رضا دستجردی-عضو هیات علمی دانشگاه

در حالیکه کشور عزیزمان ایران به دلایل تحریم های ظالمانه با مشکلات عدیده ای دست و پنجه نرم می کند، خصوصا در بخش نفت و انرژی که در نیم قرن گذشته تکیه گاه اکثر دولت مردان در تامین بودجه های جاری بوده است، این کهن بوم از ظرفیت های بسیار دیگری برخوردار است که متاسفانه تاکنون مغفول مانده و یا توجه شایسته ای به آن نشده است.علاوه بر موقعیت استراتژیک و گذرگاهی ایران اسلامی در مسیر تبادلات جهانی و تسلط به آبراه حیاتی هرمز و کوتاه ترین قطعه اتصال کشورهای آسیای میانه به دریای آزاد و ده ها موقعیت ارزآور و درآمدزا برای جذب سرمایه و سرمایه گذار داخلی و خارجی، در حوزه منابع عظیم معدنی علاوه بر نفت که کانون ذخایر ارزشمند جهانیست، ایران با داشتن تنها یک درصد از جمعیت و یک درصد از مساحت جهان، ۵ درصد منابع زیرزمینی جهان را به خود اختصاص داده و بعد از ایالات متحده و روسیه و کانادا و عربستان، پنجمین کشور از این حیث به شمار می رود.طبق گزارش وال‌استریت، نفت، گاز، زغال‌سنگ، جنگل و چوب، طلا و نقره، مس، اورانیوم، آهن خام و فسفات که همگی از منابع مهم جهانی هستند، به‌عنوان شاخص ثروت در نظر گرفته شده‌اند. با توجه به سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ و تولید ۷۰۰میلیون تن ماده معدنی، توجه ویژه به بخش معدن و صنایع معدنی به‌عنوان یک صنعت خودکفا (معدن به جای نفت) می‌تواند نقش موثری در رشد اقتصادی کشور داشته باشد. اهمیت بخش معدن و صنایع معدنی و نقش درآمدهای حاصل از آن برای پوشش بیش از ۶۰درصد از درآمدهای نفتی کشور خواهد بود. ایران یک درصد از ذخایر معدنی خود را بهره‌برداری می‌کند، در حالی که استاندارد جهانی حدود ۵ درصد است. در صورتی که ایران با استاندارد جهانی از ذخایر معدنی خود بهره‌برداری کند، چند برابر درآمدهای نفتی حاصل می‌شود. در بحث مقایسه ایران با سایر کشورها، باید اصل تطابق بین هزینه و درآمد (قدرت خرید) و دسترسی به زیرساخت‌ها را مدنظر قرار داد.با توجه به آمار و ارقام از وضعیت موجود کشور و جهان، به نظر می رسد تصمیم سازان از مجلس و دولت و تشکل های فعال و موثر فعال این بخش برای برون رفت از وضعیت فعلی و تحقق ظرفیت های ناب این بخش در تولید ثروت و توسعه و اتکای کمتر به خارج لازمست زیرساخت‌های لازم با تغییرات مورد نیاز در تدوین و تغییر برخی مواد قانون جامع معدن و اهتمام جدی در اجرایی کردن آن به مدد مردم و کشور را در این شرایط سخت بیایند. در این راستا برخی موارد برای برون رفت از این وضعیت از طرف بسیاری از فعالین و کارشناسان دلسوز همواره در جلسات و گردهمایی ها مطرح شده است :ناقص بودن چرخه تولید، نبود زیرساخت های لازم، سهم ناچیز معادن در تولید ناخالص داخلی، بهره گیری از فناوری قدیمی از مرحله اکتشاف تا فرآوری محصولات معدنی، پیچ و خم های اداری، پیمان سپاری ارزی و نبود بستر امن سرمایه گذاری بخش دیگری از موانع اجرایی در بخش معدن به نوع تعامل مجریان و معدنکاران با مردم نواحی و فعالین محیط زیست برمی گردد، امروزه در برخی نقاط معدن خیز شاهد نگرانی ها و نارضایتی های عمومی هستیم، مردم از مشکلات و آسیب های بهره برداری معادن در حواشی روستاها و محل سکونت خود بدون هیچگونه بهره مندی و مشارکتی در توسعه منطقه خود گله مند هستند.کارشناسان و فعالین محیط زیست از تخریب و رهاسازی طبیعت بدون هیچگونه بازسازی و توجهی معترض هستند. پرسنل شاغل معادن پس از اتمام ظرفیت نگران بیکاری و مشکلات معیشتی هستند، شرکت های بیمه هزینه های این معضل را برنمیتابند، در این ارتباط ما شاهدیم در بسیاری از کشورهای معدن خیز اقدامات خوبی به عمل آمده است. تبدیل معادن متروکه به تفریگاه ها و بعضا مراکز گردشگری سلامت سالانه میلیون ها دلار تولید ثروت نموده و موجب زیبا سازی اون مناطق گردیده است، ضمن آنکه این نوع گردشگری موجب ارتقای درک عمومی نسبت به مقوله معدن گردیده و تسهیلات فراوانی برای مشارکت عمومی در بهره برداری معادن گردیده، از طرفی به کارگیری اخرین فناوری در دفع سموم و مواد ناشی از معدن بسیاری از دغدغه های فعالین محیط زیست را برطرف نموده است، چنانکه در قلب اروپا در مرکز هامبورگ شاهد فعالیت معادن عظیم مس هستیم، یا در اوکراین معادن نمک توریست های فراوانی را از سراسر دنیا برای گردش و معالجه به جلب و جذب کرده است. قطعا عبور از موانع فوق الذکر ساز و کارهای موثر و در ابتدا درک و جسارت و جدیت مدیران ارشد این حوزه در دولت و همراهی مجلس می طلبد، مردم زجر کشیده که با دلاوری و رشادت و ایمان و فدای جان هزاران نخبه و تلاشگر و همراهی خود همه مصائب را برای استقلال و آزادی و دفاع از هویت خویش مصروف داشت، اینک نیز از دولتمردان و تصمیم سازان ارشد خود انتظار دارد با بهره گیری از توانمندی های دانشوران و مجربین و دلسوزان بدور از حواشی نسبت به رفع عاجل معضلات بکوشد و با تدوین قوانین و بسترسازی تسهیلات لازمه را برای فعالیت علاقه مندان به این آب و خاک فراهم سازد.