرومیت مردم تشدید شده و مفهوم جدیدی با عنوان «شاخص فلاکت» به ادبیات توسعه وارد شده است، آن‌هم برای کشوری که طبق نظر کارشناسان‌، یکی از کشورهای ثروتمند جهان است. به تعبیر نگارنده دهک‌های درآمدی معنای خود را از دست داده‌اند و اقلیتی مطلق از رفاه حداکثری برخوردار بوده و اکثریت بالای جامعه دچار محرومیت‌اند. چنین وضعیتی نه‌تنها برازنده کشور پر‌نعمت ما نیست، بلکه خطری جدی برای امنیت و استقلال کشور است که اغلب کارشناسان دلسوز نسبت به آن هشدار داده‌اند‌، که اگر بساط رانت و فساد جمع و توجه به تولید جایگزین دلالی و قاچاق شود و تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی به درستی مالیات پرداخت کنند‌، مشکلات اقتصادی و معیشتی قابل حل است. ۵ – امیرمومنان (ع)، از قول رسول اکرم می‌فرمایند: «هرگز دولتی ستایش ندارد که حق ضعیف از قدرتمند بدون پروا وهراس (در آن دولت) گرفته نشود» و باز هم به فرمایش امام‌علی(ع)‌، حاکمان باید شرایطی را فراهم کنند که مردم بدون هراس‌، مشکلات خود را مطرح کنند و فریاد مظلومیت خود را به گوش مسئولان برسانند و چنانچه تاریخ نشان می‌دهد پاشنه آشیل دولت‌ها‌، بی‌تفاوتی نسبت به واقعیت‌های رنج‌آور و مشکلات ریزودرشت مردم و ظلم به آنها در اشکال مختلف است‌. در شرایط امروز جامعه که مشکل «تشنگی» به مصیبت «گرسنگی» اضافه شده و نگرانی از جان و سلامتی‌، امنیت انسانی را به‌طور جدی به‌خطر انداخته و برچسب تجزیه‌طلبی و آشوبگری به معترضان و منتقدان‌، نشانه‌ای از ضعف در بصیرت است. واقعیت‌های جامعه را باید دید و پذیرفت تا فرصت تغییر و اصلاح فراهم شود. چنانچه امام‌علی‌(ع) نیز در نامه مورد بحث‌، دوری از واقعیت‌های جامعه را عاملی برای جدایی حکومت از ملت معرفی می‌کنند. به‌قول علما‌، شرایط فعلی کشور برای مسئولان ارشد نظام آزمون الهی است که بتوانند با خرد جمعی و تدبیر و بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌ها به‌صورت فراجناحی‌، در تعدیل بحران و کاهش آلام مردم فهیم و صبور کشورمان موفق باشند.